30 Commando / Assault Unit / Advance Unit to tajny brytyjski oddział Commando z okresu II wojny światowej, który specjalizował się w pozyskiwaniu informacji wywiadowczych na lub za linią frontu. Jego działania były odpowiedzialne za przechwycenie wielu niemieckich naukowców oraz nowoczesnych technologii. Działania członków tego oddziału zainspirowały później Iana Fleminga do stworzenia postaci Jamesa Bonda.
Geneza
W trakcie kampanii w Jugosławii i Grecji w 1941 roku, w pobliżu niemieckich jednostek operowały polowe oddziały Abwehry (Marineeinsatzkommandos i Abwehrtruppen), których celem było pozyskiwanie oraz ochrona danych wywiadowczych o kluczowym znaczeniu. Duża skuteczność tych jednostek skłoniła kmdr por. Iana Fleminga, pracującego dla Naval Intelligence Division (NID), do zaproponowania w kwietniu 1942 roku utworzenia podobnych brytyjskich oddziałów. Pomysł zyskał akceptację Połączonego Komitetu Wywiadu oraz Komitetu Szefów Sztabu. W rezultacie, we wrześniu 1942 roku powstał oddział znany jako Special Intelligence Unit. Na podstawie ustawy Official Secrets Act jego istnienie pozostawało tajne przez czas trwania wojny oraz przez ponad 50 lat po jej zakończeniu.
Organizacja
Struktura oddziału została ustalona w listopadzie 1942 roku, a jednostka została przemianowana na (No.) 30 Commando. Składała się z trzech sekcji: 33 Army, 34 Royal Marines oraz 36 Royal Navy (sekcja 35 Royal Air Force nie powstała z powodu braku zainteresowania). Początkowo oddział liczył do 50 osób, jednak wkrótce jego liczba wzrosła do ponad 200 komandosów. Na czele jednostki stanął tymczasowo kmdr por. Robert Ryder VC, bohater rajdu na Saint-Nazaire, a w 1943 roku zastąpił go kmdr ppor. Riley. Z uwagi na swoją strukturę, oddział podlegał rozkazom Szefa Operacji Połączonych. Działając pod przykrywką nazwy Special Engineering Unit, włączono go do Special Service Brigade (Brygady Służby Specjalnej), jednak kontrolę nad sekcją Royal Navy sprawowała Admiralicja, reprezentowana przez Fleminga.
Na przełomie 1943 i 1944 roku oddział przeszedł reorganizację. Zmieniono jego nazwę na 30 Commando Assault Unit, a następnie na 30 Assault Unit (30AU) i podzielono na trzy skrzydła: Royal Navy (RN), Royal Marines (RM) oraz Army. Dwa pierwsze skrzydła zostały rozszerzone i poddane operacyjnym rozkazom NID oraz Naczelnego Dowództwa Sił Morskich SHAEF. Administracyjnie, skrzydło RN podlegało Dowództwu Operacji Połączonych, natomiast RM Dowództwu Royal Marines. Obydwa skrzydła zostały przydzielone do działań w Europie Zachodniej, przeniesiono je przed Operacją Overlord do Wielkiej Brytanii, dzieląc na sekcje A, B i X. Skrzydło armijne pozostało w Włoszech, działając w ramach Operacji Połączonych jako Special Engineering Unit. Od listopada 1944 roku 30AU dowodził oficer RM, płk. Quill.
W marcu 1945 roku oddział otrzymał nazwę 30 Advance Unit.
Szkolenie
Członkowie oddziału byli ochotnikami. Sekcja 33 składała się z komandosów Armii, 34 z komandosów RM, a 36 z oficerów Royal Naval Volunteer Reserve (RNVR). Wszyscy musieli ukończyć kurs Commando w Achnacarry. Dalsze szkolenie różniło się w zależności od sekcji. Rola Royal Marines była zazwyczaj ograniczona do zapewnienia ochrony innym członkom oddziału, podczas gdy zadania wywiadowcze wykonywały sekcje 33 i 36. Żołnierze tych sekcji przechodzili dodatkowe szkolenia, obejmujące m.in. podkładanie i rozbrajanie ładunków wybuchowych, rozpoznawanie dokumentów nieprzyjaciela, włamywanie się do sejfów, fotografię, przesłuchiwanie jeńców, techniki ucieczki oraz skakanie ze spadochronem. Najbardziej wyspecjalizowani byli członkowie sekcji Royal Navy, znanej również jako sekcja „techniczna”, którzy posiadali wiedzę na temat niemieckich min, torped, hydrofonów, sonarów oraz U-Bootów, a także znali język niemiecki lub włoski, niektórzy byli wykwalifikowanymi nurkami.
Operacje
Bojowy debiut 30 Commando miał miejsce podczas Operacji Torch w listopadzie 1942 roku, kiedy to 7 komandosów RM z sekcji 33 wylądowało pod Algierem z zamiarem zdobycia kwatery Francuskiej Marynarki Wojennej. Z powodu silnego oporu Francuzów misja nie powiodła się, a komandosi przejęli Włoską Komisję Rozejmową oraz przeszukali siedzibę niemieckiej komisji. Sekcja 33 pozostała w Afryce Północnej do zakończenia działań wojennych w tym regionie, prowadząc działania w Tunezji od lutego do maja 1943 roku. W czerwcu wzięła udział w zajęciu Pantellerii.
