36 Specjalny Pułk Lotnictwa Transportowego im. Obrońców Warszawy (36 splt) to jednostka lotnictwa transportowego w ramach Sił Powietrznych.
Historia
Jednostka została utworzona 25 lutego 1945 roku na podstawie rozkazu Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego. Pułk realizował loty krajowe i zagraniczne dla kluczowych osób w państwie, takich jak Prezydent RP, Premier, Marszałek Sejmu i Senatu oraz członkowie Rady Ministrów. Kancelaria Prezesa Rady Ministrów była odpowiedzialna za zarządzanie środkami transportu lotniczego przeznaczonymi do przewozu VIP-ów. JW 2139 realizowała również transport powietrzny dla Ministerstwa Obrony Narodowej oraz podległych mu jednostek, w tym dowództw rodzajów sił zbrojnych RP. Samoloty oraz śmigłowce pułku były często wykorzystywane przez zagraniczne głowy państw, polityków, a także znane osobistości ze świata kultury i sportu, a także do ewakuacji obywateli RP z zagranicy oraz wysyłania ratowników. Baza jednostki znajdowała się w wojskowym porcie lotniczym Warszawa-Okęcie. Święto pułku obchodzono 25 lutego. Jednostka podlegała Dowództwu Sił Powietrznych i była częścią Sił Powietrznych.
W 1996 roku planowano pozyskanie ośmiu samolotów, które miały zastąpić Jak-40 użytkowane przez 36 splt. Przetarg na sześć samolotów dla 15 pasażerów ogłosiła Agencja Mienia Wojskowego 19 grudnia 2006 roku, jednak został unieważniony przez nowego ministra 31 maja 2007 roku, ponieważ wymagania faworyzowały samolot Embraer 145. Po katastrofie Tu-154M z numerem bocznym 101, która miała miejsce 10 kwietnia 2010 roku, w 36 splt pozostały jedynie cztery samoloty Jak-40 (wyprodukowane w latach 1979-1980), a drugi Tu-154M z numerem bocznym 102 był w remoncie w Rosji. 29 kwietnia 2010 roku ogłoszono zamiar rozwiązania 36 splt, co miało miejsce 31 grudnia 2011 roku. Zamiast niego utworzono 1 Bazę Lotnictwa Transportowego.
Kalendarium
25 lutego 1945 roku, na podstawie rozkazu Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego, rozpoczęto formowanie 6 Samodzielnej Eskadry Transportowej, która powstała na bazie Specjalnej Eskadry Lotniczej „OsNaz”, stanowiącej podstawę przyszłego 36 splt.
W 1946 roku jednostka zmieniła nazwę na Rządową Eskadrę Transportową.
8 marca 1947 roku Eskadra została przekształcona w Specjalny Pułk Lotniczy, składający się z dwóch eskadr: transportowej oraz łącznikowej.
W 1951 roku miała miejsce kolejna reorganizacja, podczas której pułk został powiększony o Samodzielną Eskadrę Aerofotogrametryczną.
1 kwietnia 1974 roku pułk przeszedł na nowy etat i zmienił nazwę na 36 Specjalny Pułk Lotnictwa Transportowego; sprzęt został podzielony, a 36 splt przejął samoloty, podczas gdy śmigłowce przypadły 103 Pułkowi Lotniczemu.
25 lutego 1995 roku pułk otrzymał nowy sztandar, a decyzją ministra obrony narodowej nr 23/MON z 24 lutego 1995 roku, przejął tradycje bojowych formacji lotniczych z okresu II Rzeczypospolitej oraz II wojny światowej.
W 2001 roku, po rozwiązaniu 103 Pułku Lotniczego, część śmigłowców powróciła do 36 splt.
25 lutego 2006 roku, decyzją ministra obrony narodowej, nadano mu nazwę wyróżniającą „Obrońców Warszawy” oraz wprowadzono nowy wzór odznaki pamiątkowej.
23 lutego 2007 roku, w Muzeum Powstania Warszawskiego, odbyła się uroczystość przeniesienia insygniów Orderu Wojennego Virtuti Militari 301 Dywizjonu Bombowego „Ziemi Pomorskiej” im. Obrońców Warszawy na sztandar pułku.
4 sierpnia 2011 roku, Minister Obrony Narodowej, Tomasz Siemoniak, w obecności Premiera Donalda Tuska, ogłosił plany rozformowania pułku i utworzenia na jego bazie eskadry lotnictwa transportowego wyposażonej w śmigłowce.
31 grudnia 2011 roku pułk został rozformowany. Na jego bazie oraz 1 Bazie Lotniczej, 1 stycznia 2012 roku powstała 1 Baza Lotnictwa Transportowego, która obejmowała Grupę Działań Lotniczych z sześcioma śmigłowcami Mi-8 i pięcioma W-3 Sokół.
3 stycznia 2012 roku w wojskowej części Portu Lotniczego Warszawa-Okęcie odbyła się ceremonia pożegnania sztandaru 36 Specjalnego Pułku Lotnictwa Transportowego.
13 stycznia 2012 roku sztandar pułku został przekazany do Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, wraz z proporcem reprezentacji pułku z olimpiady Wojsk Lotniczych w 1948 roku oraz aktem nadania krzyża Virtuti Militari dla 301 Dywizjonu Bombowego.
