3 Pułk Piechoty KOP
3 Pułk Piechoty KOP (3 pp KOP) stanowił jednostkę piechoty Korpusu Ochrony Pogranicza.
Nie był on częścią pokojowej struktury organizacyjnej Wojska Polskiego. Został utworzony 24 sierpnia 1939 roku w ramach mobilizacji alarmowej przez pułk KOP „Głębokie”. Oddział ten został przydzielony pod dowództwo Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew” i skierowany do obszaru Augustowa.
Walki pułku
W pierwszych tygodniach kampanii wrześniowej 1939 roku, pułk pozostawał na swoim odcinku obrony w Suwalszczyźnie, nie angażując się w działania bojowe. W nocy z 12 na 13 września, pułk załadował się na transporty kolejowe w miejscowościach Nowa Kamienna, Augustów i Czarna Wieś.
W dniach 14–17 września został przetransportowany na Wołyń, w rejon Równe–Kostopol. W nocy z 17 na 18 września skoncentrował się w okolicy Daraźne, gdzie do pułku dołączył trzyszwadronowy dywizjon kawalerii pod dowództwem rtm. Bernarda Romanowskiego.
19 września o godzinie 6:00, pułk rozpoczął marsz w stronę Bugu, aby włączyć się do SGO „Polesie”. W trakcie marszu do pułku dołączył batalion Szkoły Lotniczej z Tczewa oraz pozostałości I/207 pp. 20 września o 14:00 pułk dotarł do Kołek nad Styrem. III batalion, idący na czołowej pozycji, został ostrzelany podczas przeprawy, jednak po krótkiej walce zdobył miasteczko, które było zajęte przez ukraińskich dywersantów. Wieczorem pułk przeszedł przez Kołki, zatrzymując się we wsi Kobyle.
21 września o 10:00 pułk wyruszył w kierunku Borowicze–Nawóz–Janówkę. Idący w straży przedniej I batalion został zaatakowany pod wsią Borowicze przez element rozpoznawczy batalionu rozpoznawczego sowieckiej 45 Dywizji Strzeleckiej, nadjeżdżający od strony Łucka. W trakcie walki batalion zniszczył 3 czołgi i 3 samochody ciężarowe, a nieprzyjaciel wycofał się w kierunku Hruziatyna, skąd ponownie zaatakował. Na pułk KOP uderzył sowiecki 16 pułk strzelecki wspierany przez batalion czołgów oraz 212 pułk artylerii haubic. I batalion bronił pozycji w lesie pod Hruziatynem, natomiast II batalion znajdował się pod wsią Nawóz. Po ciężkich walkach, bataliony poniosły znaczne straty, ale utrzymały swoje pozycje.
O świcie 22 września, pułk próbował zdobyć przeprawy przez Stochód koło Janówki. Niestety, z powodu ataków nieprzyjacielskiego lotnictwa, artylerii oraz broni maszynowej, natarcie zakończyło się niepowodzeniem, a pułk poniósł duże straty. Według szacunków dowódców kompanii, straty wyniosły 35 zabitych oraz około 80 rannych. Około 18:00 pułk przerwał walkę i wycofał się w rejon Mielnica–Wilecko. W nocy z 22 na 23 września, z szeregów pułku zdezerterowali niemal wszyscy żołnierze z mniejszości narodowych.
23 września resztki pułku dotarły do Radoszyna, gdzie zostały okrążone przez sowieckie jednostki pancerne. Około 13:00 pułkownik Zajączkowski podjął decyzję o kapitulacji. Warunki kapitulacji, podpisane z przedstawicielami Armii Czerwonej, przewidywały zwolnienie wszystkich oficerów i szeregowych oraz ich odesłanie do domów. O 17:00 rozpoczęło się składanie broni. Niestety, umowa kapitulacyjna została złamana, a wszyscy oficerowie i podoficerowie zawodowi zostali zatrzymani jako jeńcy.
Struktura organizacyjna
Dowództwo 3 pułku piechoty KOP:
- I batalion (batalion KOP „Łużki”) – ppłk piech. Romuald II Kozłowski
- II batalion (batalion KOP „Podświle”) – ppłk piech. Władysław Stępkowicz
- 4 kompania – kpt. Józef Minkina
- III batalion (batalion KOP „Słobódka II”) – ppłk piech. Jan Lachowicz
Żołnierze pułku
Obsada personalna dowództwa:
- dowódca pułku – płk piech. Zdzisław Zajączkowski
- I adiutant – kpt. piech. Stefan IV Kozłowski
- II adiutant – kpt. piech. Adam Ludwik Kryciński †1940 Katyń
- kwatermistrz – kpt. adm. (piech.) Adam Kowalczyk
- lekarz – kpt. lek. Antoni Ignacy Gmerek
Żołnierze pułku – ofiary zbrodni katyńskiej
Biogramy zamordowanych można znaleźć na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego.
Przypisy
Bibliografia
Przemysław Dymek: Samodzielna Grupa Operacyjna „Narew” 1939 w polskiej historiografii wojskowej. Poznań: Wydawnictwo SORUS s.c., 1999. ISBN 83-87133-54-X.
Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 83-900217-9-4.
Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
Włodzimierz Kowalski. Baon KOP „Sejny” w kampanii wrześniowej 1939. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 1-2 (151-152), 1995. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), s. 148-160, 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część II. Przemiany organizacyjne i przygotowania wojenne KOP w 1939. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 4 (150), s. 148-160, 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
Jerzy Prochwicz. Walki oddziałów KOP na obszarach północno-wschodniej Polski. „Białoruskie Zeszyty Historyczne”. 13, 2000. Białystok. ISSN 1232-7468.
Henryk Barański, Tadeusz Kryska-Karski: Piechota 1939-1945. Zeszyt 15. Londyn: Polish Institute, 1974.
УБИТЫ В КАТЫНИ, Москва Obszar „Memorial” – Wydawnictwo „Zwięzły” 2015, ISBN 978-5-78700-123-5.