32 Pułk Zmechanizowany

32 Budziszyński Pułk Zmechanizowany im. Hansa Beimlera (32 pz)

32 Budziszyński Pułk Zmechanizowany im. Hansa Beimlera (32 pz) to historyczny oddział Wojsk Zmechanizowanych Sił Zbrojnych PRL oraz III RP.

Formowanie i zmiany organizacyjne

W 1950 roku 32 Budziszyński zmotoryzowany pułk piechoty, stacjonujący w garnizonie Rogowo, przeszedł reorganizację i został przekształcony w 32 Budziszyński pułk zmechanizowany, podlegający dowódcy 8 Drezdeńskiej Dywizji Zmechanizowanej.

Na mocy rozkazu Nr 0044/Org. Ministra Obrony Narodowej z dnia 17 maja 1951 roku, jednostka została przeniesiona do garnizonu Kołobrzeg.

12 października 1956 roku pułk otrzymał sztandar, a 2 lipca 1975 roku nadano mu imię patrona – Hansa Beimlera, niemieckiego działacza ruchu robotniczego.

W 1990 roku jednostka została przeorganizowana na nowy etat, co obejmowało m.in. połączenie z 28 Sudeckim pułkiem zmechanizowanym oraz przeniesienie dowództwa do „czerwonych koszar”. W 1994 roku przekształcono pułk w 8 Brygadę Zmechanizowaną.

Pułk w wydarzeniach grudniowych 1970 roku

15 grudnia 1970 roku w godzinach porannych w pułku wprowadzono stan podwyższonej gotowości bojowej. O godzinie 13.00 wydano rozkaz przegrupowania jednostki do rejonu Gdańska.

16 grudnia pułk skoncentrował się w okolicach miejscowości Złota Karczma. Generał Chocha o godzinie 19.05 tego dnia polecił dowódcy Marynarki Wojennej, by z użyciem sił 32 pz, wspólnie z pododdziałami MO i WOP, zajęto Stocznię im. Komuny Paryskiej celem zablokowania dostępu dla załogi oraz ochrony obiektów i statków. W nocy 32 pz zajął częścią sił Stocznię im. Komuny Paryskiej oraz Port Przeładunkowy w Gdyni.

Po godzinie 5.00 17 grudnia na przystanku Gdynia-Stocznia, wiadukcie i moście zaczęły gromadzić się tłumy. Przez głośniki wojskowych wozów propagandowych kierowano apele do stoczniowców, ostrzegając ich przed zbliżaniem się do stoczni. W tłumie zaczęły padać obelżywe okrzyki pod adresem dyrekcji, MO i wojska. Ludzie zaczęli przemieszczać się w stronę blokowanych przejść. Po dojściu tłumu do ustalonej wcześniej granicy bezpieczeństwa, dowódcy pułku wyszli przed stanowiska ogniowe i wezwali manifestantów do zatrzymania się, co nie przyniosło rezultatu. W tej sytuacji dowódca 32 pz o 5.50 wydał rozkaz do oddania kilku serii z karabinu maszynowego pociskami świetlnymi oraz wystrzału armatniego z czołgu.

Tłum na chwilę się zatrzymał, jednak po błędnej ocenie, że żołnierze strzelają amunicją ślepą, ruszył dalej. Na rozkaz dowódcy 32 pz, kilku żołnierzy z 7 kompanii piechoty zmotoryzowanej otworzyło ogień, celując w ziemię przed tłumem. W wyniku rykoszetów pojawiły się ofiary wśród zabitych i rannych. Sytuacja powtórzyła się około 8.00, gdy ponownie broni użyli żołnierze 7 kpz.

17 grudnia w Gdyni miały miejsce burzliwe wydarzenia w rejonach: Stoczni Remontowej, Komitetu Miejskiego PZPR, Pogotowia Ratunkowego, Miejskiej Rady Narodowej oraz CPN, które były chronione przez pododdziały MW i 36 pz. Pomimo groźnej sytuacji, żołnierze nie użyli broni przeciwko demonstrantom. W dużej mierze pomogły urządzenia akustyczne, przez które dowódcy nawoływali manifestantów do niezbliżania się do chronionych obiektów. O godzinie 20.00 z 4 pułku artylerii wydzielono 320 żołnierzy oraz 20 samochodów, które skierowano do dyspozycji dowódcy 32 pz w celu zorganizowania ochrony Portu Przeładunkowego w Gdyni.

18 grudnia w Gdyni, podobnie jak w Gdańsku, panował spokój. Od godziny 20.00 rozpoczęto wycofywanie wojsk ze Stoczni im. Komuny Paryskiej, Stoczni Remontowej oraz Portu Przeładunkowego, pozostawiając jedynie zewnętrzną ochronę. Pułk skoncentrował się w koszarach batalionu budowlanego na Oksywiu.

21 grudnia dowódca Pomorskiego Okręgu Wojskowego, gen. Kamiński, wydał rozkaz całkowitego wycofania wojska z Trójmiasta. Zgodnie z planem, do 24 grudnia 1970 roku o godzinie 4.00 wszystkie jednostki biorące udział w akcji wróciły do swoich koszar.

7 kwietnia 1995 roku do sądu w Gdańsku wpłynął akt oskarżenia. Oskarżono 12 oficerów, w tym pułkownika Władysława Łomota – ówczesnego dowódcę 32 pułku zmechanizowanego oraz pułkownika Bolesława Fałdasza – zastępcę dowódcy pułku ds. politycznych, o kierowanie zbrodnią ludobójstwa. Uznano, że rozkaz użycia broni był sprzeczny z Konstytucją RP. W 2013 roku płk Fałdasz został skazany na 4 lata więzienia, natomiast płk Łomot zmarł w trakcie procesu.

