30 Dywizja Piechoty AK
30 Dywizja Piechoty AK (30 DP AK) to znacząca jednostka piechoty w ramach Armii Krajowej.
Formowanie i działania
Zgodnie z planem „Burza”, którego założenia zostały przedstawione w rozkazie z września 1942 roku, oddziały partyzanckie miały być tworzone na bazie Ordre de Bataille Wojska Polskiego sprzed 1 września 1939 roku.
W rezultacie działań związanych z odtwarzaniem przedwojennych jednostek wojskowych w 1944 roku, powstała 30 Dywizja Piechoty AK (krypt. „Twierdza”), która składała się z oddziałów partyzanckich Okręgu Polesie.
W sumie zebrano około 1 000 partyzantów, w tym oddział UBK AK z obwodu Sokołów Podlaski pod dowództwem porucznika Czesława Grądzkiego oraz prawdopodobnie oddział NSZ pod dowództwem porucznika F. Malinowskiego, ps. „Buksa”, który po stoczeniu walki z niemiecką jednostką SS nad Bugiem (zabito 48 Niemców) dołączył do formującej się dywizji.
W lipcu 1944 roku oddziały 30 Poleskiej DP AK, operujące w pasie nadbużańskim, stoczyły liczne starcia z Niemcami, w tym rozbiły transporty na trasie Wysokie Litewskie – Drohiczyn, pod Adamowem, Wilanowem, w pobliżu stacji kolejowej Nurzec, pod Boratyńcem Lackim oraz Boratyńcem Ruskim. Następnie nawiązały kontakt taktyczny z oddziałami Armii Czerwonej i przez kilka dni prowadziły wspólne walki.
30 lipca otrzymały od dowództwa sowieckiego rozkaz przejścia z rejonu Tokar do Orzeszkowa koło Hajnówki. Po rokowaniach, podjęły marsz na południe, w kierunku Ruskowa.
4 sierpnia jednostki dywizji przeszły Bug, korzystając z przęsła mostu kolejowego obok stacji kolejowej Siemiatycze. Po drodze wyzwoliły szereg miejscowości, w tym Sarnaki. 30 DP AK podjęła wówczas próbę marszu na pomoc Powstaniu Warszawskiemu. Marsz zakończył się jednak 15 sierpnia w rejonie Dębe Wielkie na przedpolach Warszawy, gdzie dywizję otoczyły i rozbroiły oddziały sowieckie. Żołnierze zostali wywiezieni na Majdanek koło Lublina, a oficerowie do ZSRR.
Struktura organizacyjna
Dowództwo – ppłk Henryk Krajewski, ps. „Trzaska”
82 pułk piechoty AK – mjr Stanisław Trondowski, ps. „Grzmot”
84 pułk piechoty AK – kpt Alfred Paczkowski, ps. „Wania”, „Dawid”.
Bibliografia
Struktura Organizacyjna Armii Krajowej, Marek Ney-Krwawicz w: „Mówią Wieki” nr 9/1986.
Światowy Związek Żołnierzy AK pod red. Tadeusza Przyłuckiego: Czas Burzy w 50. rocznicę operacji „Burza”. Warszawa: Zakład poligraficzny Akcydens, 1994. ISBN 83-90-1777-0-6. Brak numerów stron w książce.
