3 Pomorska Dywizja Piechoty im. Romualda Traugutta
3 Pomorska Dywizja Piechoty im. Romualda Traugutta (3 DP) to związek taktyczny piechoty ludowego Wojska Polskiego.
Formowanie
3 Dywizja Piechoty została utworzona w Sielcach w okresie od stycznia do marca 1944 roku na podstawie rozkazu nr 95 wydanego przez dowódcę 1 Korpusu Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR w dniu 27 grudnia 1943, według etatów nr 04/500-04/215. 16 marca 1944 dywizja weszła w skład 1 Armii Polskiej w ZSRR.
26 marca 1944 żołnierze dywizji złożyli uroczystą przysięgę wojskową w miejscowości Lebowo nad Oka.
Skład organizacyjny
- dowództwo 3 Dywizji Piechoty im. Romualda Traugutta
- 7 Kołobrzeski pułk piechoty
- 8 Bydgoski pułk piechoty
- 9 Zaodrzański pułk piechoty
- 3 pułk artylerii lekkiej (od maja 1945 przemianowany na 5 pułk artylerii lekkiej)
- 3 samodzielny dywizjon przeciwpancerny
- pluton dowodzenia dowódcy artylerii
- 3 samodzielny szkolny batalion piechoty
- 4 samodzielny batalion saperów
- 3 samodzielna kompania zwiadowcza
- 3 samodzielna kompania łączności
- 3 samodzielny batalion sanitarny
- 3 szpital (ambulans) weterynaryjny
- 3 samodzielna kompania chemiczna
- 3 samodzielna kompania samochodowo-transportowa
- ruchomy warsztat taborowo-mundurowy
- 3 piekarnia polowa
- 1942 kasa polowego Banku Polskiego
- oddział informacji dywizji
- 2930 wojskowa stacja pocztowa
Działania bojowe
W styczniu 1944 3 Dywizja Piechoty została przeniesiona do rejonu Smoleńska, gdzie włączyła się w działania 1 Armii WP. W jej składzie brała udział w wyzwoleniu ziem polskich oraz w operacji berlińskiej.
Szlak bojowy dywizja rozpoczęła od walk na przyczółku warecko-magnuszewskim w sierpniu 1944.
W wrześniu 1944, niosąc pomoc powstańczej Warszawie, walczyła na przyczółku czerniakowskim, gdzie spośród 873 żołnierzy, którzy przeprawili się na lewy brzeg Wisły, 485 zginęło.
W styczniu 1945 wzięła udział w walkach o Warszawę, zdobyła Bydgoszcz, przełamała Wał Pomorski w rejonie Jastrowia oraz uczestniczyła w zdobywaniu Kołobrzegu.
Po ustawieniu słupów granicznych nad Odrą, dywizja zakończyła szlak bojowy walkami na polach Brandenburgii, osiągając 4 maja Neuwerder.
Na mocy rozkazu Nr 078 Naczelnego Dowództwa Armii Czerwonej z dnia 4 maja 1945, dywizja otrzymała nazwę wyróżniającą „Pomorska”.
Zgodnie z rozkazem Nr 130 Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego z 21 maja 1945, dywizja została odznaczona Orderem Krzyża Grunwaldu II klasy.
Pod koniec maja 1945 jednostki 3 Dywizji Piechoty rozpoczęły powrotną drogę do kraju.
Okres powojenny
W czerwcu 1945, po zakończeniu służby okupacyjnej w Niemczech, dywizja wróciła do kraju i weszła w skład Okręgu Wojskowego Lublin. Jej sztab został zlokalizowany w Lublinie. Wojska dywizji były wykorzystywane do walki z zbrojnym podziemiem (w tym z UPA).
W związku z ogólną reorganizacją Wojsk Polskiego, rozkazem Nr 046/Org. Naczelnego Dowódcy WP z 27 lutego 1946, dywizja została przeniesiona na nowe etaty, a część „wojennych” oddziałów została rozformowana (m.in. batalion szkolny, kompanię zwiadu, batalion sanitarny).
