Pułk 3 Strzelców Pieszych
Jednostka piechoty Wojska Polskiego Królestwa Kongresowego.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Pułk został utworzony w 1815 roku jako część 3 Brygady 1 Dywizji Piechoty. W czasie pokoju składał się z sztabu oraz dwóch batalionów, z których każdy miał po cztery kompanie, a także z dwóch kompanii rezerwowych związanych z batalionami. Kompanie liczyły od 4 do 6 oficerów, 14-16 podoficerów oraz 184 szeregowców, co dawało batalionowi łączny stan 830 żołnierzy. Całkowity skład pułku obejmował 5 oficerów starszych, 54-55 oficerów młodszych, 160 podoficerów, 72 muzyków oraz od 1664 do 1676 szeregowych, a także 5 oficerów i od 71 do 82 podoficerów oraz szeregowych niefrontowych. Łącznie w pułku służyło około 20050 żołnierzy. W czasie wojny planowano przekształcenie pułku w cztery bataliony, z których każdy miał składać się z 8 kompanii, a w każdym batalionie na bazie nowo utworzonej kompanii miała powstać kompania wyborcza.
Pułk stacjonował w Płocku, natomiast jego kompanie karabinierskie ulokowane były w Warszawie, w koszarach Ordynackich. Po wybuchu powstania listopadowego nastąpiła reorganizacja piechoty, w wyniku której pułk wszedł w skład nowo sformowanej 4 Dywizji Piechoty. 26 kwietnia 1831 roku przeprowadzono kolejną reorganizację armii głównej, dzieląc ją na pięć dywizji i włączając pułk do 2 Brygady 4 Dywizji Piechoty.
Żołnierze pułku
Dowódcy pułku:
- płk hrabia Antoni Giełgud (1815–1818)
- ppłk Wojciech Łaszewski (1818-1820)
- ppłk/płk Wacław Sierakowski (1818–1825, z przerwą w latach 1819 i 1820)
- płk Julian Bieliński (1825-1830)
- ppłk Walenty Śmigielski (od 18 marca 1830, awansowany na płk 25 maja)
- płk Jan Suchodolski (od 22 września 1830)
Oficerowie:
- kpt. Ignacy Czernik
- ppor. Józef Czerski
- mjr Kazimierz Lux
Walki pułku
Pułk brał udział w działaniach zbrojnych podczas powstania listopadowego.
Bitwy i potyczki:
- Warszawa (29 listopada 1830)
- Wawer (19 lutego 1831)
- Grochów (25 lutego)
- Rożan (22 kwietnia)
- Jakubów (29 kwietnia)
- Jędrzejów (13 maja)
- Ostrołęka (18 maja)
- Karczma Wesoła nad Muchawką (24 maja)
- Wilno (16 i 17 czerwca)
- Łysobyki (19 czerwca)
- Poniewież (5 lipca)
- Szawle (8 lipca)
- Mieszkucie (10 lipca)
- Malaty (16 lipca)
- Zdzięcioł (24 lipca)
- Utrata (16 sierpnia)
- Warszawa (6 i 7 września)
W 1831 roku, podczas konfliktu z Rosją, żołnierze pułku zostali odznaczeni 11 złotymi oraz 20 srebrnymi krzyżami Orderu Virtuti Militari.
Mundur
Żołnierze pułku nosili granatowe kurtki mundurowe z żółtymi wyłogami, kołnierzami i łapkami rękawów, z białymi guzikami, na których znajdowały się numery pułku. Kołnierz, wyłogi na piersiach i rękawach oraz pola kurtki paradnej były granatowe z żółtą wypustką. Naramienniki granatowe z żółtą wypustką nosiły numer 1 dywizji w kolorze żółtym.
Lejbiki były granatowe z żółtą wypustką na kołnierzu i rękawach. Spodnie wykonane były z granatowego sukna z żółtą wypustką. Kołnierz płaszcza był granatowy z żółtą wypustką, a wszystkie pasy były czarno lakierowane. Na głowach noszono furażerki granatowe z trzema żółtymi wypustkami.
Frak mundurowy oficerów miał wyłogi granatowe, podobnie jak u żołnierzy, natomiast kołnierz z żółtą wypustką oraz granatowe rękawy. Codzienne spodnie były szare z granatowymi lampasami i żółtą wypustką na środku. Galony były srebrne z żółtą wypustką.
Chorągiew
Chorągiew przedstawiała granatowy krzyż kawalerski na czerwonym tle, w otoku z laurowego wieńca znajdował się biały orzeł z złoconą koroną, dziobem i szponami. Pola między ramionami krzyża były żółte, a w rogach płata znajdowały się inicjały królewskie z koroną, otoczone wieńcami laurowymi. Chorągiew została poświęcona 17 czerwca 1827 roku w obozie powązkowskim.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
- Bronisław Gembarzewski: Wojsko Polskie – Królestwo Polskie 1815-1830. Poznań: Wydaw. Kurpisz, 2003. ISBN 83-88841-48-3.
- Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
- Bronisław Gembarzewski: Żołnierz polski. Ubiór, uzbrojenie i oporządzenie. Tom IV. Od 1815 do 1831 roku. Warszawa: 1966. Brak numerów stron w książce.
- Tadeusz Korzon, Bronisław Gembarzewski, Jadwiga Rogowa: Dzieje wojen i wojskowości w Polsce. T.3. Lwów, Warszawa, Kraków: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1923.
- Karol Linder: Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960.
- Jan Wimmer: Historia piechoty polskiej do roku 1864. Warszawa: 1978.