3 Eskadra Pilotażu Bojowego Oficerskiej Szkoły Lotniczej im. F. Żwirki i S. Wigury
3 Eskadra Pilotażu Bojowego Oficerskiej Szkoły Lotniczej im. F. Żwirki i S. Wigury (3 epb OSL-5) to jednostka wchodząca w skład wojsk lotniczych.
Historia – formowanie, zmiany organizacyjne
3 Eskadra Pilotażu Bojowego Oficerskiej Szkoły Lotniczej im. F. Żwirki i S. Wigury została utworzona na podstawie dyrektywy Nr 0020/Org. Ministra Obrony Narodowej z dnia 21 lutego 1951 roku oraz rozkazu Nr 0036/Org. z dnia 7 kwietnia 1951 roku. Powstała na radomskim lotnisku Sadków na początku maja 1951 roku, początkowo jako 3 Eskadra Pilotażu Myśliwskiego. Pierwszym dowódcą został kpt. pil. Eugeniusz Robak. W pierwszym okresie eskadra dysponowała samolotami Jak-9 oraz UT-2 i Po-2, które pod koniec maja 1951 roku zostały przekazane do nowo tworzonej eskadry szkolnej w Radomiu.
Wiosną 1952 roku, w związku z rozbudową lotniska w Radomiu, podjęto decyzję o przeniesieniu eskadry do lotniska polowego w Izbicku k/Opola. Przebazowanie miało miejsce na początku kwietnia 1952 roku w dwóch etapach: kołowym i powietrznym. Po przeniesieniu rozpoczęto praktyczne szkolenie podchorążych na samolotach Jak-9, które trwało do momentu zakończenia prac renowacyjnych na radomskim lotnisku.
W dniu 7 sierpnia 1952 roku, pilot instruktor 3-ej eskadry por. pil. Edward Pytko podczas przebazowania do Izbicka samodzielnie zmienił trasę i wykonał lot na południe przez terytorium Czechosłowacji w kierunku Berlina. Po przekroczeniu granicy, w wyniku pościgu, zmuszony był lądować z braku paliwa na najbliższym lotnisku w Wiener Neustadt, znajdującym się w radzieckiej strefie okupacyjnej w Austrii. Po zatrzymaniu został deportowany do Polski. 18 sierpnia 1952 roku Sąd Wojsk Lotniczych skazał go na karę śmierci na podstawie art. 90 KKWP. W celi śmierci na Mokotowie zachowywał się spokojnie, mówiąc: „Próbowałem, pech, nie udało się – trzeba płacić”. Prezydent Bierut nie skorzystał z prawa łaski, a Edward Pytko został stracony 29 sierpnia 1952 roku. Jego matka nie otrzymała ciała syna, a symboliczny grób znajduje się na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Kwaterze „na Łączce”.
W wyniku tej ucieczki aresztowano 15 oficerów i podoficerów z eskadr OSL-5 oraz OSL-4, przy czym szczególnie represjonowana była kadra eskadr 3-ej i 4-ej.
Jesienią 1952 roku 3-cia eskadra powróciła do Radomia. Pod koniec 1953 roku rozpoczęła przygotowania do przyjęcia samolotów odrzutowych typu U Jak-17 (nazywanych potocznie „Agatami”) oraz Jak-23, których pierwsze egzemplarze dotarły do eskadry jesienią 1953 roku.
Wiosną 1954 roku 3-cia eskadra przeszła szkolenie na nowym sprzęcie odrzutowym i rozpoczęła kształcenie podchorążych na samolotach odrzutowych. Na początku listopada 1954 roku jednostka została przeniesiona z Radomia na lotnisko w Tomaszowie Mazowieckim.
W 1955 roku OSL nr 5, składająca się z 9 eskadr, przeszła reorganizację etatową z 20/283 na etat 20/343. 5 lutego 1955 roku dokonano przekształcenia eskadr:
- 9 Eskadra na 1 Eskadrę Pilotażu Bojowego;
- 4 Eskadra na 2 Eskadrę Pilotażu Bojowego;
- 3 Eskadra na 3 Eskadrę Pilotażu Bojowego;
- 1 Eskadra na 4 Eskadrę Pilotażu Przejściowego;
- 2 Eskadra na 5 Eskadrę Pilotażu Przejściowego;
- 7 Eskadra na 6 Eskadrę Pilotażu Przejściowego;
- 5 Eskadra na 7 Eskadrę Pilotażu Podstawowego;
- 6 Eskadra na 8 Eskadrę Pilotażu Podstawowego;
- 8 Eskadra na 9 Eskadrę Pilotażu Podstawowego.
