3 Batalion Strzelców Sanockich – pododdział piechoty Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej (poczta polowa nr 20).
Historia
Na zakończenie I wojny światowej, w listopadzie 1918 roku, Naczelne Dowództwo Wojsk Polskich mianowało porucznika Bronisława Praszałowicza komendantem 3 Batalionu Strzelców Sanockich.
W pierwszej połowie listopada 1918 roku w Sanoku profesor gimnazjalny Michał Urbanek zainicjował tzw. „Pogotowie”, na czele którego stanął były oficer c. i k. armii, podporucznik Władysław Zaleski. W skład „Pogotowia” weszli harcerze z miejscowego hufca oraz uczniowie starszych klas. Każdy z uczestników otrzymał karabin i dziesięć naboi. W grudniu 1918 roku członkowie „Pogotowia” dołączyli do formującego się 3 Batalionu Strzelców Sanockich, który składał się z czterech kompanii piechoty. Na początku dowództwo batalionu objął kapitan Franciszek Stok, a dowódcami kompanii zostali: doktor Juliusz Zaleski (kompania wyćwiczona) oraz podporucznik Jaśkiewicz (kompania rekrutacyjna). Adiutanturę objął podporucznik Niedenthal, który mógł być Antonim lub Marianem. W początkowych dniach listopada pomoc przy formowaniu 1 kompanii udzielił czeski oficer nadporucznik Viktor Nopp-Rudolf, który stacjonował wcześniej w Sanoku, w 54 pułku piechoty. Proces formowania nadzorował pułkownik Józef Swoboda. Batalion liczył około 500 żołnierzy, w tym podoficerów i oficerów. W skład batalionu wchodziły: kompania borysławska, stanowiąca pierwszy element formowanego wojska polskiego (dowódca porucznik Bolesław Czajkowski), grupa pułkownika Swobody (22 oficerów, około 180 podoficerów i szeregowych) rekrutowanych z okolic Krosna, w tym kompania krośnieńska pod dowództwem porucznika Stanisława Maczka oraz kompania sanocka (dowódca Leszek Pragłowski).
Początkowo jednostka miała nazwę „Ochotniczy Batalion Strzelców Sanockich”.
Dowodzenie batalionem, w którym służyło 500 żołnierzy, objął pułkownik Swoboda. Żołnierze batalionu wzięli udział w walkach z Ukraińską Armią Halicką, w tym z oddziałami 1 Brygady Ukraińskich Strzelców Siczowych oraz z ukraińskimi ochotnikami, broniącymi Republiki Komańczańskiej aż do stycznia 1919 roku. 27 marca 1919 roku druga kompania walczyła o utrzymanie korytarza kolejowego w Chyrowie oraz brała udział w walkach o odblokowanie Lwowa.
W 1919 roku batalion stacjonował w koszarach przy ulicy Adama Mickiewicza.
III Batalion Strzelców Sanockich, wraz z batalionem Pułku Piechoty Ziemi Ropczyckiej zorganizowanym w Dębicy (dowodzonym przez rotmistrza Łubieńskiego), stały się zalążkiem późniejszego II batalionu 18 Pułku Piechoty.
Powstał również „Marsz 3 Batalionu Strzelców”, stworzony do melodii pieśni „My, Pierwsza Brygada”, składający się z pięciu zwrotek oraz refrenu z tekstem: „My batalion trzeci / To sanockie dzieci / Idziem na bój, na krwawy bój / Z wrogiem na bój, na bój, na bój.”
Oficer batalionu, podporucznik dr Juliusz Zaleski, był autorem wspomnień dotyczących jednostki, które zostały opublikowane w latach 1919-1920 na łamach sanockiego tygodnika „Ziemia Sanocka”.
Członkowie „Pogotowia” i strzelcy sanoccy
Przypisy
Bibliografia
Juliusz Zaleski. Z dziejów III Baonu strzelców sanockich (garść wspomnień w rocznicę). „Ziemia Sanocka”. Nr 30, s. 2, 7 grudnia 1919.
Juliusz Zaleski. Z dziejów III Baonu strzelców sanockich (garść wspomnień w rocznicę). „Ziemia Sanocka”. Nr 33, s. 2, 4 kwietnia 1920.
Spis byłych oddziałów wojskowych WP, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” Nr 2 (183), Warszawa 2000.
Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918–1920. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1934, s. 1039.
Wojciech Sołtys: Między wojnami światowymi 1918-1939. Życie gospodarcze, społeczne i polityczne. Pierwsze miesiące wolności. W: Sanok. Dzieje miasta. Kraków: Secesja, 1995, s. 501-509. ISBN 83-86077-57-3.
Andrzej Olejko, Bogusław Siwiec: Niepodległość nad Strwiążem. Ustrzyki 1918. T. 1. Ustrzyki Dolne: Bieszczadzkie Centrum Turystyki i Promocji w Ustrzykach Dolnych, 2021, s. 1-79, seria: Biblioteczka Bitew Bieszczadzkich. ISBN 978-83-950624-3-8.