3 Pułk Piechoty Grupy Grodzieńskiej (Obszaru Warownego „Grodno”)
3 Pułk Piechoty Grupy Grodzieńskiej (Obszaru Warownego „Grodno”) (3 pp OWar. „Grodno”) to oddział piechoty Wojska Polskiego, który został improwizowany w trakcie kampanii wrześniowej.
Pułk został zorganizowany w Grodnie z pododdziałów marszowych oraz Ośrodka Zapasowego 29 Dywizji Piechoty, który wchodził w skład Okręgu Korpusu III. Po przewiezieniu go transportem kolejowym do Lwowa, pułk aktywnie uczestniczył w obronie Lwowa w dniach 12-22 września 1939 roku.
Formowanie i zmiany organizacyjne pułku
W wyniku mobilizacji alarmowej jednostek 29 Dywizji Piechoty, które udały się na front, pozostały nadwyżki rezerwistów. Z tych rezerw w Kadrze Zapasowej Piechoty Grodno sformowano bataliony marszowe dla 41 i 76 pułku piechoty. W ramach powszechnej mobilizacji utworzono Ośrodek Zapasowy 29 DP. Na rozkaz dowódcy Okręgu Korpusu III, generała brygady Józefa Olszyny-Wilczyńskiego, od 7 września zaczęto formować improwizowane jednostki piechoty do obrony umocnień na obszarze Grodna i Wilna. Powstał improwizowany związek taktyczny, znany jako Obszar Warowny „Grodno” lub Grupa „Grodno”, pod dowództwem pułkownika dypl. Bohdana Hulewicza. 3 pułk piechoty, nazywany także „grodzieńskim”, został utworzony w następujący sposób:
- dowództwo pułku z nadwyżek 76 pp,
- kwatermistrzostwo z nadwyżek 41 pp,
- I batalion z batalionu marszowego 41 pp, zmobilizowanego 5 września przez KZP Grodno w I rzucie mobilizacji powszechnej, którego skład osobowy został zwiększony do etatu batalionu liniowego,
- II batalion z nadwyżek 41 pp ze składu OZ 29 DP,
- III batalion piechoty z batalionu marszowego 76 pp, zmobilizowanego 5 września przez KZP Grodno w I rzucie mobilizacji powszechnej, którego skład osobowy również został zwiększony do etatu batalionu liniowego.
Dowódcą pułku został mianowany ppłk. Stefan Mrozek. Pułk został praktycznie sformowany 10 września 1939 roku. Nie dysponował pododdziałami specjalnymi ani bronią przeciwpancerną, a także miał braki w zespołowej broni strzeleckiej, takiej jak rkm, ckm, granatniki i moździerze. W jego wyposażeniu bojowym brakowało hełmów, częściowo łopatek piechoty, częściowo bagnetów oraz masek przeciwgazowych. Opatrunki, kuchnie polowe oraz mundury były w złym stanie, a część żołnierzy była nieprzygotowana do używania nowoczesnych systemów broni. Bataliony marszowe otrzymały lepsze wyposażenie z składnic mobilizacyjnych, ale w niektórych kompaniach nie wszyscy żołnierze dysponowali karabinami.
Działania bojowe 3 pułku piechoty OW „Grodno”
3 pułk piechoty OW Grodno został przetransportowany z Grodna do Lwowa w dniach 10-13 września 1939 roku. Po rozładowaniu w Barszczowicach, pułk został przeniesiony na odcinek południowy obrony Lwowa w dniach 12-13 września. Dowodzenie odcinka powierzono dowódcy pułku, ppłk. Stefanowi Mrozku. II i III bataliony 3 pułku grodzieńskiego zajęły pozycje obronne na tym odcinku, a sztab mieścił się w koszarach Korpusu Kadetów Nr 1. Pułk był wspierany przez 42 dywizjon artylerii lekkiej oraz jedną z baterii 33 pułku artylerii lekkiej. Na pozycjach obronnych prowadzono walki patroli, a pozycje pułku były ostrzeliwane przez artylerię i atakowane przez lotnictwo niemieckie, co prowadziło do strat pododdziałów. 17 września przeprowadzono dwa lokalne natarcia siłą dwóch i jednej kompanii w celu poprawy sytuacji i zdobycia istotnych punktów terenowych. W dniach 18-20 września toczono dalsze walki patroli z obsadą niemiecką z jednostek 2 Dywizji Górskiej. Kompanie 3 pułku grodzieńskiego osłaniały wypady wileńskiego dywizjonu kawalerii na tyły jednostek niemieckich oblegających Lwów. W dniach 21-22 września doszło do potyczek z sowiecką piechotą i kawalerią, a także stwierdzono odwrót jednostek niemieckich. W tym czasie miały miejsce przypadki rozbrajania pododdziałów i dezercji do Armii Czerwonej. 22 września, w związku z kapitulacją Lwowa i jego garnizonu, 3 pułk grodzieński zakończył działania bojowe.
Obsada personalna 3 pp OW „Grodno”
dowództwo i pododdziały specjalne
- dowódca pułku – ppłk piech. Stefan Mrozek (81 pp)
- dowódca kompanii gospodarczej – ppor. piech. rez. Jan Karol Musiał (81 pp) †1940 Charków
- dowódca plutonu łączności – por. piech. rez. Zbigniew Gądzikiewicz †1940 Charków
- dowódca plutonu pionierów – ppor. geogr. rez. Dominik Jakubiszyn †1940 Charków
- dowódca I batalionu – NN
- dowódca II batalionu – mjr kontr. piech. Mikołaj Rybaczuk (41 pp)
- dowódca 4 kompanii strzeleckiej – por. piech. rez. Wincenty Banaś
- dowódca 5 kompanii strzeleckiej – por. piech. rez. Bolesław Adamkowski
- dowódca 6 kompanii strzeleckiej – ppor. Władysław Nazarewicz
- dowódca 2 kompanii km – por. Jan Handerek
- dowódca III batalionu – kpt. piech. Józef Antoni Ruschar vel Ruszar (41 pp) †1940 Charków
- dowódca 7 kompanii strzeleckiej – por. piech. rez. Stefan Jaskłowski (76 pp) †1940 Charków
- dowódca 8 kompanii strzeleckiej – por. piech. rez. Jan Andruszkiewicz (76 pp) †1940 Charków
- dowódca 9 kompanii strzeleckiej – por. piech. rez. Wacław Walenty Kąkolecki
- dowódca 3 kompanii km – por. piech. rez. Kazimierz Laskowski (76 pp) †1940 Charków
- dowódca kompanii specjalnej – ppor. piech. rez. Jan Żukowski (76 pp) †1940 Charków
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2021-01-07].
Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon Sp. z o.o., 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.
Andrzej Wesołowski (red.): Obrona Lwowa 1939 tom 1: Dokumenty 1-16 września. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon, 2018. ISBN 978-83-63374-64-8.
Andrzej Wesołowski (red.): Obrona Lwowa 1939 tom 2: Dokumenty 17-22 września. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon, 2018. ISBN 978-83-63374-65-5.