34 Brygada Kawalerii Pancernej im. Hetmana Wielkiego Koronnego Jana Zamoyskiego (34 BKPanc) to związek taktyczny wojsk pancernych wchodzący w skład Sił Zbrojnych RP.
Brygada powstała w 1995 roku w wyniku przeformowania 89 pułku zmechanizowanego. Jej siedziba znajduje się w garnizonie Żagań, a jednostka należy do 11 Lubuskiej Dywizji Kawalerii Pancernej im. Króla Jana III Sobieskiego.
Rodowód i tradycje
Historia jednostki sięga 4 Brygady Pancernej, której formowanie rozpoczęło się 1 sierpnia 1944 roku. W drugiej połowie września 1945 roku brygada została przeformowana na etat pokojowy, zmniejszając swój stan osobowy. W kolejnym miesiącu rozformowano 1 Drezdeński Korpus Pancerny, a 4 BPanc. przeniesiono do Tarnowa, gdzie podporządkowano ją dowódcy Okręgu Wojskowego Nr V w Krakowie.
W lutym 1946 roku 4 BPanc. przekształcono w 8 pułk czołgów. Rok później jednostka została przeniesiona do Żurawicy i uczestniczyła w akcji „Wisła”. 30 marca 1949 roku oddział otrzymał nazwę wyróżniającą „Drezdeński”.
W maju 1949 roku jednostka została przeniesiona do Żagania, do kompleksu koszarowego przy ulicy Szosa Żarska, gdzie podporządkowano ją dowódcy 11 Zmotoryzowanej Dywizji Piechoty i przekształcono w „8 Drezdeński Pułk Czołgów Średnich”. W tym samym czasie do jednostki dostarczono z Opola działa samobieżne SU-85 wraz z załogami z rozformowanego 24 Drezdeńskiego Pułku Artylerii Pancernej.
W 1952 roku batalion dział pancernych został wyłączony z pułku, co posłużyło do utworzenia 17 pułku artylerii pancernej. W 1957 roku jednostka została przekształcona w 8 Drezdeński pułk czołgów i artylerii pancernej.
3 sierpnia 1958 roku jednostka otrzymała sztandar nadany przez Radę Państwa, który wręczył szef Sztabu Śląskiego Okręgu Wojskowego gen. bryg. Włodzimierz Kopijkowski. W dniach 4–10 maja 1959 roku 8 pczap i 42 pz przeszły inspekcję, podczas której były wizytowane przez gen. dyw. Zygmunta Duszyńskiego oraz gen. dyw. Czesława Waryszaka. Oba pułki uzyskały ocenę dobrą.
Na początku 1962 roku 8 pczap został przekształcony w „8 Drezdeński pułk czołgów średnich”. Na przełomie 1964 i 1965 roku jednostka otrzymała czołgi T-55. W 1967 roku 22 kwietnia ustanowiono jako doroczne święto jednostki.
W 1968 roku pułk uczestniczył w operacji „Dunaj”. W sierpniu 1979 roku jako pierwszy w LWP otrzymał czołgi T-72. Aby szybko wprowadzić nowy model, sformowano eksperymentalnie 6 kompanię pod dowództwem por. Tomczaka, składającą się z 48 żołnierzy, w tym 32 zawodowych. Część kadry przeszkolono wcześniej w ZSRR. Latem 1979 roku na poligonie drawskim kompania została zaprezentowana Edwardowi Gierkowi, I sekretarzowi KC PZPR. Po wprowadzeniu stanu wojennego 13 grudnia 1981 roku pułk został rozmieszczony we Wrocławiu i pozostał tam do 9 stycznia 1982 roku. W 1983 roku pułk przeszedł reorganizację na nowy etat, wprowadzając strukturę batalionową zamiast kompanii. W 1984 roku wszystkie pododdziały czołgów otrzymały czołgi T-72, co czyniło jednostkę pierwszą w SZ PRL realizującą zadania pułku czołgów T-72.
W 1990 roku jednostka została przekształcona w 99 Drezdeński pułk zmechanizowany. We wrześniu 1991 roku pułk utracił wyróżniającą nazwę „Drezdeński”.
Decyzją Ministra Obrony Narodowej Nr 12/MON z dnia 22 kwietnia 1992 roku oddział został przemianowany na 89 pułk zmechanizowany oraz przyjął dziedzictwo tradycji:
- 8 i 9 Batalionów Strzeleckich (1831)
- 8 i 9 Batalionów Strzeleckich (1939)
- 8 Batalionu Pancernego (1934–1939)
- 8 Batalionu Strzelców Brabanckich (1942–1947)
- 9 Batalionu Strzelców Flandryjskich (1943–1947)
W 1995 roku pułk został przekształcony w 34 Brygadę Kawalerii Pancernej i jako pierwszy w SZ RP otrzymał nowe czołgi PT-91. 12 września tego samego roku pancerni otrzymali nowy sztandar, który został ufundowany przez mieszkańców Żagania.
Brygada kontynuuje tradycje 3 Brygady Strzelców 1 Dywizji Pancernej gen. broni Stanisława Maczka oraz 4 Brygady Pancernej 1 Drezdeńskiego Korpusu Pancernego. Numer jednostki 34 pochodzi z połączenia cyfr 3 i 4.
Od 29 lipca 2004 roku patronem brygady jest hetman wielki koronny Jan Zamoyski.
Wprowadzenie odznaki pamiątkowej oraz oznaki rozpoznawczej 34 Brygady miało miejsce decyzją Ministra Obrony Narodowej Nr 64/MON z dnia 31 grudnia 2007 roku. W ramach tej samej decyzji potwierdzono żołnierzom jednostki prawo noszenia sznura Fourragere do mundurów galowych.