W lipcu oddział został podzielony na zespoły polowe. Trzy z nich wzięły udział w inwazji na Sycylię, zdobywając i zabezpieczając kompleks stacji radarowych oraz bazę wodnosamolotów w pobliżu Syrakuz, a także kwaterę Regia Marina w Auguście oraz arsenał w Trapani. Dodatkowo, przejęto siedzibę OVRA i port w Katanii oraz wiele cennych dokumentów w Mesynie. We wrześniu oddział przeszukiwał porty i nadmorskie obszary na południu Półwyspu Apenińskiego, jednak bez większych sukcesów. Jeden z zespołów brał udział w operacjach sił specjalnych na wyspach Dodekanezu, z których wycofał się po zajęciu archipelagu przez Niemców.
6 czerwca 1944 roku skrzydła RN i RM (sekcje A, B i X) wylądowały na plażach Normandii razem z pierwszymi alianckimi oddziałami inwazyjnymi. Zabezpieczyły stacje radarowe w Douvres (największa tego typu instalacja Luftwaffe w Normandii), La Percée oraz Arromanches. W tej ostatniej zdobyto mapę z lokalizacją wszystkich istniejących i planowanych stacji radarowych w Europie oraz bogatą dokumentację techniczną, w tym urządzenia, które nie były jeszcze w użyciu. Admiralicja uznała to za najcenniejszą zdobycz technologiczną wojny.
Sekcja X wkroczyła do Paryża 25 sierpnia, gdy wciąż trwały walki o miasto, zajmując kwaterę Kriegsmarine oraz fabrykę i podziemne składy torped w Houilles i Saint-Cloud. Zabezpieczono nowoczesne torpedy akustyczne T5 oraz eksperymentalne T10, a także bogatą dokumentację techniczną. Sekcje A i B prowadziły operacje w Bretanii i Pas-de-Calais, a niewielkie zespoły współpracowały z francuskimi oficerami wywiadu w rejonie Tulonu i Strasburga.
Skrzydło Armii działało na froncie włoskim, z główną bazą w Impruneta. Stamtąd komandosi byli przerzucani na spadochronach za linię frontu. Współpracując z włoskimi partyzantami, prowadzili dywersyjne działania na tyłach Niemców w górach wokół Carrary oraz działania wywiadowcze w porcie La Spezia.
Na przełomie 1944 i 1945 roku 30AU skupiło się na przygotowaniach do operacji na terenie Niemiec, które rozpoczęto w marcu 1945 roku przez małe, niezależne oddziały polowe, w skład których wchodzili także przedstawiciele amerykańskich służb wywiadowczych. Niektóre z ich działań wciąż pozostają tajne. Do największych sukcesów 30AU na obszarze III Rzeszy zalicza się:
- zdobycie zakładów Schmidding-Werke pod Kolonią, w tym personelu technicznego oraz dużej ilości dokumentacji dotyczącej tajnych prac nad rakietami, zdalnie naprowadzanymi pociskami i samolotami odrzutowymi (3 marca)
- odnalezienie ukrytej w górach Harzu dokumentacji oraz elementów prototypowych U-Bootów i zestawów radarowych, a także schwytanie prof. Herberta Wagnera, twórcy pocisku rakietowego Henschel Hs 293 (23 kwietnia)
- zdobycie w Zamku Tambach kompletnego archiwum OKM, obejmującego dokumenty niemieckiej marynarki wojennej z lat 1850-1944 (25 kwietnia)
- wkroczenie do Bremy jako pierwsza aliancka jednostka i przyjęcie kapitulacji miasta (26 kwietnia); zdobycie w stoczni Deschimag 16 U-Bootów typu XXI w różnych etapach budowy
- wkroczenie do Lubeki z pododdziałem SAS jako pierwsza aliancka jednostka (3 maja)
- odbicie z rąk SS statku-więzienia „Athen” w Neustadt oraz uwolnienie 6000 robotników przymusowych, którzy byli przetrzymywani na nim przez 12 dni bez jedzenia (3 maja)
- wkroczenie do Kilonii z T-Force i SAS (około 500 ludzi) jako pierwsza aliancka jednostka, przyjęcie kapitulacji 25-tysięcznego garnizonu miasta oraz zdobycie zakładów Walter-Werke i schwytanie dr. Hellmutha Waltera (5 maja)
- zajęcie niszczyciela Z-29 typu Narvik oraz liniowca „Europa” w Bremerhaven (7 maja)
- wkroczenie do Flensburga, siedziby ostatniego rządu III Rzeszy, jako pierwsza aliancka jednostka (9 maja)
30 Commando a James Bond
Inicjatorem oraz współtwórcą oddziału był Ian Fleming, późniejszy autor powieści o przygodach superszpiega kmdr por. Jamesa Bonda. Podczas pisania swoich książek inspirował się losami członków tej jednostki oraz ich wojennymi osiągnięciami. Kmdr por. Patrick Dalzel-Job, oficer skrzydła Royal Navy 30AU, jest uważany za jednego z głównych pierwowzorów postaci Bonda.
Przypisy
Bibliografia
Guy Allan Farrin: The History of 30AU. www.30AU.co.uk, 2007. Brak numerów stron w książce
Ian Westwell, Simon Dunstan: Oddziały specjalne aliantów. Warszawa: Bellona, 2010. ISBN 978-83-11-11707-5. Brak numerów stron w książce