3 szwadron pionierów – pododdział kawalerii Wojska Polskiego.
Historia szwadronu
W listopadzie 1924 roku powstał szwadron pionierów w ramach 3 Dywizji Kawalerii. 21 listopada tego samego roku minister spraw wojskowych mianował rotmistrza Michała Zakrzewskiego z 16 pułku ułanów na dowódcę szwadronu. Oddział ten był częścią 3 Dywizji Kawalerii z siedzibą w Poznaniu. 6 listopada 1924 roku generał dywizji Stefan Majewski, działając w imieniu ministra spraw wojskowych, wydał rozkaz O.I.Szt.Gen. 11750 Org., w którym określił odznaki dla nowotworzonego szwadronu pionierów:
- czarny otok na czapkach rogatywkach,
- proporczyki pąsowo-czarne na kołnierzach kurtek i płaszczy (pąsowa barwa u góry, czarna u dołu),
- numer (cyfry arabskie) oraz litery „3D” na naramiennikach kurtek i płaszczy.
Szwadron stacjonował w Poznaniu.
Od sierpnia 1926 roku formacją ewidencyjną szwadronu stał się 15 pułk ułanów z Poznania. W związku z tym rotmistrz Michał Zakrzewski oraz porucznicy: Antoni Buczyński, Kazimierz Stefanowski i Witold Skarżyński zostali przeniesieni do tego oddziału, pozostając na swoich dotychczasowych stanowiskach w szwadronie pionierów.
1 października 1926 roku szwadron przeszedł pod inspekcję generała dyw. Edwarda Śmigły-Rydza.
4 sierpnia 1927 roku minister spraw wojskowych ustalił barwy szkarłatno-czarne dla proporczyków szwadronów pionierów.
24 lutego 1928 roku minister spraw wojskowych wprowadził szkarłatny otok na czapkach oficerów i szeregowych szwadronów pionierów.
W 1929 roku, po rozwiązaniu dywizji, szwadron został podporządkowany dowódcy Brygady Kawalerii „Poznań” i przemianowany na szwadron pionierów BK „Poznań”.
W 1930 roku pododdział został przemianowany na 3 szwadron pionierów.
13 sierpnia 1931 roku minister spraw wojskowych, marszałek Polski Józef Piłsudski, rozkazem G.M. 7759 I. zatwierdził wzór oraz regulamin odznaki pamiątkowej szwadronów pionierów.
Nadzór nad szkoleniem i wychowaniem żołnierzy w szwadronie, a także nad konserwacją sprzętu saperskiego sprawował jeden z trzech dowódców grup saperów, który dodatkowo pełnił rolę kierownika corocznych koncentracji jednostek saperskich.
Od 1937 roku szwadron był częścią Wielkopolskiej Brygady Kawalerii. Do października tego roku pododdział przeszedł reorganizację. W 1939 roku najprawdopodobniej stacjonował w Koszarach im. Władysława Łokietka przy ul. Marcelińskiej.
Zgodnie z uzupełnionym planem mobilizacyjnym „W” dowódca 15 pułku ułanów był odpowiedzialny za przygotowanie i przeprowadzenie mobilizacji szwadronu pionierów nr 3 oraz jego uzupełnienia marszowego. Obie jednostki były mobilizowane w trybie alarmowym w grupie oznaczonej kolorem żółtym. 23 sierpnia 1939 roku zarządzono mobilizację jednostek „żółtych” w Okręgu Korpusu Nr VII. Mobilizacja miała rozpocząć się o godzinie 6.00 następnego dnia, a odbyła się zgodnie z harmonogramem (szwadron A+36, uzupełnienie marszowe A+50) i według elaboratu mobilizacyjnego. Szwadron przyjął organizację wojenną L.3023/mob.org., a jego kompletacja przebiegła zgodnie z zestawieniem specjalności L.4023/mob.AR oraz z należnościami materiałowymi L.5023/mob.mat. 27 sierpnia szwadron osiągnął stan gotowości marszowej. Uzupełnienie marszowe było jednostką podległą dowódcy Okręgu Korpusu Nr VII i zaopatrywaną przez dowódcę Armii „Poznań”. Zmobilizowany szwadron pionierów nr 3 oraz jego uzupełnienie marszowe były ewidencjonowane w Ośrodku Zapasowym Kawalerii „Kraśnik”.