30 maja 2008 roku 1 batalion czołgów przejął dziedzictwo tradycji 8 batalionu strzelców brabanckich 3 Brygady Strzelców i przyjął nazwę „brabancki”, natomiast 2 batalion czołgów przejął dziedzictwo tradycji 9 batalionu strzelców flandryjskich 3 Brygady Strzelców i przyjął nazwę „Flandryjski”.
3 grudnia 2008 roku dywizjon artylerii samobieżnej przejął dziedzictwo tradycji 24 pułku artylerii samobieżnej z lat 1944–1947 oraz 24 Drezdeńskiego pułku artylerii pancernej z lat 1947–1949, przyjmując nazwę „Drezdeński”.
15 kwietnia 2011 roku na placu przed siedzibą 34 Brygady Kawalerii Pancernej odsłonięto pomnik gen. broni Tadeusza Buka, odlany z brązu.
W 2014 roku brygada otrzymała na uzbrojenie czołgi Leopard 2A5.
Insygnia
Struktura organizacyjna i uzbrojenie
Dowództwo i sztab
batalion dowodzenia (1 i 2 kompania dowodzenia, kompania logistyczna, pluton chemiczny)
1 Brabancki batalion czołgów
2 Flandryjski batalion czołgów
batalion zmechanizowany
Drezdeński dywizjon artylerii samobieżnej
dywizjon przeciwlotniczy
kompania saperów
kompania rozpoznawcza
batalion logistyczny
Do 2014 roku podstawowym uzbrojeniem brygady były czołgi PT-91 Twardy, bojowe wozy piechoty BWP-1, samobieżne haubice 2S1 Goździk oraz zestawy przeciwlotnicze ZSU-23-4MP Biała.
Od połowy 2014 roku rozpoczęto przezbrajanie na czołgi Leopard 2 A5, pochodzące z nadwyżek niemieckich, a od 2018 roku na czołgi T-72M1.
Dowódcy jednostki
ppłk Jan Wereszczagin (p.o. 18 VIII – 25 X 1944)
ppłk Paweł Stupin (25 X 1944 – 17 IV 1945, ciężko ranny)
ppłk Jan Wereszczagin (17 IV 1945 – 1946)
Michał Syrow (1946–1947)
ppłk Witold Michałowski (1947–1948)
mjr Józef Karlinowski (1948–1951)
ppłk Jan Żakiewicz (1951–1954)
mjr Władysław Nowak (1954–1955)
mjr Mieczysław Wyszatycki (1955–1956)
mjr Stanisław Banaszak (1956–1959)
ppłk dypl. Mieczysław Wyszatycki (1959–1963)
ppłk dypl. Józef Krasowski (1963–1964)
mjr dypl. Aleksy Sułek (1964–1966)
ppłk dypl. Czesław Tyński (1966–1968)
ppłk dypl. Romuald Królak (1968–1971)
ppłk dypl. Zdzisław Anioł (1971–1974)
mjr dypl. Jarosław Bielecki (1974–1976)
mjr dypl. Jerzy Kufel (1976–1978)
mjr dypl. Witold Nehring (1978–1979)
mjr dypl. Leon Komornicki (1979–1984)
mjr dypl. Zbigniew Jabłoński (1984–1986)
mjr dypl. Andrzej Bilewicz (1987)
mjr dypl. Piotr Makarewicz (1987–1989)
mjr dypl. Janusz Paczkowski (1989–1990)
ppłk dypl. Zbigniew Malik (1990–1993)
ppłk dypl. Andrzej Solnica (1993–1998)
płk dypl. Bogusław Gawęda (1998–2001)
płk dypl. Andrzej Kuśnierek (2001–2003)
gen. bryg. Tadeusz Buk (2003–2005)
gen. bryg. Zdzisław Antczak (2005–2007)
gen. bryg. Andrzej Sobieraj (2007–2011)
płk Krzysztof Pokropowicz (2011–2017)
płk dypl. Dariusz Lewandowski (2017–2019)
płk Piotr Franciszek Zieja (2019–2020)
płk Marcin Adamski (2020-2023)
płk Jerzy Biryłko (2023-)
Przekształcenia
4 Brygada Pancerna (1944–1946) → 8 Drezdeński pułk czołgów (1946–1949) → 8 Drezdeński pułk czołgów średnich (1949–1957) → 8 Drezdeński pułk czołgów i artylerii pancernej (1957–1962) → 8 Drezdeński pułk czołgów średnich (1962–1990) → 99 Drezdeński pułk zmechanizowany (1990–1991) → 99 pułk zmechanizowany (1991–1992) → 89 pułk zmechanizowany (1992–1995) → 34 Brygada Kawalerii Pancernej (od 1995)
Przypisy
Bibliografia
Mieczysław Kupczyk, Jarosław Piątek, Lesław Urbanowski, 89 Pułk Zmechanizowany. Krótki rys historyczny, Żagań 1992.
Wiesław Chłopek, 11 Lubuska Dywizja Kawalerii Pancernej im. Króla Jana III Sobieskiego. Zarys dziejów, Wydawnictwo „Chroma”, Żagań 2005, ISBN 83-922412-3-1.
Jerzy Kajetanowicz, Polskie wojska lądowe w latach 1945–1960. Skład bojowy, struktury organizacyjne, uzbrojenie, Europejskie Centrum Edukacyjne, Toruń 2004, ISBN 83-88089-12-9.
Marek Zieliński, Zarys historii 34 Brygady Kawalerii Pancernej. Od 4 do 34 Brygady, Wydawnictwo Dekograf, Żagań 2011, ISBN 978-83-60119-67-9.
Dzienniki Urzędowe Ministra Obrony Narodowej.
Linki zewnętrzne