Tradycje jednostki
25 lutego 1995 roku pułk przejął dziedzictwo oraz tradycje:
- 3 eskadry wywiadowczej (1918-1925)
- 13 eskadry lotniczej 1 pułku lotniczego (1925-1934)
- 13 eskadry towarzyszącej 1 pułku lotniczego (1934-1939)
- 16 i 19 eskadry towarzyszącej 1 pułku lotniczego (1937-1939)
- 301 Dywizjonu Bombowego Ziemi Pomorskiej (1940-1943)
- 3 eskadry polskiej 138 dywizjonu do zadań specjalnych RAF (1943)
- 301 Dywizjonu Bombowego Ziemi Pomorskiej im. Obrońców Warszawy (1944-1946)
Odznaka pułkowa
Odznaka o wymiarach 30×25 mm ma kształt złotego trapezu równoramiennego. W centralnej części znajduje się kula ziemska z naniesioną siatką geograficzną oraz zaznaczonymi konturami kontynentów, z oceana polakierowanymi na niebiesko. W górnej części znajduje się sylwetka samolotu pasażerskiego, a w dolnej – biało-czerwona szachownica lotnicza, na której białym tle umieszczona jest syrenka z herbu Warszawy. Odznakę zaprojektował Leszek Kamiński.
Dowódcy
- ppłk pil. J. Krasnoszczakow
- ppłk pil. M. Choroszajłow
- ppłk pil. I. Tarasow (listopad 1944 – sierpień 1946)
- mjr/ppłk pil. Michał Jakubik (18 listopada 1947 – grudzień 1948)
- płk pil. Stanisław Basow (grudzień 1948 – lipiec 1957)
- płk dypl. pil. Władysław Miniach (lipiec 1957 – 1 lutego 1973)
- płk dypl. pil. Stanisław Czarny (1 lutego 1973 – 11 listopada 1986)
- płk dypl. pil. Robert Latkowski (11 listopada 1986 – 5 lutego 1999)
- płk dypl. pil. Krzysztof Matuszczyk (5 lutego 1999 – 25 lutego 2003)
- płk dypl. pil. Tomasz Pietrzak (25 lutego 2003 – 27 sierpnia 2008)
- płk dypl. pil. Ryszard Raczyński (25 sierpnia 2008 – 23 sierpnia 2010)
- płk mgr inż. pil. Mirosław Jemielniak (23 sierpnia 2010 – 31 grudnia 2011)
Katastrofy i wypadki lotnicze w dziejach pułku
Katastrofa rządowego samolotu pod Szczecinem – 28 lutego 1973 roku, w okolicach Szczecina na lotnisku w Goleniowie rozbił się powracający z Warszawy rządowy samolot Antonow An-24W (numer 012). W wyniku katastrofy zginęło 18 osób, które były na pokładzie.
Katastrofa rządowego Mi-8 pod Piasecznem – 4 grudnia 2003 roku, pod Piasecznem rozbił się helikopter Mi-8 z premierem Leszkiem Millerem na pokładzie; kilka osób doznało ciężkich obrażeń.
Katastrofa polskiego Tu-154 w Smoleńsku – 10 kwietnia 2010 roku, w Smoleńsku w Rosji doszło do katastrofy Tu-154M (numer boczny 101), w wyniku której zginęło 96 osób.
Flota
Samoloty:
- PZL M28B Bryza (numer boczny: 0205, data produkcji: 15 kwietnia 2002)
- PZL M28B Bryza (numer boczny: 0206, data produkcji: 14 maja 2002)
- PZL M28B Bryza (numer boczny: 0207, data produkcji: 19 maja 2004)
Śmigłowce:
- Mi-8 (numer boczny: 620, data produkcji: 1973)
- Mi-8 (numer boczny: 630, data produkcji: 31 maja 1977)
- Mi-8 (numer boczny: 631, data produkcji: 1 lipca 1977)
- Mi-8 (numer boczny: 633, data produkcji: 23 września 1977)
- Mi-8 (numer boczny: 634, data produkcji: 9 września 1977)
- Mi-8 (numer boczny: 636, data produkcji: 14 lipca 1977)
- Mi-8 (numer boczny: 660, data produkcji: 31 marca 1983)
- PZL W-3 Sokół (numery boczne: 504, data produkcji: 23 maja 1993)
- PZL W-3 Sokół (numery boczne: 0618, data produkcji: nieznana)
- PZL W-3 Sokół (numery boczne: 0619, data produkcji: nieznana)
- PZL W-3 Sokół (numery boczne: 0915, data produkcji: nieznana)
- PZL W-3 Sokół (numery boczne: 0916, data produkcji: nieznana)
- Bell 412 (numer boczny: 02, data produkcji: 1 maja 1991)
Zobacz też
- 1 Baza Lotnictwa Transportowego
- 103 Pułk Lotniczy
Przypisy
Bibliografia
Kronika Wojska Polskiego 2007. Krzysztof Komorowski (red.). Warszawa: Fundacja Polonia Militaris, 2008, s. 48–50. ISSN 1734-2317.
Zdzisław Sawicki, Jerzy Waszkiewicz, Adam Wielochowski: Mundur i odznaki Wojska Polskiego. Czas przemian. Warszawa: Bellona, 1997. ISBN 83-11-08588-9. Brak numerów stron w książce.
Linki zewnętrzne
1 Baza Lotnictwa Transportowego