35 Dywizja Piechoty
35 Dywizja Piechoty (35 DP) to duża jednostka piechoty Wojska Polskiego z okresu II Rzeczypospolitej.
W trakcie kampanii wrześniowej, dywizja, która pierwotnie miała być częścią SGO „Narew”, została zgrupowana w okolicach Białegostoku, a następnie przeniesiona w rejon Lwowa, gdzie dołączyła do obrony miasta.
Formowanie
35 Dywizja Piechoty nie istniała w organizacji pokojowej Wojska Polskiego. Została utworzona w ramach I rzutu mobilizacji powszechnej, w dniach od 31 sierpnia do 4 września 1939 roku, z jednostek Obszaru Warownego „Wilno” oraz Korpusu Ochrony Pogranicza, z przeznaczeniem dla Grupy Odwodów Naczelnego Wodza „Wyszków”. Pismem Oddziału I Sztabu Głównego L. 3590/mob.39 z dnia 17 lipca 1939 roku, kadra 9 dywizjonu taborów w Brześciu została zobowiązana do przygotowania mobilizacji jedenastu jednostek taborów dla 35 DP, nie umieszczając ich na tabelach mobilizacyjnych (poza planem mobilizacyjnym „W”).
Walki w kampanii wrześniowej
35 Dywizja Piechoty Rezerwowa, pod dowództwem pułkownika dyplomowanego Jarosława Szafrana, po sformowaniu 7 września została przydzielona do SGO „Narew”. Tego samego dnia, dowódca dywizji zameldował się w sztabie SGO w Zambrowie, informując o niemal całkowitym sformowaniu jednostki i jej koncentracji na południe od Białegostoku w rejonie Tołcze, Turośl, Dojlidy, gotowej do załadunku na transporty kolejowe. Dowódca SGO nakazał przesunięcie 35 DP (rez.) do rejonu Bielska Podlaskiego jako miejsca docelowego, jednak rozkaz ten nie został zrealizowany, ponieważ już następnego dnia dywizja straciła podporządkowanie gen. Czesławowi Młot-Fijałkowskiemu i na rozkaz Naczelnego Dowództwa została skierowana do rejonu Czeremchy, skąd transportami kolejowymi przerzucono ją na południe, do Lwowa.
13 września dywizja wsparła obrońców Lwowa. Dzień później zajęła zachodni odcinek obrony. 15 września jednostka przeprowadziła atak na Niemców w rejonie Kortumowej Góry i Hołoska Wielkiego. Polacy, walcząc wręcz, zdołali odrzucić niemieckie siły, jednak niemiecka artyleria zatrzymała ich natarcie. Następnego dnia znów toczyły się walki o Hołosko Wielkie. Mimo przewagi wroga, oddziały dywizji kontynuowały marsz do przodu. 18 września, aby nawiązać bezpośrednie połączenie z 10 Brygadą Kawalerii, 35 DP zaatakowała w osi Hołosko Wielkie–Brzuchowice. Natarcie rozpoczęło się po południu. Lewe zgrupowanie zdobyło Hołosko Wielkie i po zmroku opanowało sanatorium na drodze do Brzuchowic, jednak w tym czasie 10 BK otrzymała rozkaz przebicia się na Węgry.
19 września dywizje zgrupowania gen. Kazimierza Sosnkowskiego próbowały przełamać niemieckie okrążenie. Dowódca obrony Lwowa, gen. Władysław Langner, natychmiast zorganizował wsparcie, wysyłając oddziały 35 DP (rez.) w celu otwarcia drogi do Lwowa. Atak udało się odrzucić Niemców w rejonie Zamarstynowa i Hołoska Małego, jednak do zdobycia Hołoska Wielkiego brakowało już sił. Niemcy wprowadzili do kontrataku czołgi, co zatrzymało polskie natarcie. Ostatecznie, wyprawa nie zdołała przełamać niemieckiego pierścienia i nie otworzyła drogi grupie gen. Sosnkowskiego, która, naciskana przez przeważające siły wroga, zmuszona była do kapitulacji w lasach brzuchowickich.
