3 Północnolubelska Brygada Armii Ludowej – związek partyzancki Armii Ludowej, utworzony w lasach parczewskich w lipcu 1944 roku na podstawie nowo sformowanego 2 Batalionu AL.
Historia brygady
Brygada została utworzona na początku lipca 1944 roku w wyniku rozkazu dowódcy Obwodu II, ppłk Grzegorza Korczyńskiego, znanego jako Korczyński. Choć jednostka nosiła miano brygady, w rzeczywistości składała się z kilku samodzielnych oddziałów działających w różnych częściach Lubelszczyzny. Plany scalania tych oddziałów z 2 Batalionem zostały przerwane przez intensywną operację Armii Czerwonej oraz wyzwolenie ziemi lubelskiej.
Trzon brygady – 2 Batalion AL
Podstawą brygady stał się 2 Batalion, który został wydzielony z Brygady im. Kościuszki i operował w północnym regionie Obwodu Lubelskiego. Liczył około 130 partyzantów.
Dowódcą brygady i batalionu był:
kpt. Jan Piątek
Oddziały AL, które miały wejść do brygady
- Oddział „Armaty”
- Oddział „Starego” (im. Feliksa Dzierżyńskiego)
- Oddział Specjalny Obwodu II
- Oddział dywersyjny „Bolka”
- Oddział Straży Chłopskiej im. Bartosza Głowackiego
- Oddział „Heńka Lubelaka”
- Oddział „Małego Ryśka”
- Oddział „Zająca”
- Oddział „Marynarza”
- Polowa Szkoła Oficerska
- Pluton żandarmerii
- Grupa „Murzyna”
- Grupa „Pilota”
- Grupa „Cygana”
- Grupa „Kozaka”
- Oddział łącznikowy „Janowskiego”
Dowódca: por. Aleksander Ligięza ps. „Grisza”, „Armata” (poległ 24.05.1945 r. w walce z NSZ na terenie powiatu Puławskiego)
Oddział powstał we wrześniu 1941 roku z inicjatywy Józefa Ligięzy. Od lutego 1942 roku działał w lesie, a nieco później scalił się z GL. Po śmierci Ligięzy 24 maja 1943 roku dowództwo objął jego syn Aleksander, jeden z pierwszych odznaczonych Krzyżem Grunwaldu. Między majem a lipcem 1944 roku oddział wchodził w skład 1 Brygady, a następnie został odkomenderowany do nowo tworzonej 3 Brygady.
(od połowy 1942 r.)
Dowódca: Konstanty Mastalerz ps. „Stary”
Oddział powstał w maju 1942 roku na Zamojszczyźnie.
(od końca maja 1944 r.)
Dowódca: por. Gustaw Alef-Bolkowiak ps. „Bolek”
Z-ca d-cy ds. politycznych: por. Włodzimierz Gensiorski ps. „Anatoli” (poległ 12.07.1944 r. w Łaziskach pod Opolem Lubelskim podczas ataku na zajęty przez Niemców folwark)
Oddział powstał w maju 1944 roku, a dowództwo objęli byli partyzanci 5 Batalionu im. Jana Hołoda, którzy oddzielili się od jednostki po bitwie rąblowskiej. Czasowo oddział podlegał 1 Brygadzie, a następnie został odkomenderowany do nowo tworzonej 3 Brygady. Liczył około 100 osób.
Dowódca: por. Bolesław Drabik ps. „Bolek”, „Klonowiecki”
Oddział powstał w czerwcu 1943 roku, a we wrześniu wszedł w skład 6 Batalionu.
Dowódca: st. sierż. Paweł Niewinny ps. „Bartosz”
Oficer oświatowy: kpr. Władysław Kańczugowski ps. „Żwirko”
Dowódca plutonu szturmowego: plut. Kazimierz Kmieć ps. „Kazik”
Dowódca: ppor. Henryk Szymański ps. „Heniek Lubelak”
Dowódca: ppor. Ryszard Płowaś ps. „Mały Rysiek” (siedemnastolatek, jeden z pierwszych oficerów Krzyża Grunwaldu)
Wydzielony z 1 Brygady im. Ziemi Lubelskiej.
Dowódca:
sierż. Czesław Olszewski ps. „Zając” (poległ 22.07.1944 r. w Dzierzkowicach pow. Kraśnik)
Jan Dorsz ps. „Jędruś” (po wyzwoleniu poległ w walce z antykomunistycznym podziemiem na terenie powiatu Opole Lubelskie)
Wydzielony z 1 Brygady im. Ziemi Lubelskiej.
Dowódca: sierż. Jan Owczarz ps. „Marynarz”
Komendant szkoły: por. Edward Jędrzejowski ps. „Baryka”
PSO umieszczono w lesie pod Ostrowem Lubelskim, a otwarcie kursu miało miejsce 5 lipca. Pluton szkolny, podzielony na trzy drużyny, liczył około 30 ludzi.
Dowódca: sierż. Jerzy Kilanowicz ps. „Maciej”
Szef plutonu: Bazyli Abramiuk ps. „Dziadek”
Dowódca: por. Ryszard Postowicz ps. „Murzyn”
Grupa powstała w 1942 roku na bazie lubelskich kolejarzy. Początkowo jej zadania obejmowały dywersję, wywiad, likwidację kolaborantów, przerzut ludzi i broni do oddziałów leśnych oraz ochronę punktu radiowego w Lublinie. W lipcu 1944 roku przeszła do Lasów Parczewskich.
Dowódca: st. sierż. Jan Błażejczyk ps. „Pilot”
Dowódca: Gustaw Król ps. „Cygan”
Dowódca: Jan Jakubczyk ps. „Kozak”
Dowódca: ppor. Andrzej Pajdo ps. „Andrzej”
Oddział PSzP przybył w styczniu 1944 roku pod dowództwem Leona Kasmana.
Przypisy
Bibliografia
- Józef Bolesław Gara, Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942-45
- Kazimierz Satora, Emblematy, godło i symbole GL i AL
- Gustaw Alef-Bolkowiak, Gorące dni
- Mieczysław Wieczorek, Armia Ludowa: powstanie i organizacja 1944-1945