Od 26 lutego do 14 czerwca 1946, Dywizja Piechoty ponownie przystąpiła do akcji przesiedlania ludności ukraińskiej z powiatu Tomaszów Lubelski.
W połowie czerwca 1946, dowództwo i sztab 3 DP, wraz z pododdziałami dowodzenia, zostały przeniesione z Lublina do Zamościa.
Na podstawie rozkazu Naczelnego Dowódcy WP Nr 0208/Org. z 22 listopada 1946, dywizja została przeformowana na nowe etaty DP typu B (5015 wojskowych i 51 pracowników kontraktowych). Zmniejszono stan osobowy pułków piechoty z 1310 do 1249 żołnierzy. Korekty etatów dokonano rozkazem Naczelnego Dowódcy WP Nr 052/Org. z 17 lutego 1947 (4500 żołnierzy).
Aby wprowadzić jednolitą strukturę organizacyjną w dywizjach piechoty WP, rozkazem Dowódcy Wojsk Lądowych z 30 października 1948, przeprowadzono reorganizację 3 Dywizji Piechoty, przenosząc ją na nowe etaty Nr 2/76, 2/77, 2/78, 2/79, 2/80 i 2/81 (o stanie osobowym 3697 wojskowych i 25 kontraktowych).
Na podstawie rozkazu Nr 0046/Org. Ministra Obrony Narodowej z 30 marca 1949, dowódca 3 DP przekazał dowódcy 14 DP 9 pułk piechoty z Hrubieszowa, a od 14 DP przyjął 45 pułk piechoty z Siedlec.
Na mocy rozkazu MON Nr 0200/Org. z 14 września 1949, 3 Dywizja Piechoty została przeformowana na nowe etaty Nr 2/94 do 2/99 (4050 wojskowych i 28 pracowników kontraktowych). W tym samym czasie sztab dywizji i 20 bł powrócił z Zamościa do Lublina (ul. Uniwersytecka 3).
Rozkazem MON Nr 0099/Org. z 2 września 1950 nakazano przeformować dywizję na etat Terytorialnej Dywizji Piechoty. Już w marcu 1951 zrezygnowano z tego zamiaru i przeniesiono dywizję na etaty dywizji piechoty typu B „konna mała”.
Jesienią 1952 dywizja przyjęła w swoje szeregi z rozwiązywanej 25 DP 83 pułk piechoty z Chełma, jednak w krótkim czasie 83 pp został rozwiązany.
W połowie lat 50. sztab dywizji został przeniesiony z Lublina do Siedlec, aby kilka lat później powrócić do Lublina. Jednocześnie, rozkaz MON Nr 0026/Org. z 4 września 1956, rozformował dywizyjny batalion łączności, a nakazał przyjąć w podporządkowanie lubelski 53 Batalion Łączności z rozformowywanego 9 KA.
Wiosną 1957 dywizja została zreorganizowana i otrzymała etaty dywizji piechoty typu B.
Na podstawie zarządzenia Nr 023/Org. szefa Sztabu Generalnego WP z 7 marca 1962, 3 DP została przeformowana w 3 Dywizję Zmechanizowaną i skadrowana.
Skład i rozmieszczenie (1949)
- dowództwo – Zamość
- 7 pułk piechoty – Lublin
- 8 pułk piechoty – Zamość
- 9 pułk piechoty – Hrubieszów
- 5 pułk artylerii lekkiej – Chełm
- 3 dywizjon artylerii przeciwpancernej – Lublin
- 4 batalion saperów – Zamość
W składzie 9 Korpusu Armijnego
- dowództwo – Lublin
- 7 pułk piechoty – Lublin
- 8 pułk piechoty – Hrubieszów
- 45 pułk piechoty – Siedlce
- 5 pułk artylerii lekkiej – Chełm
- 3 dywizjon artylerii przeciwpancernej – Hrubieszów
- 18 dywizjon artylerii przeciwlotniczej – Lublin
- 20 batalion łączności – Lublin
- 4 batalion saperów – Tomaszów Maz.
