36 Łużycki Pułk Zmechanizowany

36 Łużycki Pułk Zmechanizowany był oddziałem zmechanizowanym Sił Zbrojnych PRL. Powstał na mocy rozkazu Nr 07/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 4 maja 1967 roku, który dotyczył nadania jednostkom wojskowym historycznych nazw i numerów oddziałów frontowych oraz wprowadzenia dorocznych świąt jednostek (Dz. Rozk. Tjn. MON Nr 5, poz. 21). Utworzono go w wyniku przemianowania 39 Pułku Zmechanizowanego. Wchodził w skład 8 Drezdeńskiej Dywizji Zmechanizowanej i stacjonował w garnizonie Trzebiatów.

Pułk w wydarzeniach grudniowych 1970 roku

W godzinach porannych 15 grudnia 1970 roku w pułku wprowadzono stan podwyższonej gotowości bojowej. O godzinie 13.00 wydano rozkaz przegrupowania jednostki w rejon Gdańska. W nocy z 15 na 16 grudnia pułk otrzymał zadanie, aby być gotowym do działań i rozlokować się w rejonie Gdańsk-Emaus. O godzinie 14.00 szef Sztabu Generalnego WP nakazał dowódcy 8 DZ przegrupować 36 pułk zmechanizowany do Kamiennego Potoku, gdzie miał zostać przekazany pod dyspozycję dowódcy Marynarki Wojennej.

Generał Chocha o godzinie 19.05 16 grudnia wydał polecenie dowódcy Marynarki Wojennej, aby wykorzystując siły 36 pułku, zorganizować ochronę kluczowych instytucji i obiektów na terenie Gdyni. W nocy 36 pułk zorganizował ochronę:

Stoczni Remontowej – siłami 2 batalionu piechoty zmotoryzowanej
Miejskiej Rady Narodowej – siłami 9 kompanii piechoty zmotoryzowanej wspieranej przez czołgi
Poczty przy ul. Harcerskiej – siłami 3 kompanii wsparcia oraz baterii przeciwpancernych pocisków kierowanych
KM PZPR, Banku i Poczty – siłami 1 kompanii piechoty zmotoryzowanej wspieranej przez czołgi

7 kompania piechoty zmotoryzowanej w towarzystwie kompanii saperów otrzymała zadanie ześrodkowania się w pobliżu Pogotowia Ratunkowego w gotowości do działania. Pozostałe pododdziały 36 pułku zostały rozmieszczone w rejonie Skweru Kościuszki jako odwód.

Na prośbę przewodniczącego WRN Tadeusza Bejma, 7 kompania z plutonem czołgów została ostatecznie przegrupowana z rejonu Pogotowia Ratunkowego i użyta do blokowania skrzyżowania ulic Marchlewskiego, Czechosłowackiej i Polskiej w okolicach przejścia pod wiaduktem.

17 grudnia w Gdyni miały miejsce intensywne wydarzenia w rejonach: Stoczni Remontowej, Komitetu Miejskiego PZPR, Pogotowia Ratunkowego, Miejskiej Rady Narodowej i CPN, które były chronione przez pododdziały MW oraz 36 pułk. Mimo napiętej sytuacji oraz żądań wiceministra spraw wewnętrznych gen. Szlachcica, żołnierze nie użyli broni przeciwko demonstrantom. W znacznym stopniu w rozładowaniu dramatycznej sytuacji pomogły urządzenia akustyczne, dzięki którym dowódcy grup nawoływali manifestantów do niezbliżania się do obiektów chronionych przez wojsko.

21 grudnia dowódca POW gen. Kamiński wydał rozkaz całkowitego wyprowadzenia wojska z Trójmiasta. Zgodnie z planem, 24 grudnia 1970 roku do godziny 4.00 wszystkie jednostki biorące udział w akcji na terenie Trójmiasta wróciły do swoich koszar.

Żołnierze pułku

Dowódcy pułku:

ppłk Jerzy Gierlicz (do roku 1986)
ppłk dypl. Robert Jabłoński (do 1991)
ppłk dypl. Piotr Czerwiński

Skład (lata 80. XX w)

Dowództwo i sztab
3 x bataliony zmechanizowane
3 x kompanie zmechanizowane
kompania wsparcia
pluton plot
pluton łączności
batalion czołgów
3 kompanie czołgów
pluton łączności
kompania rozpoznawcza
bateria haubic 122mm
bateria ppanc
kompania saperów
bateria plot
kompania łączności
kompania zaopatrzenia
kompania remontowa
kompania medyczna
pluton chemiczny
pluton ochrony i regulacji ruchu

Przeformowanie

W 1990 roku pułk został przeformowany na pułk zunifikowany i przyjął nazwę 36 Pułku Zmechanizowanego Legii Akademickiej. W 1994 roku przekształcono go w 3 Brygadę Pancerną. Następnie zmieniono numer brygady na 36, a w końcu przekształcono ją w jednostkę zmechanizowaną o nazwie 36 Brygada Zmechanizowana im. Legii Akademickiej.

Przekształcenia

39 pułk piechoty → 39 zmotoryzowany pułk piechoty → 39 pułk zmechanizowany → 36 Łużycki pułk zmechanizowany → 36 pułk zmechanizowany Legii Akademickiej → 3 Brygada Pancerna → 36 Brygada Pancerna → 36 Brygada Zmechanizowana → 3 batalion zmechanizowany Legii Akademickiej

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

Edward Kospath-Pawłowski: 8 dywizja piechoty w dziejach oręża polskiego. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1995. ISBN 83-85621-71-7.

Kazimierz Kozłowski: Pomorze Zachodnie w latach 1945 – 2010. T. I. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński, 2012. ISBN 978-83-7241-870-8.

Andrzej Wojtaszak, Kazimierz Kozłowski: Żołnierz polski na Pomorzu Zachodnim X-XX wiek : materiały z sesji naukowej z 10 listopada 1999 r. : praca zbiorowa. Szczecin: Oddział Edukacji Obywatelskiej, 2001. ISBN 83-86992-76-X.

Edward Jan Nalepa: Wojsko polskie w Grudniu 1970 roku. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1990. ISBN 83-11-07904-8.

Jan Edward Nalepa: Grudzień 1970 w dokumentach wojskowych. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-022-7.

Odtajnione dokumenty Grudnia 1970. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 1, 2001. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.