Podczas kampanii wrześniowej szwadron pionierów nr 3 walczył w składzie Wielkopolskiej Brygady Kawalerii. Resztki szwadronu, które dotarły do Warszawy, zostały włączone do szwadronu pionierów nr 6 Zbiorczej Brygady Kawalerii, gdzie rotmistrz Bartosiak objął stanowisko zastępcy dowódcy, a porucznik Bülow dowódcy plutonu.
Kadra szwadronu
Dowódcy szwadronu:
- rtm. Michał Zakrzewski (XI 1924 – 1 I 1928)
- mjr kaw. Oskar Stetkiewicz (1 I 1928 – III 1930)
- rtm. Stanisław Kossowski (VI 1930 – 1935)
- rtm. Wacław Bartosiak (1935 – 1939)
Obsada personalna w marcu 1939:
- dowódca szwadronu – rtm. Wacław Bartosiak
- por. kaw. Kazimierz Jałozo
- por. kaw. Przemysław Czarnocki (do 1 VI 1939)
Obsada personalna we wrześniu 1939:
- dowódca szwadronu – rtm. Wacław Bartosiak
- zastępca dowódcy szwadronu – por. kaw. Franciszek Brzozowski †10 IX 1939 Walewice
- dowódca I plutonu – por. kaw. Gebhardt Bülow (7 psk)
- dowódca II plutonu – por. kaw. Józef Dymitr Haraszewski
- dowódca III plutonu – ppor. kaw. rez. Arnold Ronke
- dowódca IV plutonu – ppor. kaw. rez. Karol Twardowski
- szef szwadronu – st. wachm. Franciszek Kaczmarek
- w szwadronie – pchor. rez. Stanisław Ponikiewski
Kawalerowie Virtuti Militari:
- rtm. Wacław Bartosiak
- por. kaw. Franciszek Brzozowski
- ppor. kaw. rez. Karol Twardowski
- st. wachm. Franciszek Kaczmarek
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
Rocznik oficerów kawalerii. Warszawa: Nakładem „Przeglądu Kawaleryjskiego”, 1930.
Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
Roman Abraham: Wspomnienia wojenne znad Warty i Bzury. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1990. ISBN 83-11-07712-6.
Edward Bałtusis: Kwestionariusz. [w:] B.I.12c [on-line]. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, 1940-01-21. [dostęp 2022-05-11].
Piotr Bauer, Bogusław Polak: Armia „Poznań” w wojnie obronnej 1939. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1983. ISBN 83-210-0385-0.
Ludwik Głowacki: Obrona Warszawy i Modlina na tle kampanii wrześniowej 1939. Wyd. 5. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1985. ISBN 83-11-07109-8.
Tomasz Kośmider: Toruński Inspektorat Armii w systemie obronnym państwa polskiego w latach 1921–1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2009. ISBN 978-83-7543-082-0.
Jan Przemsza-Zieliński: Wrześniowa Księga Chwały Kawalerii Polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1995. ISBN 83-11-08380-0.
Stanisław Radomyski: Zarys historii Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu 1926–1939. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1992. ISBN 83-85621-06-7.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon, 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.
Rudolf Sieradzki, Henryk Wielecki: Wojsko Polskie 1921–1939. Organizacja i odznaki artylerii. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1994. ISBN 83-85621-44-X.
Juliusz S. Tym. Przygotowania wojenne i mobilizacja 15 Pułku Ułanów Poznańskich w 1939 roku. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (203), 2004. Warszawa: Wojskowe Biuro Badań Historycznych. ISSN 1640-6281.
Juliusz S. Tym. Przygotowania wojenne i mobilizacja Wielkopolskiej Brygady Kawalerii. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (228), 2009. Warszawa: Wojskowe Biuro Badań Historycznych. ISSN 1640-6281.
Juliusz S. Tym: Struktura organizacyjna wielkich jednostek kawalerii w latach 1919–1939. W: Struktura organizacyjna kawalerii cz. 1. (Wielkie Jednostki). Krzysztof Mijakowski (red.). Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2013, seria: Wielka Księga Kawalerii Polskiej 1918–1939. ISBN 978-83-7769-893-8.
Piotr Zarzycki: Plan mobilizacyjny „W”. Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1995. ISBN 83-85621-87-3.
Linki zewnętrzne
Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2022-04-23].