Żołnierze dywizji
Dowódcy dywizji:
- gen. bryg. Stanisław Galicki (1 I – 1 XI 1944)
- gen. bryg. Stanisław Zajkowski (1 XI 1944 – X 1945)
- płk Władysław Mikołajczak (cz.p.o. X 1945 – I 1946)
- gen. bryg. Mieczysław Melenas (I 1946 – I 1948)
- płk Leon Sikorski (I – VII 1948)
- ppłk/płk Wilhelm Stanisław Zitta (VII – X 1948)
- płk Narcyz Rudziński (XI 1948 – XII 1949)
- płk Józef Bielecki (I 1950 – VII 1951)
- płk Dymitr Szarówka (VII – IX 1950)
- płk Wacław Zwierzański (IX 1951 – XII 1953)
- płk Michał Pazowski (I 1954 – XII 1955)
- płk Jan Piróg (XII 1955 – XI 1956)
- płk Jan Wyderkowski (XI 1956 – I 1958)
- płk dypl. Florian Siwicki (I 1958 – III 1961)
- płk Jan Piróg (III 1961 – III 1962)
Oficerowie sztabu dywizji:
- Henryk Antoszkiewicz
Sztandar dywizji
Sztandar dywizyjny został ufundowany przez Związek Patriotów Polskich i wręczony 30 maja 1944 w Przebrażu koło Kiwerc. W trakcie uroczystości gen. Zygmunt Berling wręczył sztandar gen. Stanisławowi Galickiemu. Dowódca dywizji złożył w imieniu żołnierzy przysięgę: „Przyrzekam, że sztandar ten nigdy nie wypadnie z naszej ręki…”. Uroczystość zaszczyciła delegacja KRN.
Opis sztandaru:
Płat o wymiarach 101 × 92 cm, obszyty z trzech stron żółtą frędzlą, zamocowany do drzewca za pomocą stalowego pręta i dziewięciu kółek. Drzewce wykonane z jasnego, politurowanego drewna, składające się z dwóch części skręcanych przy pomocy okuć stalowych. Głowica w kształcie orła wspartego na cokole skrzynkowym z napisem: „3 Dywizja Piechoty im. R. Traugutta”. Wstążka Orderu Krzyża Grunwaldu przyszyta przy płacie sztandaru.
Strona główna:
Czerwony krzyż kawalerski, a pola między ramionami krzyża są białe. Pośrodku znajduje się aplikowany i haftowany białą nicią orzeł w otoku wieńca laurowego. Wieniec wykonany z żółtego jedwabiu, haftowany żółtym i brązowym jedwabiem. Na ramionach krzyża haftowane białą nicią napisy: „HONOR I OJCZYZNA” oraz „ZA NASZĄ I WASZĄ WOLNOŚĆ”. Na białych polach haftowane ponad gałązkami lauru białą nicią cyfry i inicjały pułków wchodzących w skład dywizji: „7 P.P.”; „8 P.P.”; „9 P.P.” i „3 P.A.L.”.
Strona odwrotna:
Czerwony krzyż kawalerski, a pola między ramionami krzyża białe. Pośrodku, na aplikowanym białym kole, haftowana podobizna Romualda Traugutta, w otoku wieńca laurowego, haftowanego tak jak na stronie głównej. Pod wizerunkiem, w półokręgu, haftowany białą nicią napis: „3 DYWIZJA PIECHOTY IM. R. TRAUGUTTA”. Na dwu białych polach haftowane białą nicią daty: „1863”; „1944.26.III” oraz gałązki laurowe.
Tradycje
Tradycje 3 Dywizji Piechoty kontynuowała 3 Brygada Zmechanizowana Legionów im. Romualda Traugutta z Lublina, która wchodziła w skład 1 Warszawskiej Dywizji Zmechanizowanej im. Tadeusza Kościuszki.
Uwagi
== Przypisy ==
== Bibliografia ==
Wanda Bigoszewska, Henryk Wiewióra: Sztandary ludowego Wojska Polskiego 1943 – 1974. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1974.
Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej, T. 1, Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego: formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek piechoty. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1965.
Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945-1960: skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.
Kazimierz Sobczak (red.): Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.