33 Nyski pułk piechoty (33 pp) – jednostka piechoty ludowego Wojska Polskiego.
Powstał w okolicach Lublina jako 20 pułk piechoty na podstawie rozkazu nr 8 Naczelnego Dowództwa WP z dnia 20 sierpnia 1944, opierając się na sowieckim etacie nr 04/501 pułku strzelców Gwardii. W dniu 15 września 1944 roku jednostka ta została przekształcona w 33 pułk piechoty. Uroczystość zaprzysiężenia miała miejsce 27 października 1944 w Borowem, niedaleko Radzynia Podlaskiego. Pułk otrzymał numer poczty polowej 83687 i był częścią 7 Łużyckiej Dywizji Piechoty 2 Armii WP.
Żołnierze pułku
Dowódcy pułku:
- mjr Jan Ilnicki (25 sierpnia 1944 – 23 lutego 1945)
- mjr Piotr Siginiewicz (od 23 lutego 1945)
- ppłk Ligimewicz
Odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari:
- ppor. Władysław Adamczyk
- st. fizyl. Stanisław Babiarz
- szer. Tadeusz Chanaj
- ppor. Karol Galar
- st. strz. Alfred Kilar
- szer. Edward Liwak
- plut. Maksymilian Maczkowski
- chor. Jerzy Pac
- ogn. pchor. Tadeusz Stachurski
- ogn. Piotr Szakiel
- bomb. Bolesław Szaruga
Skład etatowy
- dowództwo i sztab
- 3 bataliony piechoty
- kompanie: dwie fizylierów, przeciwpancerna, rusznic ppanc, łączności, sanitarna, transportowa
- baterie: działek 45 mm, dział 76 mm, moździerzy 120 mm
- plutony: zwiadu konnego, zwiadu pieszego, saperów, obrony pchem, żandarmerii
Działania bojowe
Wiosną 1945 roku pułk, w składzie 7 Dywizji Piechoty, uczestniczył w operacji łużyckiej, a następnie w operacji praskiej.
Po sforsowaniu Nysy, walczył pod Spreefurt i Lodenau, a następnie przeprawił się na czołgach przez rzekę Neusorge, biorąc udział w bitwie o Rietschen. Prowadził walki obronne nad rzeką Schwarzer Schöps oraz pod Heideanger, skutecznie odpierając atak znacznych sił pancernych. Kontynuując natarcie na zachód, zdobył Klitten i dotarł do Neudorf. W ramach operacji praskiej osiągnął Łabę w rejonie Stieti.
Okres powojenny
13 maja 1945 roku pułk rozpoczął powrotny marsz do kraju, docierając do 21 maja do rejonu na północ od Legnicy. Kontynuował marsz w kierunku Odry, a od 10 czerwca 1945 roku miał rozpocząć pełnienie służby granicznej. Sztab pułku miał się rozlokować w miejscowości Wieniec Zdrój (miejscowość Bielawy).
W związku z korektą granicy państwowej, w dniach od 28 do 31 maja pułk przegrupowywał się na linię Nysy Łużyckiej i rozlokował w następujących miejscowościach:
- sztab 33 pp – Gozdnica
- 1 batalion – Przewoźniki
- 2 batalion – Przewóz
- 3 batalion – Sobolice
W lipcu pułk przekazał swój odcinek granicy pododdziałom 8 Dywizji Piechoty, a sam przejął inny. Sztab pułku wraz z 2 batalionem przeniósł się do Mirska. W dniach 30–31 października 1945 roku pułk przekazał ochronę granicy jednostkom Wojsk Ochrony Pogranicza.
Do marca 1946 roku pułk stacjonował w garnizonie Wrocław, a następnie został przeniesiony do garnizonu Nysa, gdzie zajmował koszary przy ulicy Grodkowskiej 44.
22 marca 1947 roku pułk otrzymał nazwę wyróżniającą „Nyski”.
W 1956 roku 33 Nyski pułk piechoty został przekształcony w 33 Nyski pułk zmechanizowany i podporządkowany dowódcy 2 Warszawskiej Dywizji Zmechanizowanej.
Przypisy
Bibliografia
Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945–1960: skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.
Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 1, Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego: formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek piechoty. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1965.
Paweł Piotrowski: Śląski Okręg Wojskowy: przekształcenia organizacyjne 1945-1956. Warszawa: Wydawnictwo TRIO: Instytut Pamięci Narodowej, 2003. ISBN 83-88542-53-2.
Czesław Podgórski: Żołnierskie drogi. Z dziejów 33 Nyskiego pułku piechoty. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1963.