32. Dywizja Piechoty (32 DP) (niem. 32. Infanterie-Division) była jednostką piechoty Wehrmachtu, która brała udział w agresji na Polskę i Francję, a także w ataku na Związek Radziecki.
Sformowanie i szlak bojowy
Dywizja została utworzona na mocy rozkazu z 1 października 1936 w garnizonie Koszalin (II Okręg Wojskowy).
W skład dywizji wchodziła 4 Armia pod dowództwem generała artylerii Günthera von Kluge, a także II Korpus Armijny, którym dowodził generał Adolf Strauss. Pomorscy żołnierze mieli prowadzić natarcie na prawym skrzydle korpusu, gdzie znajdował się kluczowy punkt ataku. 31 sierpnia 1939, około godziny 20:00, sztab dywizji otrzymał rozkaz zajęcia pozycji w rejonie Zakrzewo – Lipka. Atak na Polskę został zaplanowany na 1 września 1939 o godzinie 4:45. Dywizja ruszyła do natarcia w dwóch kolumnach: 96 pułk piechoty atakował trasą Wiśniewa – Świdwie – Przepałkowo, podczas gdy 4 pułk piechoty przemieszczał się przez Lutowo – Sępólno Krajeńskie – Mąkowarsko. Natarcie poprzedzał 32 oddział rozpoznawczy. W odwodzie znajdował się 94 pułk piechoty, maszerujący w drugim rzucie. Około godziny 10:00, nie napotykając większego oporu, 32. Dywizja Piechoty dotarła do Sępólna. W kolejnych dniach toczyła walki w Korytarzu Pomorskim. Po pokonaniu polskich sił w Borach Tucholskich, dywizja przeszła przez Wisłę na południe od Chełmży i rozpoczęła pościg wzdłuż prawego brzegu Wisły w kierunku Modlina i Warszawy. Przeprawiła się przez Drwęcę pod Golubiem oraz przez Narew w rejonie Dębe. Uczestniczyła także w ataku na Pragę. Przez dwa miesiące pełniła rolę jednostki okupacyjnej w Generalnym Gubernatorstwie, a w grudniu została przerzucona na front zachodni w rejon Eifel.
Dywizja nacierała z obszaru na południe od Prüm i przełamała belgijskie umocnienia w Ardenach. Następnie prowadziła walki przez Ohain w kierunku Cambrai. Walczyła w rejonie La Basse i Lille. Po krótkim odpoczynku wzięła udział w drugiej fazie ataku. Przełamała front francuski w bitwie nad Sommą pod Bary i prowadziła walki pościgowe w stronę Sekwany, którą sforsowała w rejonie Roven, kontynuując natarcie w kierunku Loary, osiągając ją w rejonie Nantes. Tam dywizję zastało zawieszenie broni. Po zakończeniu walk w ramach przygotowań do operacji Lew Morski (niem. Unternehmen Seelöwe), rozpoczęła służbę okupacyjną na wybrzeżu Kanału na półwyspie Cotentin.
W październiku 1940 dywizja została przerzucona do Prus Wschodnich, gdzie pełniła funkcje osłonowe. 22 czerwca 1941, z rejonu Gołdapi, o godzinie 3:05, artyleria dywizyjna rozpoczęła intensywne wsparcie ogniowe. Grupy szturmowe, złożone z saperów i piechurów, przełamały radzieckie umocnienia graniczne. O godzinie 6:00 do sztabu Grupy Armii Północ (niem. Heeresgruppe Nord) dotarł meldunek od dowódcy pomorskiej dywizji, informujący o włamaniu się w nieprzyjacielski teren, gdzie dywizja znajdowała się w lesie 5 kilometrów na wschód od Vistytis. Nacierała w kierunku Niemna, który pokonała w rejonie Kowna. Następnie, w upale i kurzu, pomorscy piechurzy kontynuowali natarcie w kierunku Wilii i Dźwiny. Dywizja była jednostką skrzydłową 16. Armii oraz całej Grupy Armii. Już w pierwszych dniach lipca pojawiła się znaczna luka między II. KA 16. Armii a V. KA z 3. Gr.Panc. W tę lukę wprowadzono 206, 251 i 253. Dywizję Piechoty. Dywizja w trudnym terenie nacierała w ogólnym kierunku północno-wschodnim na Chomel. W sierpniu, podczas bitwy o Starą Russę, po raz pierwszy toczyła walki obronne. Ostatnim wysiłkiem żołnierze podjęli natarcie na wschód przez Molwotitzy i Diemiańsk, docierając do jeziora Welje i Seliger. Tam dywizja zajęła pozycje obronne na Wyżynie Wałdajskiej. Do końca prowadziła walki pozycyjne. W styczniu 1942, Armia Czerwona rozpoczęła ofensywę, która doprowadziła do zamknięcia w kotle demiańskim znacznych niemieckich sił (w tym 12., 30., 32., 123. i 290. Dywizji Piechoty oraz Dywizji Piechoty zmotoryzowanej SS Totenkopf). Mimo trudnych warunków pogodowych, niedoboru zaopatrzenia oraz braku ciepłej odzieży, żołnierze 32 DP cały czas znajdowali się na pierwszej linii walk, zajmując wschodni brzeg jeziora Welje. Wiosną 1942, z kierunku Starej Russy, rozpoczęła się deblokada kotła (operacja Sznurowa drabinka), która odniosła zamierzony skutek. Niemniej, wycofanie wycieńczonych oddziałów nie nastąpiło, a 32. Dywizja Piechoty pozostawała na swoich pozycjach do końca lutego 1943, kiedy rozpoczęła się operacja opuszczenia występu demiańskiego. Dywizja została odświeżona i prowadziła walki pozycyjne nad rzeką Łować. Na początku listopada 1943, Armia Czerwona rozpoczęła ofensywę w rejonie Newla, co spowodowało, że 32 DP została tam przerzucona.
W styczniu 1944 rozpoczął się ogólny odwrót Grupy Armii Północ, który pomorscy grenadierzy prowadzili przez Połock i Kowalki w kierunku obszaru na południe od Pskowa. Dywizja została wycofana z pierwszej linii w celu odświeżenia i stała się rezerwą Grupy Armii Północ w rejonie Ostrowa.
W lipcu 1944 Armia Czerwona rozpoczęła dużą ofensywę przeciwko Grupie Armii Północ. Grenadierzy pomorscy toczyli ciężkie walki odwrotne i w sierpniu osiągnęli Madohn oraz Walk. Uczestniczyli w walkach obronnych na linii Segewold, jednak ulegli czerwonoarmistom i wycofując się przez Rygę, dotarli do Kurlandii, gdzie 32. Dywizja Piechoty brała udział we wszystkich trzech bitwach kurlandzkich. W styczniu 1945 dywizja została zluzowana i przeniesiona do Lipawy, skąd ewakuowano ją statkami do Gdańska. Po szybkim odświeżeniu, skierowano ją na odcinek między Jastrowiem a Kamieniem Krajeńskim. Tocząc walki, dywizja wycofała się na północ przez linię kolejową Bińcze – Chojnice, a następnie prowadziła odwrót przez niemiecko-polską granicę w kierunku Gdyni. W trakcie walk o Gdynię dywizja jako zwarta jednostka przestała istnieć, a poszczególne grupy walczyły na Kępie Oksywskiej. Część żołnierzy ewakuowała się na Hel. 8 maja 1945 32 Dywizja Piechoty oddała się do niewoli Armii Czerwonej.
Dowódcy dywizji
Gen. por. Nikolaus von Falkenhorst (6 X 1936 – 19 VII 1938)
Gen. por. Franz Böhme (19 VII 1938 – 1 X 1939)
Gen. mjr Eccard Freiherr von Gablenz (1 X 1939 – 1 XII 1939)
Gen. por. Franz Böhme (1 XII 1939 – 1 VI 1940)
Gen. por. Wilhelm Bohnstedt (15 VII 1940 – 1 III 1942)
Gen. por. Karl Herenkamp (1 III 1942 – 1 VI 1942)
Gen. por. Wilhelm Wegener (1 VI 1942 – 27 VI 1943)
Gen. mjr Alfred Thielmann (27 VI 1943 – 16 VIII 1943)
Gen. por. Wilhelm Wegener (16 VIII 1943 – 12 IX 1943)
Gen. por. Hans Boeckh-Behrens (12 IX 1943 – 1 II 1944)
Gen. mjr Franz Schliper (1 II 1944 – 1 VI 1944)
Gen. por. Hans Boeckh-Behrens (1 VI 1944 – VIII 1944)
Gen. mjr Georg Kroßmala (VIII 1944 – VIII 1944)
Gen. por. Hans Böckh – Behrens (VIII 1944 – 9 V 1945)
Struktura organizacyjna
Skład w sierpniu 1939
4 pułk piechoty: sztab w Kołobrzegu, II i III batalion w Kołobrzegu, I batalion w Trzebiatowie, batalion rezerwowy w Dobiegniewie;
94 pułk piechoty: sztab w Koszalinie, II i III batalion w Koszalinie, I i II batalion rezerwowy w Szczecinku, I batalion zapasowy w Sławnie;
96 pułk piechoty: sztab w Pile, I i III batalion w Pile, II, I i II batalion rezerwowy w Wałczu;
32 pułk artylerii: sztab w Koszalinie, II dywizjon w Wałczu, I dywizjon w Koszalinie, III dywizjon w Szczecinku;
I dywizjon 68 pułku artylerii ciężkiej: sztab w Białogardzie;
2 batalion saperów: sztab w Szczecinie Podjuchy;
32 dywizjon przeciwpancerny: sztab w Kołobrzegu;
32 dywizjon łączności: sztab w Gryficach;
32 dywizjon pomiarowy: sztab w Białogardzie;
Skład w styczniu 1940
4, 94 i 96 pułk piechoty, 32 pułk artylerii, I/68 pułk artylerii ciężkiej, 32 batalion saperów, 32 dywizjon rozpoznawczy, 32 dywizjon przeciwpancerny, 32 dywizjon łączności, 32 polowy batalion zapasowy;
Skład we wrześniu 1943
4, 94, 96 pułk grenadierów, 32 pułk artylerii, I/68 pułku artylerii ciężkiej, 32 batalion saperów, 32 batalion fizylierów, 32 dywizjon przeciwpancerny, 32 dywizjon łączności, 32 polowy batalion zapasowy;
Skład w grudniu 1944
4, 94, 96 pułk grenadierów, 32 pułk artylerii, 32 batalion saperów, 32 dywizjon przeciwpancerny, 32 dywizjon łączności, 32 polowy batalion zapasowy;
Przypisy
Bibliografia
Samuel Mitcham: Niemieckie siły zbrojne 1939-1945. Wojska lądowe. Warszawa: 2009. ISBN 978-83-11-11596-5.
Czesław C. Grzelak, Henryk H. Stańczyk: Kampania polska 1939, Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2005, ISBN 83-7399-169-7, OCLC 830817444. Brak numerów stron w książce.
Haupt Werner: Die deutchen Infanterie Division, b.m.w i b.d.w; ISBN 3-89555-274-7.
Werner W. Haupt: Kurlandia. Die vergessene Heeresgruppe 1944/45, Eggolsheim: Dörfler-Verl, [2007?], ISBN 978-3-89555-527-5, OCLC 220420282. Brak numerów stron w książce.
Werner W. Haupt: Demjansk 1942. Ein Bollwerk im Osten, Eggolsheim: Dörfler-Verl, [2007?], ISBN 978-3-89555-525-1, OCLC 220420263. Brak numerów stron w książce.
Tadeusz T. Jurga, Waldemar W. Strzałkowski (oprac.): Obrona Polski 1939, Warszawa: „Pax”, 1990, ISBN 83-211-1096-7, OCLC 830078818. Brak numerów stron w książce.
Stahl Friedrich: Heereseinteilung 1939. Gliderung, Standorte und Kommandeure sämtlicher Einheiten des Friedensheeres am 3.1.1939 und die Kriegsliederung vom 1.9.1939; ISBN 978-3-89555-338-7, ISBN 3-89555-338-7.
Tadeusz T. Sawicki: Niemieckie wojska lądowe na froncie wschodnim czerwiec 1944-maj 1945 (struktura), Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, ISBN 83-01-06556-7, OCLC 834793737. Brak numerów stron w książce.
Piotr Zarzycki: Suplement do Września 1939. Orde de Bataille armii niemieckiej, słowackiej i sowieckiej wraz z obsadami personalnymi. Warszawa: Centralna Biblioteka Wojskowa, 2014. ISBN 978-83-933204-7-9.
Schramm Percy Ernst: Kriegstagebuch des Oberkommandos der Wehrmacht 8 vol.; ISBN 3-8289-0525-0.