3,7 cm PaK 36 (niem. Panzerabwehrkanone 36) to niemiecka armata przeciwpancerna o kalibrze 37 mm. Jej rozwój rozpoczął się w 1925 roku w zakładach Rheinmetall, a produkcja seryjna ruszyła w 1928 roku, co czyniło ją jednym z najnowocześniejszych dział przeciwpancernych w ówczesnym świecie. W 1933 roku zwiększono tempo produkcji, a w 1936 armata zyskała oznaczenie PaK 35/36. Zadebiutowała na polu walki podczas hiszpańskiej wojny domowej, gdzie wykazała się wysoką efektywnością przeciwko ówczesnym, lekko opancerzonym czołgom.
W wersji 3,7 cm KwK 36 L45 była również używana jako uzbrojenie wczesnych modeli czołgu PzKpfw III oraz innych niemieckich pojazdów. Pocisk wystrzelony z PaK 36 z odległości 500 m miał zdolność przebicia około 30 mm pancerza (przy kącie nachylenia 30°).
Pierwsze wiarygodne informacje dotyczące dostępności tej broni pojawiły się w Überblick Rüststand des Heeres (raporcie o wyposażeniu wojskowym) z 1 września 1939 roku, gdzie odnotowano 10 411 egzemplarzy armat. Całkowity zapas amunicji 3,7 cm wynosił około 16 000 000 sztuk, z czego w kampanii wrześniowej wykorzystano około 2 000 000 pocisków.
Podczas kampanii wrześniowej armata nadal była dość efektywna, jednak w 1940 roku, podczas operacji Fall Gelb, nie była w stanie przebić grubego pancerza czołgów francuskich i brytyjskich, takich jak Matilda Mk II, Char B1 czy Somua S-35. Mimo to, służyła w niemieckiej armii aż do ataku na Związek Radziecki, kiedy to okazała się całkowicie bezsilna wobec czołgów T-34, zyskując przydomek „Anklopf” – czyli „kołatka”.
Armata ta została zastąpiona przez 5 cm PaK 38, ale w ograniczonym zakresie była używana jeszcze w 1945 roku. Próby poprawy jej skuteczności podejmowano poprzez zastosowanie nadkalibrowych pocisków kumulacyjnych (Stielgranate 41). Na podstawach części dział zamontowano lufy kalibru 75 mm, przekształcając je w działa piechoty 7,5 cm IG 37.
Działo przeciwpancerne PaK 36 było jednym z najczęściej stosowanych i najpopularniejszych dział przeciwpancernych przed II wojną światową. Nieco zmodyfikowana wersja była produkowana w Japonii jako 37 mm Typ 97, a wersje eksportowe wytwarzano dla Włoch (cannone contracarro da 37/45) oraz Holandii (37-mm Rheinmetall), a także dla Związku Radzieckiego (1-K), gdzie stała się podstawą dla innych radzieckich armat przeciwpancernych kalibru 37 mm i 45 mm.
Amunicja
Panzergranate (Pzgr.) – pocisk przeciwpancerny pełnokalibrowy, wybuchowy, bez czepca ochronnego ani balistycznego, o masie 685 g, w tym 13 g materiału wybuchowego (pentryt z 15% dodatkiem wosku). To podstawowy typ pocisku przeciwpancernego. Jego przebijalność pancerza o kącie nachylenia 30° wynosiła 35 mm na 100 m i 29 mm na 500 m.
Panzergranate 40 (Pzgr. 40) – pocisk przeciwpancerny podkalibrowy, z czepcem balistycznym, o masie 368 g. Przebijalność pancerza o kącie nachylenia 30° wynosiła 64 mm na 100 m i 31 mm na 500 m.
Stielgranate 41 (Stielgr. 41) – pocisk przeciwpancerny kumulacyjny, nadkalibrowy, nakładany na wylot lufy, stabilizowany brzechwowo, o masie 851 g. Jest to nabój rozdzielnego ładowania – ładunek miotający znajduje się w łusce. Jego przebijalność pancerza o kącie nachylenia 30° wynosiła 180 mm na 100 m.
Sprenggranate 18 umgearbeitet (Spgr. 18 umg.) – pocisk odłamkowo-burzący, o masie 615 g (z zapalnikiem A.Z. 39), zawierający 26 g materiału wybuchowego (pentryt z 10% wosku).
Sprenggranate 40 (Spgr. 40) – nowszy pocisk odłamkowo-burzący, o masie 665 g (z zapalnikiem A.Z. 39), z 45 g materiału wybuchowego (pentryt z 10% wosku).
Łuska miała długość 250 mm.
Przypisy
Bibliografia
Łukasz Gąsior. Amunicja do dział 3,7 cm Pak 35/36 L/45. „Poligon”. Nr 6(23)/2010, listopad – grudzień 2010. Magnum-X.
Linki zewnętrzne
Opis Stielgranate 41 (ang.)