3 Dywizjon Straży Granicznej to jednostka organizacyjna Straży Granicznej w II Rzeczypospolitej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
17 grudnia 1918 roku, szef Straży Granicznej, płk Małyszko, przedstawił Ministerstwu Spraw Wojskowych wstępny projekt etatów dla oddziałów granicznych. Na podstawie tego projektu, w styczniu 1919 roku, powstał 3 dywizjon Straży Granicznej.
Zgodnie z kroniką, 28 grudnia 1918 roku rotmistrz Lubański wraz z adiutantem, ppor. Orłowskim, dotarł do Mławy. Początkowo w skład dywizjonu weszły dwa szwadrony. 1 szwadron, zorganizowany przez ppor. Jana Ursyn Zamarajewa, składał się z ochotników w Dąbrowie Górniczej i liczył trzech oficerów oraz 136 żołnierzy. Wyposażony był w broń rosyjską. Do Mławy dotarł 31 grudnia 1918 roku. Drugi szwadron zorganizował w Warszawie por. Otton Gloeh i liczył trzech oficerów oraz 142 szeregowców. Przybył do Mławy 9 stycznia 1919 roku. W kolejnych dniach do dywizjonu dołączali następni oficerowie, którzy byli kierowani na granicę do różnych szwadronów. 21 marca dywizjon otrzymał 214 rekrutów.
Do końca lutego 1919 roku sformowano 1 pułk Straży Granicznej, do którego dołączył dywizjon. 21 marca dywizjon zmienił nazwę na II/1 pułk Straży Granicznej, w wyniku czego 1 szwadron stał się 5 szwadronem, a 2 szwadron – 6 szwadronem 1 pułku SG.
Dywizjon obsadził granicę z Prusami Wschodnimi na odcinku od Grajewa do Mławy, co odpowiadało dawnej granicy prusko-rosyjskiej.
14 lipca 1919 roku wydano rozporządzenie ministra spraw wojskowych dotyczące dyslokacji i reorganizacji oddziałów granicznych. Dywizjon, jako 1/3 pułku WSG, zabezpieczał odcinek od rzeki Omulew do Dłutowa, przy czym dowództwo dywizjonu pozostało w Mławie. 1 szwadron ulokowano w Chorzelach, 2 szwadron przeniesiono z Mławy do Janowa, 3 szwadron pozostał w Popłówku, a 4 szwadron przeniesiono do Krzep.
Służba graniczna
Sformowany w Dąbrowie Górniczej 1 szwadron rozpoczął służbę graniczną 12 stycznia na odcinku od Józefowa do Piekiełka, wystawiając 7 posterunków: Mławka, Kuklin, Krempa, Lewiczyn, Piekiełko, Gnojno i Józefów. 2 szwadron „warszawski” objął granicę 18 stycznia i zabezpieczył odcinek od Janowa do rzeki Omulew, wystawiając posterunki: Janowo, Chorzele, Ryki-Borkowe, Wólka i Wasiły. Granica była strzeżona w sposób prowizoryczny. Brak środków transportu oraz niskie wyszkolenie żołnierzy powodowały, że wielu z nich angażowało się w proceder przemytniczy, co skutkowało postawieniem przed sądem 84 szeregowców, głównie z 2 szwadronu.
Oprócz standardowych działań granicznych, dywizjon pełnił również funkcje aprowizacyjne, wysyłając ekspedycje w celu dostarczenia kontyngentów zbożowych.
Dowódcy dywizjonu
kpt. Edmund Lubański
Przekształcenia
3 dywizjon Straży Granicznej → II dywizjon 1 pułku Straży Granicznej → II dywizjon 1 pułku Wojskowej Straży Granicznej → I dywizjon 3 pułku Wojskowej Straży Granicznej → I dywizjon 3 pułku Strzelców Granicznych
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Henryk Dominiczak: Granica polsko–niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4.
Wiktor Brummer, Wacław Zawadzki. Spis byłych oddziałów Wojska Polskiego. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 2 (183), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
Karolina Piekarz. Polskie formacje graniczne 1918 – 1924. „Mówią Wieki”. 2s, 2017. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Mówią Wieki”. ISSN 1897-8088.
Maciej Krzysztof Tchórzewski: Łomżyńskie formacje graniczne. Zarys dziejów. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2012. ISBN 978-83-934271-3-0.
Kronika 3 dywizjonu Straży Granicznej → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
Historie 1 i 2 dywizjonu 3 pułku Wojskowej Straży Granicznej 1919–1920 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.8/172.)