3 Pułk Ułanów Śląskich (PSZ)

3 Pułk Ułanów Śląskich (3 puł)

3 Pułk Ułanów Śląskich (3 puł) to oddział broni pancernej w składzie Polskich Sił Zbrojnych.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Odtworzenie 3 pułku Ułanów Śląskich miało miejsce w Bazie 2 Korpusu Polskiego we Włoszech. 25 lipca 1944 roku, na mocy rozkazu gen. dyw. Władysława Andersa, powstał pułk ułanów jako baon szturmowy przy 2 Brygadzie Pancernej. Dowodzenie formowaniem powierzono gen. bryg. Marianowi Przewłockiemu, który 29 lipca 1944 roku w rozkazie L.dz. 2259/Tj/44 polecił stworzenie pułku liczącego 500 żołnierzy. Po uzyskaniu zgody NW, 9 sierpnia 1944 roku, gen. Anders kolejnym rozkazem L.dz. 3762/Tj/SD/44 nadał pułkowi czasową nazwę Zmotoryzowany Pułk Ułanów, wydzielając 25 oficerów, 50 podoficerów oraz nakazując wcielenie 200 szeregowych i rozpoczęcie szkolenia.

11 sierpnia na dowódcę pułku powołano ppłk. kawalerii Eugeniusza Święcickiego. Pierwszym garnizonem pułku była miejscowość San Basilio we Włoszech, a pułk przydzielono do 7 Dywizji Piechoty. Formowanie odbywało się jako oddział zmechanizowany dla 2 Brygady Pancernej według etatu batalionu motorowego brygady pancernej WE II/231/3. 21 sierpnia 1944 roku, w rozkazie pułkowym nr 1, dowódca zmienił nazwę na 3 Pułk Ułanów Śląskich, a 30 sierpnia, w wniosku do dowództwa korpusu do 8 Armii Brytyjskiej, użyto nazwy „3 Polish Lancers”.

15 października odbyła się przysięga żołnierzy, w większości ochotników oraz byłych jeńców i dezerterów z armii niemieckiej. Od 11 listopada 1944 roku pułk stacjonował w Gallipoli. Na podstawie rozkazu organizacyjnego z 3 grudnia 1944 roku, ogłoszonego 12 grudnia, ustalono, że 3 Pułk Ułanów, dotychczas organizowany jako zmotoryzowany, będzie przekształcony w pułk pancerny i wejdzie w skład 3 Wielkopolskiej Brygady Pancernej.

Po osiągnięciu pełnych stanów etatowych w grudniu, 6 stycznia 1945 roku pułk został przeniesiony do portu w Taranto, skąd 7 stycznia odpłynął do Port Saidu w Egipcie na statku M.V. Cilicia. 11 stycznia 1945 roku pułk, transportem kolejowym, dotarł do obozu wojskowego w Quassasin w Egipcie, gdzie rozpoczęto szkolenie w ramach pułku oraz brygady, a także kursy instruktorskie dla ułanów w brytyjskiej Royal Armoured Corps School w Abbassia. Do 10 marca 1945 roku stan osobowy pułku wynosił 36 oficerów i 612 szeregowych. W Egipcie wielu żołnierzy pułku awansowało oraz otrzymało odznaczenia, w tym dowódca pułku E. Święcicki, który awansował do stopnia pułkownika.

17 kwietnia 1945 roku, w tajnym rozkazie dowódcy korpusu nr 18, pułk otrzymał nazwę Pułk 3. Ułanów Śląskich, a 25 kwietnia 3 Wielkopolska Brygada Pancerna zmieniła nazwę na 14 Wielkopolska Brygada Pancerna. W dniach 8–22 maja pułk, wraz z całą 14 Brygadą, został przeniesiony do obozu wojskowego w El Amirija, w pobliżu Aleksandrii, ze względu na lepsze warunki klimatyczne i zakwaterowania. 2 czerwca, po przyjęciu ostatnich uzupełnień, w pułku służyło 43 oficerów i 633 szeregowych, a także prawie pełne wyposażenie i uzbrojenie, w tym czołgi dla jednego szwadronu oraz pół plutonu rozpoznawczego. W czerwcu zakończono szkolenie załóg oraz rozpoczęto zgrywanie plutonów i szwadronów.

Od września 1945 roku, oprócz szkolenia, rozpoczęła się demobilizacja. 6 września pierwszych 72 żołnierzy przekazano do obozu tranzytowego w celu repatriacji do kraju. 13 października pułk, razem z całą 14 WBPanc., został przewieziony do portu w Aleksandrii, a statkiem Duchess of Bedford 17 października dotarł do portu w Tarencie. W Abbassia pozostał szwadron szkolny brygady, w skład którego wchodziło kilkunastu żołnierzy pułku. Pułk zakwaterowano w obozie przejściowym w Jolanda, usytuowanym pomiędzy Mottolą a Palagiano. 13 listopada miała miejsce zmiana na stanowisku dowódcy pułku; płk Święcicki został mianowany na zastępcę dowódcy 14 WBPanc., a nowym dowódcą został ppłk Jerzy Edward Anders. 20 listopada pułk przeniesiono do Grottaglie, gdzie pełnił służbę wartowniczą w obozach jeńców wojennych oraz magazynach. W dniach 7-15 grudnia 1945 roku pułk został dyslokowany do garnizonu Chieti, gdzie zakwaterowano go w nowoczesnych koszarach włoskich. Żołnierze pułku wysyłani byli na szkolenia do Centrum Wyszkolenia Wojsk Pancernych oraz w ramach Szkoły Podoficerskiej. W miejsce demobilizowanych żołnierzy wprowadzano kolejne uzupełnienia. Do czerwca 1946 roku prowadzono szkolenie wojskowe i bojowe, a także rozpoczęto kształcenie ułanów w zakresie edukacji powszechnej oraz naukę zawodów cywilnych i języków obcych, a 8 oficerów studiowało. 21 czerwca 1946 roku pułk, razem z całą 14 Wielkopolską Brygadą Pancerną, statkiem „Cilicia” jako pierwszy z 2 KP, został przetransportowany do Wielkiej Brytanii, docierając do celu 29 czerwca.

