3 Pułk Piechoty Legionów Armii Krajowej (3 pp Leg. AK) to oddział piechoty w ramach Armii Krajowej.
W wyniku działań mających na celu odbudowę przedwojennych jednostek wojskowych, powstała 2 Dywizja Piechoty Legionów AK „Pogoń” w Okręgu Radom-Kielce AK, a w jej skład wchodził 3 pułk piechoty Legionów AK. Proces mobilizacji i formowania oddziałów rozpoczął się na początku lipca 1944 roku.
== Mobilizacja i koncentracja ==
Inspektorat Starachowicki zorganizował mobilizację dowództwa oraz sztabu pułku.
Obwód Konecki AK, z powodu trudności z uzbrojeniem, zdołał stworzyć jedynie I batalion, który liczył 750 żołnierzy.
II batalion został utworzony z oddziału partyzanckiego, którym dowodził ppor. Antoni Heda „Szary”. W jego skład wchodziło również około 750 żołnierzy.
III batalion nie zdążył się zmobilizować w wyznaczonym czasie i pozostał na obszarze Obwodu Iłżeckiego. Przed wysłaniem na pomoc Powstaniu Warszawskiemu, 27 sierpnia do tej jednostki przydzielono batalion z Obwodu Kozienickiego. Zgodnie z przydziałem, miało to być I batalion 172 pp AK, ze zgrupowania 28 DP AK. Batalion ten, w sile 438 żołnierzy, został włączony jako III do pułku.
Ze względu na krótki czas mobilizacji oraz przyspieszony rozkaz wyjazdu na pomoc Warszawie (akcja „Zemsta”), w rejonie koncentracji w lasach niekłańskich pułk osiągnął liczebność około 1900 żołnierzy.
== Akcja „Burza” ==
Po podjęciu decyzji o rozwiązaniu koncentracji do akcji „Zemsta” i pozostaniu w pełnym składzie na terenie Okręgu Radomsko-Kieleckiego AK do wykonania akcji „Burza”, zgrupowaniu 2 DP Leg. AK wyznaczono teren na południowy zachód od Kielc (lasy nadleśnictwa Dyminy, między Kielcami a Chęcinami) z zamiarem opanowania Kielc. Zgrupowanie przebywało w lasach rejonu Radoszyce – Małachów – Mniów do połowy września. 2 i 3 września 1944 roku pułk uczestniczył w walkach pod Radoszycami i Grodziskiem, skąd wycofał się pod Trawniki. Ponad tygodniowy pobyt w tym rejonie umożliwił uporządkowanie pododdziałów pułku. 13 września, w okolicach Miedzierzy i Trawnik, miały miejsce ciężkie starcia z oddziałami Wehrmachtu. Pułk przez kilka dni wycofywał się na południe. 17 września, w godzinach porannych, placówka 5 kompanii pułku została odkryta przez niemiecki oddział w leśniczówce Szewce. Rozpoczęły się całodobowe, intensywne walki, w których pułk stracił 1 zabitego i 11 rannych. Wrogowie ponieśli straty przekraczające 100 żołnierzy, a wielu innych zostało rannych.
Pułk wycofał się do lasów włoszczowskich, gdzie 27 września został zaatakowany pod Zakrzowem przez oddział żandarmerii, wsparty przez lotnictwo i jednostki pancerne. Straty pułku wyniosły 3 rannych. Zniszczono 1 czołg i 2 samochody pancerne, jednak liczba zabitych i rannych żołnierzy niemieckich nie została ustalona.
== Urlopowanie ==
27 września zapadła decyzja o podziale 2 DP Leg. na pułki oraz częściowym urlopowaniu żołnierzy. Pułki zaczęły marsze do wyznaczonych rejonów, gdzie miały urlopować żołnierzy i realizować dalsze zadania.
3 pp Leg. AK przemieścił się w nocy z 27 na 28 września na północ, gdzie po przejściu toru kolejowego linii Kielce—Częstochowa w okolicach stacji kolejowej Ludynia i po przekroczeniu wzgórz małogoskich miał udać się do lasów Obwodu Koneckiego AK.
3 listopada Niemcy rozpoczęli obławę w lasach przysuskich. W czasie obławy w lasach chlewiskich pułk nie podjął walki i wycofał się bez strat. Natomiast 5 listopada, w lasach niekłańskich, obława niemiecka, która podążała za 3 pp Leg. AK i 25 pp AK, zaatakowała oddział por. „Szarego”. W wyniku walki zginęło 9 żołnierzy, a kilkunastu zostało rannych, stracono także większość taboru. Oddział oderwał się od Niemców i ruszył do Obwodu Iłżeckiego AK.
Na przełomie grudnia 1944 i stycznia 1945 oddziały Armii Krajowej w Okręgu Radomsko-Kieleckim AK znajdowały się na leżach zimowych. Nieliczne i drobne grupy były w gotowości. W połowie stycznia 1945 rozpoczęła się ofensywa sowiecka. Oddziały Armii Krajowej działały jedynie w pojedynczych plutonach, likwidując tylne straże wojsk niemieckich lub informując dowódców nacierających oddziałów sowieckich o zgrupowaniach wroga. 19 stycznia Armia Krajowa została rozwiązana.
== Ordre de Bataille i obsada personalna pułku ==
sierpień – wrzesień 1944
Dowództwo
dowódca – kpt. Stanisław Poreda „Świątek”
adiutant taktyczny – por. Henryk Gruszczyński „Blady”
kwatermistrz – kpt. Michał Niwiński „Krok”
kapelan – ks. Feliks Kowalik „Andrzej”
naczelny lekarz – kpt. lek. dr Stefan Lewicki
I batalion
dowódca – kpt. Jerzy Niemcewicz „Kłos”
dowódca 1 kompanii – por. Kazimierz Kosmal „Młot”
dowódca 2 kompanii – ppor./por. Bolesław Barański „Serwo”
dowódca 3 kompanii – ppor./por. Władysław Skorupski „Poleszuk”
II batalion
dowódca – ppor./por. Antoni Heda „Szary”
dowódca 4 kompanii – ppor./por. Henryk Wojciechowski „Sęk”
dowódca 5 kompanii – ppor./por. Ludwik Wiechuła „Jeleń”
dowódca 6 kompanii – ppor./por. Marian Wujkiewicz „Judym”
III batalion / I batalion „kozienicki” 172 pp AK /
dowódca – por./kpt. Władysław Molenda „Grab”
dowódca 7 kompanii – ppor. Ignacy Pisarski „Maria”, „Maryśka”
dowódca 8 kompanii – ppor./por. Józef Abramczyk „Tomasz”
dowódca 9 kompanii – por. Kazimierz Aleksandrowicz „Huragan”.
== Przypisy ==
== Bibliografia ==
Wojciech Borzobohaty: „Jodła” Okręg Radomsko–Kielecki ZWZ–AK 1939-1945. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1988. ISBN 83-211-0901-2.
Antoni Heda – Szary: „Wspomnienia Szarego”, Oficyna Wydawnicza RYTM, Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej, Warszawa 2009, ISBN 978-83-7399-342-6.