3 Pułk Lotnictwa Szturmowego
3 Pułk Lotnictwa Szturmowego (3 plsz) to jednostka lotnictwa szturmowego wchodząca w skład ludowego Wojska Polskiego.
Formowanie i zmiany organizacyjne
W 1942 roku utworzono, wyposażony w samoloty R-5, radziecki 611 Pułk Lotnictwa Szturmowego. Od maja 1942 roku w jego skład weszły samoloty typu Ił-2.
W sierpniu 1944 roku, jednostka została oddelegowana z radzieckiej 6 Armii Lotniczej do ludowego Wojska Polskiego. 30 sierpnia pułk został włączony do 1 Dywizji Lotniczej.
Według etatu nr 015/282, w pułku miało być 228 osób oraz 32 samoloty Ił-2 i dwa samoloty szkolno-treningowe. We wrześniu 1944 roku w skład jednostki wchodziło 199 osób, 32 samoloty Ił-2 oraz jeden samolot Po-2. Pierwsze polskie strzelcy pokładowi zostali przydzieleni do pułku w październiku 1944 roku.
Na jesieni 1944 roku zmieniono nazwę pułku z 611 Pułku Lotnictwa Szturmowego na 3 Pułk Lotnictwa Szturmowego.
19 sierpnia 1944 roku pułk został przeniesiony na lotnisko frontowe Stare Zadybie, skąd rozpoczął działania bojowe.
W styczniu 1946 roku 3 Pułk Lotnictwa Szturmowego został przeformowany na nowy etat nr 6/40, liczący 305 żołnierzy i 1 pracownika kontraktowego, a następnie przemianowany na 5 Pułk Lotnictwa Szturmowego.
Tradycje pułku kontynuował m.in. 3 Pomorski Lotniczy Pułk Szkolno-Bojowy.
Działania bojowe
23 sierpnia 1944 roku, w rejonie przyczółka warecko–magnuszewskiego, pułk wykonał swój pierwszy lot bojowy jako jednostka Wojska Polskiego.
Od 16 września pułk przeprowadzał ataki na niemieckie środki ogniowe w Warszawie. Od 15 października wspierał natarcie polskich i radzieckich wojsk w kierunku Jabłonny i Legionowa. Od 16 stycznia 1945 roku, 3 Pułk Lotnictwa Szturmowego brał udział w operacji warszawskiej.
Pod koniec stycznia pułk przeniesiono na lotnisko w Sannikach, a na początku lutego do Bydgoszczy. Od 9 do 14 lutego załogi atakowały okrążone siły nieprzyjaciela w Pile oraz atakowały kolumny w rejonie Czerska, Tucholi, Szczecinka i Białogardu.
W okresie od 23 sierpnia 1944 roku do 28 lutego 1945 roku pułk wykonał 713 lotów bojowych, zrzucając 117 ton bomb, niszcząc i uszkadzając 428 samochodów, 238 pojazdów konnych, 179 wagonów, 16 parowozów, 9 cystern kolejowych oraz 66 dział artyleryjskich.
Na początku marca eskadry pułku działały w rejonie: Żabin, Żabinek, Wierzchowo, Osiek Drawski, Borujsko, wspierając oddziały 1 Armii Wojska Polskiego podczas przełamywania Wału Pomorskiego.
Od 5 marca pułk przemieszczał się na lotnisko w okolicach Mirosławca, a od 9 marca prowadził ataki w ramach bitwy o Kołobrzeg, zatapiając m.in. okręt transportowy „Borisi”.
W drugiej połowie marca szturmowce pułku przeprowadziły ataki na wykryte wyrzutnie rakiet balistycznych V-2 na Wyspie Chrząszczewskiej.
14 kwietnia pułk został przesunięty w kierunku Berlina na lotnisko Barnówko. Stamtąd, od 16 kwietnia, przeprowadzał naloty na kierunek Gozdowice i Oranienburg. 24 kwietnia przeniesiono go na lotnisko koło Steinbeck, skąd atakował pozycje w rejonie Fehrbellin i Lentzke.
30 kwietnia pułk ponownie zmienił lotnisko na Vehlefanz i prowadził działania w rejonie: Segeletz, Rhinow i Friesack, a 2 maja 1945 roku z lotniska w Mothlow wykonywał naloty na rejon Wulkau i Havelberg.
Ogółem, w trakcie działań od Wisły do Łaby, pułk wykonał ponad 1100 lotów bojowych, niszcząc 672 samochody, 13 czołgów, 2 samoloty, 15 parowozów, 179 wagonów, 9 cystern z paliwem, 1 okręt transportowy oraz 4 barki, a także 110 dział. W trakcie walk zginęło pięciu pilotów oraz siedmiu strzelców pokładowych, a siedmiu lotników zostało rannych, przy czym 18 samolotów zostało uszkodzonych lub zniszczonych.
Za aktywny udział w walce z hitlerowskimi Niemcami oraz uzyskanie dobrych wyników w działaniach bojowych, 3 Pułk Lotnictwa Szturmowego został odznaczony Orderem Virtuti Militari V klasy.
Obsada personalna pułku
Obsadę personalną pułku przedstawiono na podstawie publikacji Czesława Krzemińskiego: Pułki Ludowego Lotnictwa Polskiego, s. 76.
- dowódca pułku – ppłk Jan Mironow
- zastępca dowódcy do spraw polityczno-wychowawczych – ppłk Jerzy Tiutiunik
- szef sztabu – mjr Jan Niczyporuk
- zastępca dowódcy pułku do spraw eksploatacji sprzętu lotniczego – kpt. Sergiusz Mironow
- pomocnik dowódcy pułku do spraw strzelania powietrznego – kpt. Michał Stupak
- nawigator pułku – mjr Piotr Koźlenko
- inżynier do spraw uzbrojenia – kpt. Eugeniusz Tarasewicz
- inżynier do spraw osprzętu – por. Abram Szmuner
- szef łączności – kpt. Eugeniusz Frańczuk
- starszy lekarz pułku – mjr lradion Nieszsadze
- zastępca szefa sztabu do spraw operacyjno-rozpoznawczych – por. Aleksander Zujew
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Izydor Koliński: Lotnictwo Polski Ludowej 1944–1947. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07271-X.
Izydor Koliński: Regularne jednostki Wojska Polskiego (lotnictwo). Formowanie, działania bojowe, organizacja i uzbrojenie, metryki jednostek lotniczych. Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. Cz. 9. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
Czesław Krzemiński: Pułki Ludowego Lotnictwa Polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1981. ISBN 83-206-0196-7.
Józef Zieliński (red.): Polskie lotnictwo wojskowe 1945–2010: rozwój, organizacja, katastrofy lotnicze. Warszawa: Bellona SA; Wojskowe Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne „SWAT”, 2011. ISBN 978-83-11-12140-9.