Pułk nie uczestniczył w działaniach bojowych.

Po przyjeździe do Wielkiej Brytanii został rozmieszczony w Strood Park k. Londynu, Greater London. Od maja 1947 roku przebywał w Slinford, Sussex. Ostatnie święto pułkowe w mundurach, ale już przy znacznie uszczuplonych stanach, miało miejsce 14 czerwca 1947 roku. W wrześniu 1947 roku pułk został rozformowany.

Śląscy ułani

Dowódcy pułku

ppłk / płk kaw. Eugeniusz Święcicki (11 VIII 1944 – 13 XI 1945)
ppłk / płk kaw. Jerzy Edward Anders (13 XI 1945 – 1947)

Zastępcy dowódcy pułku

mjr Antoni Dzięciołowski (1944 – XII 1945)
mjr kaw. Jan Zapolski (IV 1946 – 1947)

Obsada personalna pułku w okresie 11 sierpnia – 23 listopada 1944

Dowódca pułku – ppłk Eugeniusz Święcicki
Dowódcy szwadronów:

wsparcia – rtm. Jerzy Czekalski (sformowany 20 IX 1944)
dowodzenia – p.o. por. Tadeusz Pawlik (sformowany 20 IX 1944)
1 – por. Jerzy Ostaniewicz (sformowany 20 IX 1944)
2 – por. Władysław Kaniak (sformowany 28 IX 1944)
3 – por. Wacław Jankowski (sformowany 14 X 1944)

Obsada personalna pułku grudzień 1944 – styczeń 1945

dowódca pułku – ppłk / płk Eugeniusz Święcicki
zastępca dowódcy pułku – mjr Antoni Dzięciołowski
kwatermistrz – por. Adam Kuhn
adiutant pułku – por. Ernest Pęski
dowódca czołówki naprawczej LAD – por. Włodzimierz Zaleski
dowódca szwadronu dowodzenia – rtm. Jerzy Czekalski
dowódca 1 szwadronu – por. / rtm. Jerzy Ostaniewicz
dowódca 2 szwadronu – por. Władysław Kaniak
dowódca 3 szwadronu – rtm. Kazimierz Chomiński

Obsada personalna pułku w 1946 roku

dowódca pułku – ppłk Jerzy Edward Anders
zastępca dowódcy pułku – mjr Jan Zapolski
adiutant – por. Stanisław Drelinkiewicz
kwatermistrz – por. Kazimierz Żehaluk
oficer łączności – ppor. Józef Bienkiewicz
kapelan – ks. Roman Duda
lekarz pułku – ppor. lek. Jerzy Nowakowski
dowódca szwadronu dowodzenia – rtm. Kazimierz Czekalski
dowódca 1 szwadronu – por. Ryszard Cieśliński (od 5 XI 1945)
dowódca 2 szwadronu – por. Władysław Kaniak
dowódca 3 szwadronu – rtm. Kazimierz Chomiński
dowódca szwadronu rozpoznawczego – por. Janusz Kisielewski

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

Tadeusz Jeziorowski: Wielkopolska kawaleria pancerna i zmotoryzowana w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie. W: Lance do boju: szkice historyczne z dziejów jazdy wielkopolskiej X wiek – 1945 r.. Bogusław Polak (red.). Poznań: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1986. ISBN 83-03-01373-4.
CezaryC. Leżeński: Zostały tylko ślady podków, Warszawa: Książka i Wiedza, 1984, ISBN 83-05-11122-9, OCLC 830244404. Brak numerów stron w książce.
Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945. Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-2043299-2.
Henryk Smaczny: Księga kawalerii polskiej 1914-1947: rodowody, barwa, broń. Warszawa: TESCO, 1989. ISBN 83-00-02555-3.
Jakub Żak: Nie walczyli dla siebie. Powojenna odyseja 2 Korpusu Polskiego. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2014. ISBN 978-83-7399-621-2.
Marek Wroński: Ostatni ułani śląscy. Monografia Pułku 3 Ułanów Śląskich 1944-1947. T. I. Londyn-Tarnowskie Góry: Instytut Tarnogórski i Muzeum, 2004. ISBN 83-87470-49-X.
(2 Korpus), 1944-1947 sygn. IPMS.
Henryk Lipiński: Kronika Pułku 3 Ułanów Śląskich. IPMS, 1947. [dostęp 2022-01-30].