Organizacja wojenna dywizji
Kwatera Główna 35 DP
- dowództwo i sztab 35 DP
- dowódcy broni 35 DP
- szefowie służb 35 DP
- komendant Kwatery Głównej 35 DP
- kompania gospodarcza Kwatery Głównej 35 DP – por. Dąbrowski
- kompania asystencyjna nr 31
- sąd polowy nr 33 – mjr aud. Erwin Bordolo
- poczta polowa nr 58 – ppor. rez. Wincenty Krzywicki
- 205 pułk piechoty
- 206 pułk piechoty
- 207 pułk piechoty
- 33 pułk artylerii lekkiej
- szwadron kawalerii dywizyjnej – rtm. Romuald Dowbor
- kompania telefoniczna 35 DP – por. Ewaryst Michał Knop
- pluton pieszy żandarmerii nr 31 – kpt. Stanisław Dziurzyński
- kompania sanitarna – mjr dr Jan Wincenty Królikiewicz †1940 Charków
Obsada personalna Kwatery Głównej
Obsada personalna Kwatery Głównej 35 Dywizji Piechoty:
- dowódca dywizji – płk dypl. piech. Jarosław Szafran †1940 Charków
- oficer ordynansowy – por. rez. Michał Wazgird
- dowódca piechoty dywizyjnej – płk dypl. Lucjan Janiszewski †1940 Charków
- dowódca artylerii dywizyjnej – ppłk art. Franciszek Władysław Machowski †1940 Katyń
- dowódca artylerii dywizyjnej – ppłk art. Władysław Suryn
- oficer sztabu dowódcy artylerii dywizyjnej – kpt. art. Jan II Nowicki †1940 Charków
- dowódca saperów dywizyjnych – por. sap. rez. Tadeusz Kokeli (p.o. od 18 IX 1939)
- szef sztabu – ppłk dypl. piech. st. sp. Jan Maksymilian Sokołowski
- oficer operacyjny – kpt. dypl. Zygmunt Szatkowski
- oficer operacyjny – kpt. dypl. art. Rudolf Schreiber †1940 Charków
- I pomocnik oficera operacyjnego – por. art. Michał Szumski †1940 Charków
- oficer informacyjny – kpt. adm. (piech.) Tadeusz Julien
- pomocnik oficera informacyjnego – por. Franciszek Czuba †1940 Katyń
- kierownik kancelarii – por. Aleksander Kijanowski
- dowódca łączności – mjr Czesław Wardziński †1940 Charków
- referent – ppor. łącz. rez. inż. Janusz Bolesław Lipski †1940 Charków
- kwatermistrz – kpt. dypl. Albin Potocki †1940 Charków
- por. Władysław Jacynicz
- por. Janowski
- szef żandarmerii – kpt. Stanisław Dziurzyński †1940 Charków
- szef uzbrojenia – kpt. Tadeusz Sokolnicki
- referent – por. sap. rez. inż. Włodzimierz Oskar Ludwik Winkler
- szef intendentury – kpt. int. z wsw Feliks Kurowski (od 18 IX 1939) †1940 Katyń
- zastępca szefa intendentury – por. int. z wsw Albert Tabortowski †1940 Charków
- referent – ppor. rez. Zdzisław Czajkowski
- szef taborów – kpt. Zygmunt Kozik
- referent – ppor. rez. Gabriel Borodako
- szef służby zdrowia – ppłk lek. dr Władysław Jan Rymaszewski †1940 Charków
- szef służby weterynaryjnej – kpt. lek. wet. Józef Wysokiński
- referent – ppor. lek. wet. rez. Stanisław Ludwisiak †1940 Charków
- szef służby sprawiedliwości i szef sądu polowego nr 33 – mjr aud. Erwin Bordolo †1940 Charków
- szef duszpasterstwa – ks. kpl. Jan Mianowski (p.o. od 18 IX 1939)
- komendant Kwatery Głównej – kpt. Lucjan Zalewski †1940 Charków
- oficer żywnościowy i dowódca plutonu gospodarczego – por. Dąbrowski
- płatnik – ppor. piech. rez. Artur Franciszek Pilcek †1940 Charków
- dowódca kompanii asystencyjnej nr 31 – ppor. piech. Tadeusz Eugeniusz Iwaśkiewicz †1940 Charków
- zastępca dowódcy kompanii asystencyjnej nr 31 – ppor. piech. rez. Tadeusz Strzeszyński †1940 Charków
Upamiętnienie
W 1978 roku w katedrze we Wrocławiu ustanowiono tablicę upamiętniającą żołnierzy 35 Wileńskiej Dywizji Piechoty, którzy polegli w obronie Lwowa w 1939 roku.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
Ryszard Dalecki: Armia „Karpaty” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1979. ISBN 83-11-06229-3.
Jan Kiński, Helena Malanowska, Urszula Olech, Wacław Ryżewski, Janina Snitko-Rzeszut, Teresa Żak: Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Marek Tarczyński (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2000. ISBN 83-905590-7-2.
Tadeusz Jurga: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. Regularne jednostki Wojska Polskiego w 1939: organizacja, działania bojowe, uzbrojenie, metryki związków operacyjnych, dywizji i brygad. T. 7. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
Dokumenty obrony Lwowa 1939. Artur Leinwand (oprac.). Warszawa: Instytut Lwowski, 1997. ISBN 83-910659-0-1.
Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
Ryszard Dalecki: Armia „Karpaty” w wojnie obronnej 1939 r., Rzeszów 1989, wyd. II, ISBN 83-03-02830-8
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
Andrzej Wesołowski (red.): Obrona Lwowa 1939 tom 2: Dokumenty 17-22 września. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon, 2018. ISBN 978-83-63374-65-5.
Apoloniusz Zawilski: Bitwy polskiego września. Kraków: Znak Horyzont, 2019. ISBN 978-83-240-5692-7.