34 Budziszyński pułk piechoty (34 pp) – jednostka piechoty wchodząca w skład ludowego Wojska Polskiego.
Formowanie
Na podstawie rozkazu nr 7 wydanego przez dowódcę 2 Armii WP w dniu 13 września 1944 roku, 23 pułk piechoty został przekształcony w 34 pułk piechoty. W tym czasie pułk był zlokalizowany w lesie na południowy wschód od Mordów, gdzie 21 października 1944 roku wszyscy żołnierze pułku złożyli przysięgę. Jednostka ta wchodziła w skład 8 Dywizji Piechoty i była formowana według sowieckiego etatu nr 04/501 pułku strzelców gwardii.
Działania bojowe
Od momentu powstania aż do zakończenia wojny, pułk działał w ramach 8 Dywizji Piechoty. W trakcie forsowania Nysy, jednostka zajęła przyczółek pod Rothenburgiem, a następnie brała udział w walkach pod Geheege, Nieder Horka, Kollm, Jänkendorf i Diehsa. Pułk stawiał opór pod Ödernitz, Niesky, Budziszynem, Grossdubrau, Grosswelka oraz Cölln, gdzie poniósł znaczne straty. Na północ od Budziszyna, działając w mniejszych grupach, współpracował z pododdziałami 1 KPanc. I batalion 34 pp zabezpieczał sztab 2 Armii WP w rejonie Kleinwelka. W czasie operacji praskiej pułk walczył w rejonie Lobendavy oraz Mikulašovic. Szlak bojowy zakończył pod Ušték.
Okres powojenny
W dniu 20 maja 1945 roku dowódca pułku wysłał grupę operacyjną na samochodach, której zadaniem było jak najszybsze utworzenie posterunku na moście na Odrze w Krośnie Odrzańskim.
Od 28 maja 1945 roku pułk ochraniał zachodnią granicę Polski na odcinku od Sadzarzewic do Zasiek. Sztab pułku stacjonował w Brodach. I batalion zorganizował strażnice w Sadzarzewicach, Markosicach i Późnej, na odcinku od Sadzarzewic do Strzegowa; II batalion na odcinku od Strzegowa do Janiszowic utworzył strażnice na południowy zachód od Strzegowa, w Mielnie, w lesie na południe od Mielna oraz w Janiszowicach, a III batalion ochraniał odcinek do Zasiek, organizując jedną strażnicę.
12 lipca 1945 roku I batalion pułku przybył do Sanoka i został zakwaterowany w koszarach, które do 1939 roku należały do 2 pułku strzelców podhalańskich.
Na podstawie rozkazu nr 295 Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego z 28 sierpnia 1945 roku pułk otrzymał wyróżniającą nazwę „Budziszyński”.
W 1945 roku na bazie pułku powstała 38 komenda odcinka Komańcza. W dniach 25 stycznia, 28 marca oraz 13 kwietnia 1946 roku w wsi Zawadka Morochowska żołnierze pułku dopuścili się zbrodni wojennej na ukraińskiej ludności cywilnej.
Zgodnie z rozkazem organizacyjnym nr 053/Org. Naczelnego Dowódcy WP z 30 marca 1946 roku pułk otrzymał numer jednostki wojskowej „2873”.
Po zakończeniu działań wojennych pułk stacjonował w Łodzi (Łódzki Okręg Wojskowy).
28 marca 1947 roku pułk był inspekcjonowany w Lesku przez II wiceministra Obrony Narodowej, generała broni Karola Świerczewskiego, który następnego dnia zginął w zasadzce zorganizowanej przez żołnierzy UPA.
Jednostka uczestniczyła w akcji „Wisła”, w tym czasie dowodził nią płk Jan Gerhard, a sztab pułku funkcjonował w Wańkowej.
W dniach 7-9 czerwca 1949 roku jednostka została przeniesiona do garnizonu Słupsk (Pomorski Okręg Wojskowy), gdzie zajęła koszary przy ulicy Rokossowskiego 61. W tym okresie pułk został przekształcony w 34 Budziszyński zmotoryzowany pułk piechoty.
W 1950 roku jednostka podlegała dowódcy 16 Kaszubskiej Dywizji Zmechanizowanej i została przekształcona w 34 Budziszyński pułk zmechanizowany. W październiku 1952 roku pułk został podporządkowany dowódcy 8 Drezdeńskiej Dywizji Zmechanizowanej.
Jesienią 1958 roku jednostka została ponownie przekształcona w 34 Budziszyński pułk piechoty i włączona w skład 23 Dywizji Piechoty.
W 1963 roku jednostka przeszła reorganizację i stała się 34 Budziszyńskim pułkiem desantowym.
Żołnierze pułku
Dowódcy pułku
mjr / ppłk Stanisław Pluto (28 sierpnia 1944 – 1946)
płk Jan Gerhard (od 1946)
mjr Józef Kamiński
Kazimierz Makarewicz (1956–1957)
Julian Baranowski
Zastępcy dowódcy pułku
ppłk Jan Gerhard
mjr Emil Cimura
Szefowie sztabu
kpt. Wacław Warzywniak (do września 1944)
kpt. Jan Grablis
por. Leon Bereznicki
p.o. mjr Antoni Szwander
por. Tadeusz Pawlikowski
Odznaczeni Orderem Krzyża Grunwaldu III klasy
(do 31 grudnia 1946)
por. Mieczysław Walesiuk – pośmiertnie
ppor. Czesław Zaprawa
Odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari
(do 31 grudnia 1946)
por. Lubomir Ciesielski
strz. Jan Goryl – pośmiertnie
mjr Józef Kamiński
ppor. Józef Karwowski (pośmiertnie)
Sztandar pułku
Pułk prawdopodobnie otrzymał sztandar w dniu przysięgi, 22 października 1944 roku.
Opis sztandaru:
Płat o wymiarach 98 × 124 cm, obszyty złotą frędzlą z trzech stron i przymocowany do drzewca za pomocą dziewięciu kółek. Drzewce wykonane z ciemno politurowanego drewna. Głowica w kształcie orła wspartego na kuli, umieszczona na cokole skrzynkowym.
Strona główna:
Na czerwonym tle znajduje się aplikowany i haftowany biało-złoty orzeł. W prawym dolnym rogu haftowana biało-złotą nicią cyfra „34”.
Strona odwrotna:
Na białym tle biało-złotą nicią haftowany napis „HONOR I OJCZYZNA”. W prawym dolnym rogu haftowana biało-złotą nicią cyfra „34”.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Wanda Bigoszewska, Henryk Wiewióra: Sztandary ludowego Wojska Polskiego 1943 – 1974. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1974.
Henryk Dominiczak: Wojska Ochrony Pogranicza w latach 1845–1948. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1971.
Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945-1960: skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.
Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 1, Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego: formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek piechoty. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1965.
Jerzy Rydłowski: Żołnierze lat wojny i okupacji. Warszawa: 1971.
Stanisław Rzepski: 8 Dywizja Piechoty. Z dziejów 8 Drezdeńskiej Dywizji Piechoty im. Bartosza Głowackiego. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1970.
Zygmunt Traczyk: Ziemia Gubińska 1939 – 1949…. Gubin: Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Gubińskiej, 2011, s. 90. ISBN 978-83-88059-54-4.
Mieczysław Juchniewicz, Stanisław Rzepski: Szlakiem 34 Budziszyńskiego Pułku Piechoty. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1961.