3 Dywizja Pancerna SS „Totenkopf”

3 Dywizja Pancerna SS „Totenkopf” to niemiecka jednostka pancerna, która jest uważana za jedną z najbardziej fanatycznych wśród dywizji Waffen-SS. Brała udział w agresji na Francję oraz w ataku na Związek Radziecki.

Historia

Dywizja została utworzona w październiku 1939 roku, po kampanii wrześniowej. Jej żołnierze, w tym dowódca Theodor Eicke, w znacznej części pochodzili z jednostek wartowniczych obozów koncentracyjnych, takich jak Buchenwald, Dachau, Mauthausen i Sachsenhausen. W 1942 roku przyjęła nazwę „Dywizja Totenkopf” – co oznacza „Dywizję Trupiej Główki”.

Indoktrynacja rekrutów do dywizji była prowadzona przez Theodora Eicke i polegała na wpajaniu żołnierzom nienawiści do Kościoła katolickiego (wielu z nich porzuciło religię i chrześcijaństwo) oraz do Rosjan. W trakcie tego procesu starano się odebrać im ludzkie cechy, przekonując ich, że Rosjanie oraz inne narody słowiańskie są podludźmi, którzy nie mają miejsca w świecie III Rzeszy.

Po raz pierwszy dywizja weszła do akcji 16 maja 1940 roku podczas agresji na Francję. Mimo dobrego początku, podczas brytyjskiego kontrataku pod Arras wśród żołnierzy pojawiły się oznaki paniki, co doprowadziło do ucieczki wielu z nich z pola bitwy. W rejonie Cambray dywizja wzięła do niewoli około 16 000 francuskich żołnierzy.

Po walkach we Flandrii żołnierze dywizji „Totenkopf” wymordowali część wziętych do niewoli jeńców, w tym marokańskich żołnierzy z francuskich oddziałów kolonialnych. Dopuścili się również co najmniej jednej zbrodni na Brytyjczykach. W Le Paradis 27 maja 1940 roku, przy użyciu broni maszynowej i bagnetów, zamordowali 97 brytyjskich jeńców, z czego zaledwie dwóch przeżyło.

W związku z planowaną agresją III Rzeszy na ZSRR, dywizja została przerzucona na okupowane tereny polskie. W walkach na froncie wschodnim odniosła wiele sukcesów, ale także dopuściła się licznych okrucieństw. W rejonie Dźwiny i Dźwińska zaatakowała 21 Korpus Pancerny Armii Czerwonej, zadając mu poważne straty. Prowadziła szczególnie zacięte walki w tzw. kotle demiańskim, gdzie w lutym 1942 roku znalazło się około 90 tysięcy niemieckich żołnierzy. W kwietniu 1942 roku dywizja zdołała się wyrwać z okrążenia, docierając do obszarów kontrolowanych przez armię niemiecką, jednak poniosła tak duże straty, że 2 pułk piechoty zmotoryzowanej SS musiał zostać rozwiązany. Do września 1942 roku pułki piechoty i artylerii, a także bataliony (inżynieryjny, przeciwpancerny i rozpoznawczy) wchodzące w skład dywizji, straciły około 80% swoich żołnierzy. W październiku dywizja została wysłana do Francji w celu uzupełnienia oraz przekształcenia w dywizję pancerną SS. Reorganizację zakończono 9 listopada, kiedy to do dywizji wcielono 5000 rekrutów, aby zastąpić 7000 żołnierzy zabitych i rannych na froncie wschodnim.

W lutym 1943 roku dywizja ponownie została skierowana na front wschodni. W przededniu bitwy pod Kurskiem dywizja dysponowała 139 czołgami, co stanowiło znacznie więcej w porównaniu do innych jednostek pancernych Wehrmachtu (np. 3 Dywizja Pancerna miała wtedy 90 czołgów, a 9 Dywizja Pancerna 83). W tej bitwie straciła około 50% swojego sprzętu. Na przełomie lipca i sierpnia 1943 roku brała udział w ciężkich walkach nad Miusem, a następnie w walkach o Krzywy Róg i Czerkasy. Po klęskach 4 i 9 Armii, dywizja została włączona do Grupy Armii Środek. W wyniku ataku Armii Czerwonej przeprowadzonego 17 marca 1944 na Bałtę, dywizja „Totenkopf” straciła ponad 60 pojazdów pancernych oraz około 1000 pojazdów kołowych. Pod koniec lipca 1944 roku brała udział w bitwie o Siedlce, a także w walkach w rejonie Modlina i Warszawy.

