37 Komenda Odcinka Baligród to samodzielny pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza.
Formowanie i zmiany organizacyjne
37 Komenda Odcinka została utworzona w 1945 roku w ramach 8 Oddziału Ochrony Pogranicza. Proces formowania rozpoczął się w październiku w Lesku, gdzie wykorzystano żołnierzy 8 Dywizji Piechoty.
Pododdział ten zabezpieczał granicę od Roztok Górnych do trójstyku granic. Na początku listopada przeniósł się do Baligrodu, a jego dwie strażnice (168 i 169) na krótko zostały przeniesione do Cisnej, by w połowie grudnia wrócić do Baligrodu. W lutym strażnica 169 przeniosła się do Berehy, a strażnica 168 do Wetliny. Obie te strażnice zostały z końcem marca wycofane do Cisnej. W tym samym czasie sztab komendy przeniósł się z Baligrodu do Cisnej, tworząc grupę operacyjną. Jesienią 1946 roku sztab wrócił do Baligrodu, a strażnice 166 i 167 zostały przeniesione do Wołkowyi. Wiosną 1948 roku strażnica nr 168 przeniosła się z Cisnej do Wetliny, przyjmując numer 169, natomiast strażnica nr 169 z Cisnej do Roztok Górnych, przyjmując numer 170.
W wrześniu 1946 roku odcinek włączono w skład Rzeszowskiego Oddziału WOP nr 8. W 1948 roku na bazie 37 Komendy Odcinka powstał Samodzielny Batalion Ochrony Pogranicza nr 35.
Działania bojowe
W nocy z 11 na 12 stycznia 1946 roku oddziały UPA zaatakowały Cisną, atakując posterunek MO na wzgórzu Kamionka. W wyniku tego ataku zamordowano kilku Polaków oraz zniszczono szkołę, urząd gminy i magazyn zbożowy. Następnego dnia do Cisnej została wysłana grupa bojowa 37 Komendy Odcinka Baligród, która bezskutecznie zaatakowała sotnie UPA w rejonie wsi Jabłonki. Polegli wówczas szer. Jan Walawko i szer. Bernard Rytuba. UPA zajęła Cisną, pozostając tam do końca stycznia, aż do momentu, gdy została odbita przez grupę bojową 8 Dywizji Piechoty. W Ciśnie rozlokowano dwie strażnice, które przystąpiły do odbudowy dróg, mostów oraz linii telefonicznej łączącej Lesko, Baligród i Cisną. Te strażnice również zostały zaatakowane 9 kwietnia 1946 roku, broniąc się do przybycia odsieczy z Baligrodu.
19 stycznia 1946 roku grupa rozpoznawcza komendy, licząca 80 żołnierzy pod dowództwem kpt. Antoniego Pilwińskiego, stoczyła walkę z sotniami UPA we wsi Średnie Wielkie. W trakcie walki jednostka straciła tabor z ciężką bronią, amunicją i żywnością. Po podzieleniu się na kilka grup, udało im się przerwać okrążenie i wycofać w stronę Baligrodu. W wyniku walki poległo 7 żołnierzy: ppor. Zygmunt Kapis, chor. Bolesław Paluszkiewicz, kpr. Marian Wrona, szer. Witold Wysocki, szer. Feliks Kołodziejczyk, szer. Stanisław Nowak oraz szer. Eugeniusz Basak. Do niewoli wzięto chor. Gęsiaka oraz dwóch rannych żołnierzy, którzy zostali później zwolnieni po rozbrojeniu i zdjęciu mundurów.
25 marca 1946 roku żołnierze batalionu 34 pułku piechoty oraz grupy operacyjnej 37 Komendy Odcinka przenieśli załogi dwóch strażnic z Wetliny do Baligrodu. Dwa dni wcześniej grupa bojowa tych strażnic pod dowództwem st.sierż. Wacława Grzesia próbowała samodzielnie dotrzeć do komendy po amunicję i żywność, jednak została zaatakowana przez UPA w rejonie wsi Smerek. W trakcie walki ranni zostali sierż. Mieczysław Zakrzewski oraz plut. Rogaczewski.
Struktura organizacyjna
Dyslokacja 37 Komendy Odcinka była następująca:
komendantura odcinka oraz pododdziały sztabowe – Baligród
166 strażnica – Stuposiany
167 strażnica – Bukowiec
168 strażnica – Ustrzyki Górne
169 strażnica – Wetlina
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945-1985. Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985.
Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945-1991): krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
Jan Ławski: Ochrona granic Polski Ludowej 1945-1948. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1974.
ASGr.Historia Karpackiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza. Kraków 1962.
Archiwum Straży Granicznej, sygn. 217/143 k.119 -123. Wykazy dyslokacyjne WOP 1946.