3 Oddział Ochrony Pogranicza

3 Oddział Ochrony Pogranicza

3 Oddział Ochrony Pogranicza był jednostką zlikwidowaną w ramach struktury organizacyjnej Wojsk Ochrony Pogranicza, która pełniła służbę na granicy polsko-niemieckiej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

3 Oddział Ochrony Pogranicza JW 1823 został sformowany na podstawie zarządzenia SzSG Nr 053/Org. z dnia 30 marca 1946, zgodnie z rozkazem nr 05 wydanym przez dowódcę Wojskowego Okręgu Morskiego z 12 października 1945. Oddział został zorganizowany według etatu nr 8/8–B i składał się z pięciu komendantur odcinków oraz 25 strażnic z łącznym stanem 2507 wojskowych oraz 23 kontraktowych. Początkowo jednostka stacjonowała w Stargardzie.

W ramach założeń, Oddział miał być zorganizowany na bazie stanu osobowego z:

• 12 Dywizji Piechoty
• części 16 Dywizji Piechoty
• części 1 Warszawskiej Dywizji Kawalerii
• części 5 Zapasowego Pułku Piechoty.

Początkowo planowano, że miejscem postoju Oddziału będzie Starogród (dzisiaj Stargard), jednak faktyczną pierwszą siedzibą dowództwa był budynek w Szczecinie przy ul. Piotra Skargi 35, a następnie koszary przy ul. Żołnierskiej. Oddział odpowiedzialny był za ochronę części granicy zachodniej oraz granicy morskiej – od Kostrzyna nad Odrą do Dziwnowa.

Jednostka rozpoczęła służbę 10 listopada 1945 roku.

Na podstawie rozkazu Nr 0153/Org. Naczelnego Dowódcy WP z 21 września 1946, oddział został przekształcony w 3 Szczeciński Oddział WOP.

Struktura organizacyjna

Stan w 1945 roku

Na dzień 1 grudnia 1945 roku, oddział liczył 1597 żołnierzy oraz 14 pracowników cywilnych. Składał się z 5 komendantur odcinków z przypisanymi strażnicami:

• 11 komendantura odcinka – Mieszkowice
• 12 komendantura odcinka – Chojna
• 13 komendantura odcinka – Szczecin, ul. Mickiewicza 66
• 14 komendantura odcinka – Nowe Warpno
• 15 komendantura odcinka – Międzyzdroje

Łącznie tworzyło to 25 strażnic.

Przejściowe punkty kontrolne (PPK):

I kategorii:

• Szczecin Port
• Szczecin Gumieńce (kolejowe) (sformowany jesienią 1946)

III kategorii:

• Szosa Szczecin – Berlin, m.p. Kołbaskowo (sformowany w 1946)
• Kostrzyn (drogowe)
• Kostrzyn (kolejowe)
• Świnoujście (drogowe)
• Gryfino (rzeczne) (sformowany w 1947)

Ochrona granicy

3 Oddział OP przejął odpowiedzialność za ochronę granicy państwowej od 12 Dywizji Piechoty, wzmocnionej szwadronem ułanów 1 Warszawskiej Dywizji Kawalerii oraz pododdziałami 13 pułku WW. Ochrona obejmowała odcinek granicy państwowej na Odrze od Kostrzyna do Gryfina oraz lądową część granicy na zachód od Szczecina i Świnoujścia, aż do Wybrzeża Bałtyku. Port Szczecin został przyjęty od Armii Czerwonej w październiku 1947 roku.

Sąsiednie oddziały Ochrony Pogranicza

2 Oddział Ochrony Pogranicza ⇔ 4 Oddział Morski Ochrony Pogranicza.

Dowódcy oddziału

ppłk Sergiusz Czesnakow.

Żołnierze oddziału

Bolesław Bonczar.

Przekształcenia

3 Oddział Ochrony Pogranicza → 3 Szczeciński Oddział WOP → 8 Brygada Ochrony Pogranicza → 12 Brygada WOP → 12 Pomorska Brygada WOP → Pomorska Brygada WOP → Pomorski Oddział Straży Granicznej

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

Henryk Dominiczak: Wojska Ochrony Pogranicza w latach 1945–1948. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1971.

Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985, s. 1–356. (pol.).

Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza (1945–1991). Krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.

Jan Ławski: Ochrona granic Polski Ludowej 1945–1948. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowe, 1974.

Andrzej Wojtaszak, Kazimierz Kozłowski: Żołnierz polski na Pomorzu Zachodnim X–XX wiek: materiały z sesji naukowej z 10 listopada 1999 r.: praca zbiorowa. Szczecin: Oddział Edukacji Obywatelskiej, 2001. ISBN 83-86992-76-X.

Jerzy Prochwicz: Organizacja Wojsk Ochrony Pogranicza wrzesień 1945–grudzień 1945. „Problemy Ochrony Granic”. Biuletyn nr 44 (2010), s. 7–40, 2010. Piotrków Trybunalski: Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy Jana Kochanowskiego w Kielcach Filia Piotrków Trybunalski. (pol.).

Jan Ławski, Czesław Żmuda: Wojska Ochrony Pogranicza w latach 1945–1946. T. Wojskowy Przegląd Historyczny Nr 4 (40). Warszawa: 1966, s. 3–48.

Archiwum Straży Granicznej, zespół archiwalny DWOP, sygn. 1842/6, Historia Pomorskiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza. Szczecin 1961.

Archiwum Straży Granicznej, sygn. 217/143 k. 7–8. Wykazy dyslokacyjne WOP 1946.

Archiwum Straży Granicznej, Zespół DWOP, sygn. 2825/1. Rejestr główny jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza.