305 mm działo kolejowe TM-3-12
305 mm działo kolejowe TM-3-12 (ros. 305-мм железнодорожная установка ТМ-3-12) to radziecka broń kolejowa o kalibrze 305 mm.
Skrót TM-3-12 oznacza „transporter morskiej [armaty] typu 3 kalibru [działa] 12 cali”. Te działa są kontynuacją wcześniejszych modeli TM-1-14 oraz TM-2-12, które korzystały z armat kalibru odpowiednio 356 mm (14 cali) oraz 305 mm (12 cali). Główne różnice polegają na zastosowanej armacie kal. 305 mm o długości lufy wynoszącej 52 kalibry, która została zbudowana w 1911 roku w Zakładach Obuchowskich dla drednota „Impieratrica Marija”. Ten okręt zatonął w 1916 roku na redzie Sewastopola po wybuchu komór prochowych. Aby przyspieszyć proces budowy, wykorzystano wiele oryginalnych podzespołów (takich jak zamki czy mechanizmy podnoszenia), które, mimo że spędziły 16 lat na dnie morskim, okazały się sprawne. Wykorzystano również szereg agregatów pomocniczych, jak zbiorniki sprężonego powietrza oraz silniki elektryczne po przezwojeniu.
Działa TM-3-12 zamówiono w 1936 roku, a ich produkcję zlecono zakładom im. André Marty w Mikołajowie. Pierwszy zestaw dostarczono w czerwcu, a drugi w grudniu 1938 roku; trzeci zestaw oddano w styczniu 1939 roku. Koszt każdej jednostki wynosił 1,33 miliona rubli. Z tych dział utworzono 9. samodzielną baterię artylerii kolejowej, która składała się z pięciu składów kolejowych: trzech bojowych, ruchomej bazy oraz sekcji obrony przeciwlotniczej. Każdy eszelon bojowy zawierał parowóz serii M, lawetę działa, opancerzone wagony amunicyjne (skład pocisków – 44 sztuki oraz skład ładunków miotających – 88 ładunków połówkowych), wagony kontroli ognia, dla załogi, kuchni, składu oraz siłowni (łącznie 13 wagonów); w skład 1. eszelonu wchodziły dodatkowo wagon sztabowy, reflektor, centralny wagon dowodzenia oraz inne (łącznie 18 wagonów). Baza obejmowała również drezyny (w tym pancerną, uzbrojoną), wagony amunicyjne, siłownie, wagony dla załogi, zbiorniki wody i oleju, warsztat, ambulatorium oraz klub. Cała bateria składała się z 110 pojazdów szynowych i 459 ludzi, w tym 33 oficerów. Bezpośrednia obsługa każdego działa składała się z 50 żołnierzy, dodatkowo istniał sztab, oddział przeciwlotniczy z trzema poczwórnymi karabinami maszynowymi Maxima, oddział osłony (58 ludzi, z 8 ckm-ami i 4 rkm-ami) oraz służby pomocnicze (takie jak oddział meteorologiczny, obsługa reflektorów, ambulatorium itp.).
Działa te używały oryginalnych pocisków wz. 1911, o masie 470,9 kg i długości 152,4 cm, lub nowszych, burzących, dalekosiężnych wz. 1928. Pierwszy typ pocisku miał prędkość wylotową wynoszącą 762,5 m/s oraz zasięg 28,6 km, natomiast drugi – 950 m/s i 44 km. Do miotania stosowano dwa ładunki prochowe o wadze 147,5 kg i długości 101 cm. W składzie baterii znajdowało się 200 pocisków na lufę, w tym 50 pocisków przeciwpancernych, a reszta to pociski burzące. Żywotność lufy szacowano na 250 wystrzałów.
Ze względu na brak możliwości zmiany kąta ostrzału w poziomie, do naprowadzania na cel używano dwóch metod. Jedna polegała na przetaczaniu po łuku toru kolejowego (specjalnie zbudowanego lub istniejącego); ta metoda, z uwagi na mniejszą precyzję i szybkość, była odpowiednia tylko do ostrzału celów lądowych. Ogień do szybko przemieszczających się celów morskich prowadzono z przygotowanych stacjonarnych stanowisk ogniowych. Były to żelazobetonowe platformy o wymiarach 16 na 16 m, o grubości 3 m, w centrum których znajdowała się stalowa płyta o średnicy 13 m i grubości 300 mm. W jej centralnej części umieszczono stalowy węzeł mocujący o średnicy 2 metrów. Pociąg wjeżdżał na platformę, a następnie laweta działa była opuszczana i mocowana na węźle, co pozwalało na szybkie dostosowanie kąta ostrzału w zakresie 360°. Tego typu platformy budowano na wybrzeżu Bałtyku, m.in. w forcie Krasnaja Gorka, na półwyspach Hanko i Kurgalskim.
Obecnie zachowały się trzy działa tego typu, które znajdują się w muzeum sprzętu kolejowego w Petersburgu, Muzeum Wielkiej Wojny Ojczyźnianej w Moskwie oraz w forcie Krasnaja Gorka.
== Uwagi ==
== Przypisy ==
== Bibliografia ==
Вячеслав Иванович Bragin: Пушки на рельсах (Puški na relsach). Moskwa: Bragin, 2006. ISBN 5-91055-002-0. (ros.).
А. Иванов: Артиллерия СССР во второй мировой войне. Санкт-Петербург: Издательский Дом «Нева», 2003. Brak numerów stron w książce