3 Brygada Górska Strzelców (3 BGS)
3 Brygada Górska Strzelców to jednostka piechoty Korpusu Ochrony Pogranicza.
Formowanie i zmiany organizacyjne
6 lipca 1939 roku szef Sztabu Głównego, generał brygady Wacław Stachiewicz, poinformował ministra spraw wojskowych, generała dywizji Tadeusza Kasprzyckiego, o decyzji Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych dotyczącej utworzenia w stanie pokojowym trzech brygad górskich w rejonie Żywiec – Łupków, z każdą liczącą około czterech batalionów piechoty oraz kilku batalionów Obrony Narodowej, a także jednego wyższego dowództwa w charakterze dowództwa dywizji.
7 lipca 1939 roku Minister Spraw Wojskowych wydał rozkaz o utworzeniu z dniem 10 lipca 1939 roku Dowództwa Pododcinka Nr 3 „Sanok”, z tymczasową siedzibą w Nowym Sączu. Zlecono również szefowi Biura Personalnego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych szybkie wyznaczenie obsady personalnej oraz II Wiceministrowi Spraw Wojskowych polecono wydanie niezbędnych zarządzeń dotyczących materiałów i gospodarki dla dowództwa.
Nazwa „Pododcinek Nr 3 „Sanok”” była tajnym określeniem dla 3 Brygady Górskiej Strzelców i obowiązywała do 31 sierpnia 1939 roku, kiedy ogłoszono mobilizację powszechną. Na dowódcę pododcinka (brygady) został mianowany pułkownik Jan Stefan Kotowicz, dotychczasowy dowódca Podkarpackiej Brygady Obrony Narodowej.
Zgodnie z rozkazem L.8940 Ministra Spraw Wojskowych z 25 sierpnia 1939 roku, Pododcinek Nr 2 „Nowy Sącz” został włączony do Korpusu Ochrony Pogranicza.
17 lipca 1939 roku, po wdrożeniu planu „W2”, rozpoczęto przygotowania do mobilizacji Kwatery Głównej 3 Brygady Górskiej Strzelców. Mobilizującą jednostką był 2 Pułk Strzelców Podhalańskich z Sanoka. Kwatera główna brygady była mobilizowana w grupie jednostek oznaczonych kolorem brązowym (podgrupa 6), według organizacji wojennej L.3674/mob.org. Stan pokojowy dowództwa pododcinka stanowił zawiązek dla kwatery głównej brygady.
3 Brygada Górska była częścią Grupy Operacyjnej „Jasło” (Armia „Karpaty”), zajmując pozycje od Gorlic i dalej na wschód, obsadzając trzy odcinki obronne: Iwonicz, Płonna i Baligród.
Walki brygady w kampanii wrześniowej 1939 roku
7 września niemiecka 1 Dywizja Górska zaatakowała styki polskich pozycji w rejonie Krempnej i Gładyszowa, pomiędzy 2 a 3 Brygadą Górską. 8 września, w związku z wkroczeniem wojsk słowackich do Rymanowa Zdroju oraz niemieckich do Krosna, 3 Brygada Górska otrzymała rozkaz odwrotu na Sanok, tracąc w walkach Duklę.
9 września oddziały niemieckiej 1 Dywizji Górskiej po walkach wyparły pododdziały 3 Brygady z Rymanowa. 10 września, broniąc się w rejonie Sanoka, 3 Brygada Górska została zmuszona do wycofania się na wschód w kierunku Turkę, odsłaniając drogę do Lwowa. W rejonie Stryju weszła w skład zgrupowania generała bryg. Stefana Dembińskiego.
W dniach 16–17 września przeprowadziła przeciwnatarcie na Sambor. 20 września, z powodu agresji sowieckiej, resztki oddziałów 3 Brygady przekroczyły granicę węgierską.
Struktura organizacyjna i obsada personalna brygady
Dowództwo
dowódca – płk piech. Jan Stefan Kotowicz
oficer ordynansowy – ppor. piech. Józef Franciszek Januszewski †1940 Charków
Sztab
szef sztabu – kpt. dypl. Kazimierz Konrad Czechowski
kwatermistrz – mjr Władysław Józef Tarnawski
Dowódca łączności – kpt. Wacław Woronowicz
Dowódca saperów – kpt. Józef Julian Zielonka
Szef służby zdrowia – mjr dr Józef Borecki
Szef służby weterynaryjnej – kpt. lek. wet. dr Mieczysław Reichert
oficer wywiadowczy – kpt. Zygmunt Kosior
2 pułk piechoty KOP „Karpaty”
- batalion ON „Jasło” – kpt. Stefan Borowski (przeniesiony z 2 BGS)
- batalion ON „Krosno” – kpt. Antoni Melnarowicz
- batalion ON „Jarosław” – kpt. Władysław Bolesław Bochenek
- batalion ON „Brzozów” – kpt. Jan Kraus
- batalion ON „Sanok” – kpt. Tadeusz Kuniewski
- batalion ON „Rzeszów” – mjr Tadeusz Ochęduszko
- batalion ON „Turka” – mjr Stefan Chaszczyński (podporządkowany dowódcy 216 pp (rez.))
- batalion ON „Przemyśl” – kpt. Michał Włodzimierz Moroz
- batalion ON „Sambor” – mjr Marian Suda (odwód dowódcy GO „Jasło”)
Przypisy
Bibliografia
Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
Ryszard Dalecki: Armia „Karpaty” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1979. ISBN 83-11-06229-3.
Ryszard Dalecki, Armia „Karpaty” w wojnie obronnej 1939 r., Krajowa Agencja Wydawnicza, Rzeszów 1989, wyd. II, ISBN 83-03-02830-8.
Jerzy Adam Radomski. Kampania wrześniowa na ziemi sądeckiej. „Rocznik Sądecki”. Tom 12, s. 296-297, 1971.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.