3 Brygada Strzelców (3 BS) – to duża jednostka zmotoryzowanej piechoty Polskich Sił Zbrojnych, która istniała w latach 1943–1947.
Brygada została utworzona 5 listopada 1943 roku, w czasie przekształcania 1 Dywizji Pancernej na nowy etat wojenny. Historia brygady jest szczegółowo opisana na stronach poszczególnych oddziałów i pododdziałów, które wchodziły w jej skład.
Tradycje brygady są obecnie kontynuowane przez 34 Brygadę Kawalerii Pancernej.
Struktura organizacyjna
W wyniku reorganizacji powstała Kwatera Główna 3 BS, a do brygady włączono następujące pododdziały 1 Dywizji Pancernej:
- Batalion Strzelców Podhalańskich (wydzielony z 16 Brygady Pancernej),
- 1 Batalion Strzelców (wyłączony z Grupy Wojsk Wsparcia i przemianowany na 8 Batalion Strzelców),
- 9 Batalion Strzelców Flandryjskich (utworzony na podstawie żołnierzy 2 i 3 batalionów strzelców 1 Dywizji Grenadierów oraz kilku oficerów 1 batalionu strzelców podhalańskich, a także żołnierzy z 14 pułku kawalerii pancernej, szwadronu sztabowego 1 DPanc., kompanii przeciwpancernej 1 DGren., 3 szwadronu żandarmerii oraz uzupełnień z K.U. nr 1),
- Batalion Broni Wsparcia (sformowany na podstawie 1 Pułku Rozpoznawczego, później przeorganizowany w 1 Samodzielny Szwadron CKM).
Znak identyfikacyjny na pojazdach Kwatery Głównej:
Żołnierze brygady
Dowódcy brygady
ppłk/płk Marian Wieroński (4 XII 1943 – 24 VIII 1944)
płk dypl. Franciszek Skibiński (26 VIII 1944 – 18 I 1945)
płk dypl. Władysław Dec (19 I 1945 – 1 IV 1947)
płk dr Zdzisław Szydłowski (26 IV – 10 VI 1947)
Zastępca dowódcy brygady
ppłk/płk dypl. Władysław Dec (5 XI 1943 – 18 I 1945)
ppłk dr Zdzisław Szydłowski (19 I 1945 – 25 VI 1947)
Szef sztabu brygady
kpt./mjr dypl. Stefan Nowara (5 XI 1943 – 26 VIII 1944)
mjr Hieronim Kurek (26 VIII – 14 IX 1944)
rtm./mjr dypl. Jan Stachowicz (15 IX 1944 – ?)
mjr dypl. Zygmunt Chojnowski (? – 10 VI 1947)
Przypisy
Bibliografia
Witold Biegański: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 5, Regularne jednostki Wojska Polskiego na Zachodzie: formowanie, działania bojowe, organizacja, metryki dywizji i brygad. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967.
Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie 1939-1945: barwa i broń. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984. ISBN 83-223-2055-8.
Jerzy Murgrabia: Symbole wojskowe Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Wydawnictwo Bellona, 1990. ISBN 83-11-07825-4.
Bohdan Królikowski: Kres ułańskiej epopei: szkice do dziejów kawalerii rozpoznawczej i pancernej Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie 1939–1947. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, 2007. ISBN 83-7306-332-3.
Jacek Kutzner, Juliusz S. Tym: Polska 1 Dywizja Pancerna w Normandii. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 2010. ISBN 978-83-7399-404-1.
Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945. Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-2043299-2.
Henryk Smaczny: Księga kawalerii polskiej 1914-1947: rodowody, barwa, broń. Warszawa: TESCO, 1989. ISBN 83-00-02555-3.
Franciszek Skibiński: Wojska pancerne w II wojnie światowej, Warszawa 1982.
Tadeusz Antoni Wysocki: 1 Polska Dywizja Pancerna 1939-1947: geneza i dzieje. Warszawa: Bellona, 1994. ISBN 83-11-08219-7.
Zbigniew Wawer: Organizacja Polskich Wojsk Lądowych w Wielkiej Brytanii 1940-1945, Bellona, Warszawa 1992, ISBN 83-11-08218-9.
Zbigniew Wawer: Wojsko Polskie w Wielkiej Brytanii 1940-1947, Warszawa 1992.
Polski czyn zbrojny w II wojnie światowej, tom II, Walki formacji polskich na zachodzie 1939-1945, Warszawa 1981, opracowanie zbiorowe pod redakcją Witolda Biegańskiego.
Stefan Kazimierczak: Żołnierz losu nie wybierał. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1982. ISBN 83-11-06697-3. Brak numerów stron w książce.
Juliusz Tym: 3 Brygada Strzelców 1. Dywizji Pancernej 1943-1947. Polskie oddziały pancerne na zachodzie. Tom 21 Śladami polskich gąsienic 1939-1947. Warszawa: Edipresse-Kolekcje, 2015. ISBN 978-83-7989-120-7.
Krzysztof Gaj: 1. Dywizja Pancerna (organizacja Wielkiej Jednostki pancernej PSZ na Zachodzie – sierpień 1944 r.). Oświęcim: Napoleon V, 2015. ISBN 978-83-7889-283-0.
Franciszek Skibiński: Pierwsza Pancerna. Warszawa: Czytelnik, 1979.