36 Brygada Armii Krajowej „Żejmiana”

36 Brygada Armii Krajowej „Żejmiana” to polski oddział partyzancki działający w ramach Okręgu Wilno Armii Krajowej.

Żołnierze tej brygady uczestniczyli w operacji „Ostra Brama”. W lipcu 1944 roku brygada liczyła około 360 partyzantów, którzy walczyli pod Mejszagołami. Następnie, w ramach 2 Zgrupowania, wyruszyli na Wilno. W czasie nieobecności chorego dowódcy, który udał się do żony w Wilnie, jego obowiązki pełnił por. Józef Romejko ps. „Klin”. O świcie 18 lipca 1944 roku, w Puszczy Rudnickiej, 36 Brygada Armii Krajowej została rozbrojona przez zmotoryzowane jednostki Armii Czerwonej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na przełomie lutego i marca 1944 roku, na podstawie rozkazu Komendy Okręgu „Wiano”, mjr Mieczysław Potocki ps. „Węgielny”, komendant inspektoratu BC, rozpoczął organizację brygad partyzanckich w swoim rejonie. Brygady powstawały na bazie istniejących oddziałów partyzanckich (leśnych). Początkowo składały się z kilku lub kilkunastu żołnierzy ruchu oporu, którzy w określonym przez dowódcę dniu i godzinie zabierali z tajnej skrytki przygotowaną broń i wyruszali do lasu na zbiórkę. Oddział ten zwiększał swoją liczebność oraz zasoby uzbrojenia, a po osiągnięciu liczby 200-250 osób, na wniosek inspektora, nadawano mu nazwę i numer brygady.

W lutym 1944 roku, w obwodzie święciańskim, utworzono oddział partyzancki „Żejmiana”, który z czasem został przemianowany na 36 Brygadę „Żejmiana”. Dowódcą oddziału został por. Witold Kiewlicz ps. „Wujek”.

Działania brygady

Akcja „Burza” na terenie Inspektoratu BC Okręgu Wilno Armii Krajowej zainicjowana została 1 lipca 1944 roku przez mjr. Mieczysława Potockiego ps. „Węgielny”, który wówczas stacjonował wraz ze swoim sztabem w Oszmianach. Brygada „Żejmiana” w tym czasie wzbogaciła swoje stany osobowe, gdyż napływ ochotników znacząco się zwiększył, chociaż większość z nich zgłaszała się bez broni. Dzięki zdobyczom broni z ostatnich walk 2 Zgrupowania, możliwe było przyjmowanie nowych rekrutów i ich wcielanie do oddziałów.

Między 5 a 7 lipca, brygada przeprowadziła kilka potyczek w pobliżu Santoki z wycofującymi się oddziałami niemieckimi. 6 lipca miała miejsce bitwa pod Drużylami na szosie niemenczyńskiej z oddziałem samochodów pancernych, która trwała około godziny.

Struktura i obsada personalna

Dowództwo:

dowódca – kpt. Witold Kiewlicz „Wujek”
zastępca dowódcy – por. Józef Romejko „Klin”
adiutant – ppor. Stanisław Górski
lekarz – Bohdan Buchowski
poczet dowódcy

Pododdziały:

oddział zwiadowczy
1 kompania – ppor. Stefan Piętkiewicz „Młot”
1 pluton – Zygmunt Minejko „Petroniusz”
2 pluton – pchor. Józef Baran „Piotr”
2 kompania – por. Władysław Sucharzewski „Kruk”
(?) pluton – pchor. Alfons Wiesztort „Dobek”
3 kompania – ppor. Leon Saniuk
drużyna pionierów
drużyna łączności

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

Komisja Historyczna Polskiego Sztabu Głównego w Londynie: Polskie Siły Zbrojne w drugiej wojnie światowej. Armia Krajowa. T. III. Londyn: Instytut Historyczny im. Generała Sikorskiego, 1950.

Roman Korab-Żebryk: Operacja wileńska AK. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985. ISBN 83-01-04946-4.

Zygmunt Boradyn, Andrzej Chmielarz, Henryk Piskunowicz: Z dziejów Armii Krajowej na Nowogródczyźnie i Wileńszczyźnie (1941–1945). Radom: Ośrodek Kształcenia i Doskonalenia Kadr, 1997. ISBN 8390716803.

Mieczysław Potocki: Między Dźwiną a Wilią – Wspomnienia żołnierza Armii Krajowej Ziemi Wileńskiej. Warszawa: Prohibita, 2008. ISBN 978-83-613-4407-0.

Jarosław Wołkonowski, Grzegorz Łukomski: Okręg Wileński Związku Walki Zbrojnej Armii Krajowej w latach 1939-1945. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 1996. ISBN 83-86100-18-4.

Wzmianka o 36 Brygadzie AK „Żejmiana”