W 1958 roku rozpoczął się kolejny etap reorganizacji wojskowego szkolnictwa lotniczego. Opracowano projekt zmiany organizacji szkół lotniczych, który zakładał przekształcenie eskadrowych struktur na pułkowe, co było konieczne ze względu na wprowadzenie nowego sprzętu wymagającego bardziej rozwiniętego systemu zaopatrzenia i zabezpieczenia. Zmiany te zostały wprowadzone na podstawie rozkazu organizacyjnego MON nr 075/Org. z dnia 31 grudnia 1957 roku oraz rozkazu organizacyjnego DWL i OPL OK nr 02/Org. z dnia 29 stycznia 1958 roku. W wyniku tych działań OSL-5 przeszła na etat nr 20/466. Historia 3 eskadry zakończyła się w lutym 1958 roku, kiedy to weszła w skład sformowanego w Tomaszowie Mazowieckim 63 Pułku Szkolno-Bojowego Oficerskiej Szkoły Lotniczej.
Dowódcy eskadr 1951-1958
- mjr pil. Eugeniusz Robak (1951-1955)
- mjr pil. Jerzy Iwonin (1955-1958)
Struktura etatowa eskadry
- dowódca eskadry
- zastępca dowódcy eskadry ds. politycznych
- sekretarz POP
- instruktor ZMP
- szef sztabu
- szef łączności
- instruktor WF
- szef eskadry
- kancelista
- maszynistka
- instruktor wyszkolenia spadochronowego
- układacz spadochronowy
- nawigator eskadry
- pomocnik dowódcy eskadry ds. wyszkolenia bojowego
- dowódcy klucza
- piloci instruktorzy
- technik klucza
- starszy mechanik lotniczy
- mechanik lotniczy
- starszy silnikowy
- mechanik przyrządów lotniczych
- mechanik instalacji elektrycznej
- mechanik uzbrojenia lotniczego
- majster radiowy
- pomocnik dowódcy eskadry ds. liniowych
- lekarz
- felczer
- dowódca kompanii podchorążych
- szef kompanii podchorążych
- podoficer gospodarczy
- pomocnik dowódcy eskadry ds. inż.-eksploatacyjnych
- inżynier osprzętu
- inżynier uzbrojenia
- starszy technik eksploatacyjny
- technik osprzętu
- technik uzbrojenia
Samoloty
Na wyposażeniu eskadry znajdowały się następujące samoloty:
- UT-2
- Po-2
- Jak–9
- Jak-9P
- Jak-11
- U Jak-17
- Jak-23
- MiG-15
- UTIMiG-15
Przypisy
Bibliografia
Józef Zieliński: Dowódcy pułków lotnictwa polskiego 1921-2000. Poznań: Redakcja Czasopism WLOP, 2001. ISBN 83-909008-6-6.
Józef Zieliński (red.): Polskie lotnictwo wojskowe 1945-2010: rozwój, organizacja, katastrofy lotnicze. Warszawa: Bellona SA; Wojskowe Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne „SWAT”, 2011. ISBN 978-83-1112-14-09.
Józef Zieliński, Marian Mikołajczuk: Historia polskiego lotnictwa wojskowego 1945 -1962. Warszawa: ZP Grupa Sp. z o.o.; Wojskowe Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne „SWAT”, 2010. ISBN 978-83-61529-78-1.
Janusz Ziółkowski, Andrzej Marciniuk: Wyższa Szkoła Oficerska Sił Powietrznych, 75 lat Dęblińskiej Szkoły Orląt. Toruń-Dęblin: Adam Marszałek, 2001. ISBN 83-7174-711-X.
Andrzej Marciniuk: Wyższa Szkoła Oficerska Sił Powietrznych, Zeszyty Naukowe, Radom Zasłużony Ośrodek Wojskowego Szkolnictwa Lotniczego, Materiały z Konferencji Naukowej 15-16 IV 2005r. Dęblin: Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Oficerskiej Sił Powietrznych, 2006. ISSN 1641-9723.
Leonard Woroniecki [red.]: Oficerska Szkoła Lotnicza w Radomiu 1951 – 1964. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej, 1967, s. 59-60; mps. Biblioteka WAP, obecnie Akademia Obrony Narodowej.
D. Kondej [red.]: Oficerska Szkoła Lotnicza im. kpt. pil. F. Żwirki i inż. S. Waligóry w Radomiu 1951-1964. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej, 2000, s. 56; mps. Biblioteka Akademii Obrony Narodowej.
Tadeusz Kmiecik [red]: Polskie lotnictwo wojskowe 1945-1962: organizacja, szkolenie i problemy kadrowe. Warszawa: 2002. ISBN 83-87226-29-7.