34 Batalion Wojsk Ochrony Pogranicza
34 Batalion Wojsk Ochrony Pogranicza/Batalion graniczny skadrowany GB WOP w Żywcu był samodzielnym pododdziałem Wojsk Ochrony Pogranicza, który pełnił służbę na granicy polsko-czechosłowackiej.
Składnica materiałowa Wojsk Ochrony Pogranicza Żywiec to zlikwidowana składnica zaopatrzenia kwatermistrzowskiego WOP.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Na podstawie rozkazu MBP nr 043/org z 3 czerwca 1950, w wyniku przekształcenia 19 Brygady Ochrony Pogranicza, powstała 3 Brygada Wojsk Pogranicza w Krakowie. Z kolei 1 stycznia 1951 57 batalion Ochrony Pogranicza został przemianowany na 34 batalion Wojsk Ochrony Pogranicza JW 2440.
Zgodnie z rozkazem dowódcy WOP nr 009 z 17 lutego 1976, batalion został włączony w struktury Górnośląskiej Brygady WOP (GB WOP) w Gliwicach. W wyniku wprowadzenia dwuszczeblowego systemu dowodzenia, batalion WOP w Żywcu został rozwiązany, a strażnice podporządkowano bezpośrednio sztabowi Górnośląskiej Brygady WOP.
Na miejsce rozwiązanej jednostki utworzono:
- Składnicę samochodową podporządkowaną dowództwu WOP.
- Samodzielną kompanię odwodową (sko) – przeniesioną do sztabu GB WOP w Gliwicach w 1977.
- Grupę Operacyjną Zwiadu WOP – odpowiedzialną za działania operacyjne związane z ochroną granicy państwowej, kontrwywiadem oraz zabezpieczeniem ładu w strefie nadgranicznej, działającą z pomocą osobowych źródeł informacji na zapleczu strażnic WOP.
W dniu 13 grudnia 1981, po wprowadzeniu stanu wojennego, dowódca GB WOP w wewnętrznym rozkazie utworzył „wysunięte stanowiska dowodzenia” (przyszłe bataliony graniczne), które podporządkowały strażnice na odcinkach dawnych batalionów granicznych. Brygada realizowała zadania ochrony granicy oraz bezpieczeństwa państwa wynikające z dekretu o wprowadzeniu stanu wojennego.
Po kolejnej reorganizacji w drugiej połowie 1984, sformowano batalion graniczny skadrowany GB WOP w Żywcu, który został rozwiązany 1 listopada 1989. W obiekcie dalej działała grupa operacyjna, podporządkowana zastępcy dowódcy ds. zwiadu batalionu granicznego WOP w Cieszynie, aż do rozformowania GB WOP.
Straż Graniczna
W dniu 15 maja 1991 zlikwidowano Górnośląską Brygadę WOP, a 16 maja 1991 powstała Straż Graniczna, która w swojej strukturze obejmowała Beskidzki Oddział Straży Granicznej w Cieszynie, przejmujący obiekty koszarowe i strażnice.
W ramach Beskidzkiego Oddziału SG utworzono:
- Samodzielną kompanię odwodową (sko).
- Grupę Operacyjną Wydziału Ochrony Granicy Państwowej (GO WOGP).
- Grupę Techniki i Zabezpieczenia Wydziału Techniki i Zabezpieczenia – odpowiedzialną za zabezpieczenie logistyczne strażnic SG i GPK SG w kierunku „żywieckim”.
W wyniku likwidacji Beskidzkiego Oddziału SG, 1 stycznia 1999 obiekty SG w Żywcu weszły w struktury Karpackiego Oddziału Straży Granicznej w Nowym Sączu.
Struktura organizacyjna
W 1954 batalionowi podlegały:
- 199 strażnica WOP Zawoja
- 200 strażnica WOP Korbielów
- 201 strażnica WOP Złatna
- 202 strażnica WOP Soblówka
- 203 strażnica WOP Rycerka Górna
- 204 strażnica WOP Zwardoń.
W 1956 batalionowi podlegały:
- 13 strażnica WOP Zawoja
- 14 strażnica WOP Korbielów
- 15 strażnica WOP Złatna
- 16 strażnica WOP Soblówka
- 17 strażnica WOP Rycerka Górna
- 18 strażnica WOP Zwardoń.
Na 1 stycznia 1960 batalionowi WOP Żywiec podlegały:
- 1 placówka WOP II kategorii Poniwiec
- 2 placówka WOP II kategorii Wisła
- 3 strażnica WOP III kategorii Jaworzynka
- 4 strażnica WOP III kategorii Krężelka
- 5 strażnica WOP III kategorii Zwardoń
- 6 strażnica WOP III kategorii Rycerka
- 7 strażnica WOP III kategorii Soblówka
- 8 strażnica WOP III kategorii Korbielów
- 9 placówka WOP Zawoja.
Na 1 stycznia 1964 batalionowi WOP Żywiec podlegały:
- 1 strażnica lądowa WOP Zwardoń
- 2 placówka WOP Rycerka
- Placówka Kontroli Małego Ruchu Granicznego Rycerka
- Placówka Kontroli Małego Ruchu Granicznego Przegibek
- 3 strażnica WOP lądowa Soblówka
- 4 strażnica WOP lądowa Korbielów
- Placówka Kontroli Małego Ruchu Granicznego Korbielów
- 5 placówka WOP Zawoja.
Dowództwo batalionu granicznego w 1976 roku:
- dowódca batalionu – ppłk Franciszek Buczyło
- szef sztabu batalionu – mjr Edward Stadnicki
- zastępca dowódcy batalionu do spraw politycznych – mjr Jan Pietrasik
- zastępca dowódcy batalionu do spraw zwiadu – mjr Mieczysław Krzyżewski.
W 1976 batalionowi WOP Żywiec podlegały:
- Placówka Kadrowa WOP Zawoja
- Placówka Kadrowa WOP Korbielów
- Placówka Kadrowa WOP Soblówka
- Placówka Kadrowa WOP Rycerka
- Placówka Kadrowa WOP Zwardoń.
Dowództwo batalionu w II połowie 1984 roku:
- dowódca batalionu – ppłk Kazimierz Bednarczyk
- zastępca dowódcy batalionu do spraw politycznych – ppłk Jan Pietrasik
- zastępca dowódcy batalionu do spraw zwiadu (kierownik sekcji zwiadu) – kpt. Albin Kłodnicki.
W II połowie 1984 do października 1989 batalionowi podlegały:
- kompania odwodowa – por. Krzysztof Olejnik
- Strażnica Kadrowa WOP Zawoja
- Strażnica Kadrowa WOP Korbielów
- Strażnica Kadrowa WOP Soblówka
- Strażnica Kadrowa WOP Rycerka
- Strażnica Kadrowa WOP Zwardoń.
Żołnierze batalionu
Dowódcy batalionu
- kpt. Edward Granat (1953)
- mjr Bolesław Król (1953)
- ppłk Franciszek Buczyło
- ppłk Kazimierz Bednarczyk – do rozformowania.
Kierownicy GOZ WOP
- mjr Aleksander Dubaś (1976)
- kpt./ppłk Albin Kłodnicki p.o. (01.11.1984–18.06.1985) (19.06.1985–31.07.1989).
Kierownicy składnicy
- mjr Mirosław Musiał (1976).
Dowódcy sko
- mjr Edward Stadnicki (1976).
- kpt. Ryszard Łętowski (od 29.04.1977).
Wydarzenia
W 1956 roku, w okresie tzw. „Wypadków poznańskich”, w pobliżu linii granicznej oraz w strefie działania, odnajdywano pakunki z ulotkami, tzw. „bibułą”, przymocowane do balonów leżących na ziemi. W związku z częstotliwością tego zjawiska, żołnierze otrzymali pozwolenie na użycie broni w celu zestrzelenia nisko przelatujących balonów, nawet jeśli znajdowały się na terytorium czechosłowackim, ale w zasięgu ognia – to samo robili pogranicznicy czechosłowaccy.
W dniach 13 grudnia 1981 do 22 lipca 1983 (stan wojenny w Polsce), normy służby granicznej dla żołnierzy zwiększono z 8 do 12 godzin na dobę. Cała strefa nadgraniczna podlegała ścisłej kontroli, a szlaki turystyczne zostały zamknięte. Pododdziały odwodowe były w stanie gotowości.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
- Stefan Gacek: Górnośląska Brygada WOP. Rys historyczny 1945–1991. Gliwice: Wydawnictwo Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego, 2005.
- Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945–1991): krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
- Mirosław Kudasiewicz. Z archiwum odkrywcy – Balonowa propaganda. „Tygodnik Prudnicki”. 19(649), s. 8, 2003-05-07. ISSN 1231-904X.
- Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
- Straż Graniczna od 1991 – Karpacki Oddział Straży Granicznej. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.pl. [dostęp 2017-05-22]. (pol.).
- Kronika Strażnicy Wojsk Ochrony Pogranicza Zebrzydowice 1962–1981. Zebrzydowice: Strażnica WOP Zebrzydowice, 1962, s. 1–23. (pol.).
- Sławomir Żurawlow: Pododdziały Ochrony Pogranicza w Jaworzynce, Istebnej i Koniakowie – Rys historyczny 1922–2008. Gliwice: Gminny Ośrodek Kultury w Istebnej, 2011.
- Archiwum Straży Granicznej, DWOP sygn. 2825/1. Rejestr główny jednostek WOP.