39 Batalion Celny – to jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych L.11069/Mob. z dnia 13 sierpnia 1921 roku, w miejsce batalionów etapowych oraz wartowniczych, powstały bataliony celne. 39 batalion celny został utworzony w granicach DOG Lwów, na podstawie 2 Armii, korzystając z batalionów etapowych, które były w jej dyspozycji. Etat tej jednostki wynosił 14 oficerów oraz 600 szeregowych, a podlegał Ministerstwu Spraw Wewnętrznych.
Za sformowanie batalionu odpowiedzialna była 11 Karpacka Dywizja Piechoty. Jej poszczególne pułki piechoty przydzieliły następujące liczby żołnierzy: 46 pułk piechoty Strzelców Kresowych – 200 szeregowych, 47 pułk piechoty Strzelców Kresowych – 150 szeregowych, 48 pułk piechoty Strzelców Kresowych – 125 szeregowych oraz 49 pułk piechoty Strzelców Kresowych – również 125 szeregowych. Batalion formowano w Stanisławowie, a po zakończeniu tego procesu został przetransportowany kolejowo do Czortkowa, do dyspozycji wojewody tarnopolskiego.
Choć batalion był pełnoprawnym oddziałem wojskowym, nie wchodził w skład pokojowego etatu armii, co uniemożliwiało uzupełnianie go z normalnego poboru. Ministerstwo Spraw Wojskowych często przydzielało do batalionu żołnierzy przeznaczonych do zwolnienia, oficerów rezerwy oraz szeregowców i oficerów zakwalifikowanych przez dowództwa okręgów generalnych jako niezdolnych do dalszej służby wojskowej.
29 października 1921 roku wojewoda tarnopolski wydał zarządzenie, w którym podzielił granicę państwową w województwie tarnopolskim na cztery odcinki:
II odcinek od mostu w miejscu, gdzie Zbrucz wpada do Dniestru, do granicy powiatu husiatyńskiego obsadzał 39 batalion celny, którego dowództwo miało siedzibę w Borszczowie.
W listopadzie 1921 roku Ministerstwo Spraw Wewnętrznych postanowiło powołać brygady celne, a 39 batalion celny wszedł w skład 5 Brygady Celnej.
W celu realizacji uchwały Rady Ministrów z 23 maja 1922 roku, Minister Spraw Wewnętrznych wydał rozkaz z 9 listopada 1922 roku, zmieniając nazwę „Baony Celne” na „Straż Graniczna”. Oprócz tego wprowadził nową strukturę organizacyjną. 39 batalion celny został przemianowany na 39 batalion Straży Granicznej.
Służba celna
Odcinek batalionowy został podzielony na cztery pododcinki, które były obsadzane przez kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki były umieszczane wzdłuż linii granicznej, tak aby mogły się wzajemnie widzieć w ciągu dnia. W tym zakresie batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej. Współpraca polegała na tym, że Policja Państwowa tworzyła posterunki w głębi strefy, a batalion wystawiał je wzdłuż linii granicznej. W zakresie ochrony granicy batalion podlegał staroście.
W kwietniu 1922 roku bataliony celne na terenie DOG Lwów otrzymały zadanie zabezpieczenia wiaduktów, mostów kolejowych oraz dworców w rejonie swojej odpowiedzialności. 39 batalion celny w Borszczowie również został wyznaczony do realizacji tego zadania.
Sąsiednie bataliony
22 batalion celny ⇔ 23 batalion celny – XII 1921
Kadra batalionu
Dowódcy batalionu
Struktura organizacyjna
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
TeresaT. Prengel-Boczkowska: Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009.
Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.110/350 i 110/351)
Materiały dotyczące ochrony granicy na odcinku 10 batalionu celnego → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
Materiały dotyczące dyslokacji, wykazy placówek, rozkład pododdziałów, korespondencja 39 batalionu celnego, 1921 – 1922 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
Materiały dotyczące spraw organizacyjnych 39 bc, 1921 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
Rozkazy organizacyjne Komendy Głównej Straży Granicznej 1922−1923 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.