W sierpniu 1944 roku, podczas wielkiej bitwy pancernej w rejonie Wołomina, dywizja „Totenkopf”, walcząc u boku Dywizji Pancernych Hermann Göring i 5 Dywizji Pancernych SS „Wiking”, praktycznie zniszczyła 3 Korpus Pancerny Armii Czerwonej, jednak sama poniosła znaczne straty.

W grudniu 1944 roku dywizja została przerzucona na Węgry, gdzie uczestniczyła w nieudanym kontrataku w okolicach Budapesztu. Działania bojowe zakończyła w Austrii. Oddała się do niewoli armii amerykańskiej 8 maja 1945 roku w rejonie Linzu. Po tygodniu Amerykanie przekazali jeńców Armii Czerwonej, a niewielu z nich przeżyło rosyjską niewolę.

Dowódcy dywizji

Gruppenführer Theodor Eicke (1 listopada 1939 – 7 lipca 1941)
Oberführer Matthias Kleinheisterkamp (7 lipca 1941 – 18 lipca 1941) – w zastępstwie
Brigadeführer Georg Keppler (18 lipca 1941 – 19 września 1941) – w zastępstwie
Obergruppenführer Theodor Eicke (19 września 1941 – 26 lutego 1943) – zginął w pobliżu wsi Orelka w ZSRR
Oberführer Hermann Priess (26 lutego 1943 – 27 kwietnia 1943)
Standartenführer Heinz Lammerding (27 kwietnia 1943 – 15 maja 1943) – pełniący obowiązki dowódcy
Brigadeführer Max Simon (15 maja 1943 – 22 października 1943)
Brigadeführer i generał major Waffen-SS Hermann Priess (22 października 1943 – 21 czerwca 1944)
Brigadeführer Hellmuth Becker (21 czerwca 1944 – 8 maja 1945)

Struktura organizacyjna

Skład w 1943 roku:

5 pułk grenadierów pancernych SS „Totenkopf” (I batalion, II batalion i III batalion)
6 pułk grenadierów pancernych SS „Theodor Eicke” (I batalion, II batalion i III batalion)
3 pułk pancerny SS (I batalion i II batalion)
3 pułk artylerii pancernej SS (I dywizjon, II dywizjon i III dywizjon) oraz 3 dywizjon przeciwpancerny SS, 3 dywizjon dział szturmowych SS, 3 dywizjon przeciwlotniczy SS, 3 pancerny batalion łączności SS, 3 pancerny dywizjon rozpoznawczy SS, 3 pancerny batalion saperów SS, 3 batalion zaopatrzeniowy SS, 3 szpital polowy SS, 3 pluton korespondentów wojennych SS, 3 pluton żandarmerii SS i 3 batalion zapasowy SS.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

Christopher Ailsby: Piekło na froncie wschodnim. Szokujące dokumenty o Waffen-SS. Warszawa: 2001. ISBN 83-7245-693-3.
Chris Bishop: Dywizje Waffen-SS 1939–1945. Warszawa: 2015. ISBN 978-83-11-13640-3.
Robert Forczyk: Wojna pancerna na froncie wschodnim 1943–1945. Czerwony walec. Łódź: 2020. ISBN 978-83-7731-255-1.
Chris McNab: SS 1923-1945. Fakty, liczby i dane statystyczne. Poznań: 2011. ISBN 978-83-61524-94-6.
Samuel Mitcham: Niemieckie siły zbrojne 1939–1945. Wojska pancerne. Warszawa: 2010. ISBN 978-8311-11725-9.
Herbert Brunegger: Kto sieje wiatr… Opowieść żołnierza Dywizji SS Totenkopf. Arkadiusz Wingert, Przedsięwzięcie Galicja, Międzyzdroje Kraków 2006, ISBN 978-83-921704-5-7.
ChrisCh. Mann ChrisCh., SS – Totenkopf. Historia dywizji Waffen SS 1940–1945. RyszardR. Grajek (tłum.), Warszawa: Bellona, 2008, ISBN 978-83-11-11150-9, OCLC 297682020 . Brak numerów stron w książce
Charles W. Sydnor Jr.: Żołnierze zagłady. Dywizja SS „Totenkopf” 1933–1945. Wydawnictwo Oskar, Warszawa 1998, ISBN 83-85239-51-0.
Dmitrij Leluszenko: Pancernym szlakiem. Wspomnienia dowódcy armii. Warszawa: 1983. ISBN 83-11-06958-1.