3 Pułk Przedniej Straży Buławy Polnej Litewskiej

To oddział jazdy armii Wielkiego Księstwa Litewskiego wchodzący w skład wojsk I Rzeczypospolitej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Pułk został utworzony w 1776 roku z chorągwi lekkich. W tym samym roku jego etatowa liczba żołnierzy wynosiła 150.

W wyniku lustracji przeprowadzonej w 1776 roku, stan etatowy został opisany w następujący sposób:

Na podstawie „raty marcowej” z 1777 roku, stan etatowy wynosił również 150 żołnierzy.

Początkowo pułk składał się z pięciu chorągwi. Raport z lutego 1777 roku wskazywał, że w służbie było 148 osób. Uchwały sejmu czteroletniego zwiększyły liczebność pułku do 612 ludzi, co utrzymywało się aż do wybuchu powstania kościuszkowskiego.

Stanowiska

Pułk stacjonował w następujących miejscach:

Mozyr,
Łojów (1789),
Mozyr (1790),
Strzeszyn (1791),
Wiłkowyszki (październik 1792).

Żołnierze pułku

Szefem pułku był zawsze hetman polny Wielkiego Księstwa Litewskiego. Po likwidacji buław polnych przez sejm czteroletni, funkcję tę objął Michał Zabiełło.

Etatowa struktura oficerska była regulowana przez etat stutysięczny wojska, który przewidywał obecność w pułku: pułkownika, podpułkownika, dwóch majorów, kwatermistrza, audytora, dwóch adiutantów, czterech rotmistrzów z chorągwiami, czterech rotmistrzów sztabowych, ośmiu poruczników oraz ośmiu chorążych. W składzie korpusu oficerskiego około 17% stanowili Tatarzy.

Szefowie pułku:

Józef Sosnowski (1775–1789)
Ludwik Tyszkiewicz (1780–1792)
Michał Zabiełło (1792–)

Pułkownicy:

Kazimierz Romanowski (1774–1791)
gen. mjr Antoni Chlewiński (1791–1793)
Jakub Baranowski (1793–)
Stefan Piruski

Bitwy i potyczki

Regiment brał udział w wojnie w obronie Konstytucji 3 maja oraz w insurekcji kościuszkowskiej:

bitwa pod Zelwą (4 lipca 1792)
bitwa pod Krupczycami (16 września 1794)
bitwa pod Brześciem (17 września 1794)
bitwa pod Maciejowicami (10 października 1794)
obrona Pragi (4 listopada 1794)

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.

Mariusz Machynia, Valdas Rakutis, Czesław Srzednicki: Oficerowie wojska Wielkiego Księstwa Litewskiego. Sztab, kawaleria, artyleria, wojska inżynieryjne i piechota. Kraków: Księgarnia Akademicka. Wydawnictwo Naukowe, 1999. ISBN 83-7188-239-4.