Pułk w wydarzeniach stanu wojennego z 13 grudnia 1981

32 pułk zmechanizowany aktywnie uczestniczył w wprowadzaniu stanu wojennego. 13 grudnia 1981 roku, w trybie alarmowym, skierowano go w stronę Gdańska, gdzie dotarł w nocy z 14 na 15 grudnia. Po przybyciu na przedmieścia Gdańska, batalion czołgów oraz batalion piechoty w transporterach otrzymali rozkaz otoczenia Stoczni Gdańskiej im. Lenina. Żołnierze zostali także poinstruowani, aby załadować ostrą amunicję i nie opuszczać wozów bojowych. Drugi rozkaz został zignorowany, a żołnierze zaczęli wychodzić z czołgów, rozmawiać z mieszkańcami, przyjmować gorącą herbatę i kanapki, a także kwiaty, które wkładali w lufy czołgowe. W wyniku tego „zbratania się” z ludźmi, w nocy z 15 na 16 grudnia, czołgi i transportery pułku zostały wycofane spod stoczni i zamienione przez jednostkę z Ełku. Następnie 32 pz został przeniesiony i rozlokowany w lesie koło miejscowości Kolbudy pod Gdańskiem, gdzie pozostawał w warunkach polowych do jesieni 1982 roku.

Żołnierze pułku

Dowódcy pułku:

• mjr Zbigniew Ohanowicz od 1949
• ppłk Władysław Łomot
• mjr dypl. Leszek Kiełbasa
• mjr dypl. Andrzej Tyszkiewicz
• mjr dypl. Jerzy Pawłowski
• ppłk dypl. Stefan Raniecki
• ppłk dypl. Andrzej Baran
• ppłk dypl. Waldemar Skrzypczak
• ppłk dypl. Zdzisław Bornus

Struktura organizacyjna (lata 80. XX w.)

• Dowództwo i sztab
• 3 × bataliony zmechanizowane
• 3 × kompanie zmechanizowane
• bateria moździerzy 120 mm
• pluton plot
• pluton łączności
• batalion czołgów
• 3 kompanie czołgów
• pluton łączności
• kompania rozpoznawcza
• bateria haubic 122 mm (od 1985 dywizjon haubic)
• bateria ppanc
• kompania saperów
• bateria plot
• kompania łączności
• kompania zaopatrzenia
• kompania remontowa
• kompania medyczna
• pluton chemiczny
• pluton ochrony i regulacji ruchu

Odznaka pamiątkowa

Odznaka pułku ma kształt owalnej tarczy zwężającej się ku dołowi. Na jej krawędziach widnieje łaciński napis: SEMPRER PARATUS (ZAWSZE GOTOWY) oraz KOŁOBRZEG. Pole tarczy podzielono pionowo na dwie części emaliowane na żółto i granatowo, które są historycznymi barwami piechoty. Na tarczy znajduje się miecz i orzeł piastowski w koronie. Jelec odznaki jest przepasany wstęgą z datami 1918 (rok powstania 32 Ciechanowskiego Pułku Piechoty) oraz 1944 (rok powstania 32 Pułku Piechoty). Na piersi orła umieszczono czerwoną tarczę z numerem 32. Odznaka ma wymiary 49 × 31 mm, została zaprojektowana przez Dariusza Brążkiewicza, a jej wykonawcą jest Andrzej Panasiuk. Pierwsze odznaki wręczono 11 listopada 1992 roku.

Istnieje także miniatura tej odznaki, wykonana przez Andrzeja Panasiuka.

Przypisy

Bibliografia

• Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945–1960 : skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.
• Edward Kospath-Pawłowski: 8 Dywizja Piechoty w dziejach oręża polskiego. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1995. ISBN 83-85621-71-7.
• Kazimierz Kozłowski: Pomorze Zachodnie w latach 1945 – 2010. T. I. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński, 2012. ISBN 978-83-7241-870-8.
• Andrzej Wojtaszak, Kazimierz Kozłowski: Żołnierz polski na Pomorzu Zachodnim X-XX wiek : materiały z sesji naukowej z 10 listopada 1999 r. : praca zbiorowa. Szczecin: Oddział Edukacji Obywatelskiej, 2001. ISBN 83-86992-76-X.
• Tomasz Leszkowicz: Spadkobiercy Mieszka, Kościuszki i Świerczewskiego. Ludowe Wojsko Polskie jako instytucja polityki pamięci historycznej. Warszawa: Wydawnictwo Instytut Pamięci Narodowej, 2022. ISBN 978-83-8229-588-7.
• Edward Jan Nalepa: Wojsko polskie w Grudniu 1970 roku. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1990. ISBN 83-11-07904-8.
• Jan Edward Nalepa: Grudzień 1970 w dokumentach wojskowych. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-022-7.
• Odtajnione dokumenty Grudnia 1970. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 1, 2001. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
• Zdzisław Sawicki, Jerzy Waszkiewicz, Adam Wielechowski: Mundur i odznaki Wojska Polskiego: czas przemian. Warszawa: „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08588-9.
• Andrzej Dominik Ohde „Polska falerystyka marynistyczna 1949–2001”, Wydawnictwo Z. Bartkowiak, Poznań 2001, ISBN 83-85215-22-0.
• Garnizon Kołobrzeg. [dostęp 2016-01-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-09)].
• Edward JanE.J. Nalepa, Wojsko Polskie w grudniu 1970, JerzyJ. Eisler, Warszawa: Wyd. Bellona, 1990, ISBN 83-11-07904-8.