3 Batalion Strzelców (3 bs) – jednostka piechoty Wojska Polskiego z okresu II Rzeczypospolitej.
Historia batalionu
W 1924 roku w Rembertowie utworzono batalion manewrowy. 9 kwietnia 1924 roku ogłoszono przydziały oficerów na różne stanowiska w jednostce.
12 kwietnia 1927 Minister Spraw Wojskowych podporządkował batalion komendantowi Doświadczalnego Centrum Wyszkolenia. Batalion przyjął tradycje bojowe I batalionu 142 pułku piechoty. 19 maja 1927 Minister Spraw Wojskowych ustalił, że 12 maja będzie dniem święta batalionu. W 1930 roku, po przekształceniu Doświadczalnego Centrum Wyszkolenia w Centrum Wyszkolenia Piechoty, batalion został podporządkowany jego komendantowi. 1 września 1931 roku minister spraw wojskowych zmienił nazwę batalionu manewrowego na 3 batalion strzelców.
7 grudnia 1932 roku Minister Spraw Wojskowych ogłosił wyniki zawodów strzeleckich zorganizowanych w 1932 roku, zgodnie z „Instrukcją Wyszkolenia Kontyngensu Piechoty”, część I, w dywizjach piechoty z rocznikiem 1910. W grupie samodzielnych batalionów strzelców oraz morskiego tytuł mistrzowski zdobył 3 baon strzelców, a tytuł mistrzowskiego pododdziału uzyskał pluton pionierów 3 bs pod dowództwem porucznika Eugeniusza Wityka.
W dniach 11–13 maja 1934 roku batalion obchodził swoje doroczne święto, które było połączone z uroczystościami z okazji 15-lecia oddziału. W sobotę, 12 maja, w obchodach uczestniczył Prezydent RP Ignacy Mościcki, któremu towarzyszyli szef Gabinetu Wojskowego pułkownik Jan Głogowski oraz adiutant kapitan Józef Hartman, jak również I wiceminister spraw wojskowych generał dywizji Kazimierz Fabrycy i szef Departamentu Piechoty pułkownik Kazimierz Janicki.
10 lutego 1937 roku Prezydent RP Ignacy Mościcki zatwierdził wzór sztandaru dla 3 bs. Na lewej stronie płata umieszczono nazwy bitew, w których brał udział I/142 pp: „Ossów 14 VIII 1920”, „Kolno 23 VIII 1920”, „Halicz 14 IX 1920” oraz „Gliniska 2 IX 1920”.
20 lutego 1937 roku Minister Spraw Wojskowych ustalił, że 24 maja będzie dniem święta batalionu.
26 maja 1937 roku w Rembertowie Prezydent RP wręczył dowódcy batalionu sztandar ufundowany przez mieszkańców powiatów: warszawskiego, mińsko-mazowieckiego oraz radzymińskiego. Uroczystość poświęcenia i wręczenia sztandaru była częścią obchodów świąt 3 baonu strzelców oraz 32 dal.
3 batalion strzelców był jednostką mobilizującą. Zgodnie z planem mobilizacyjnym „W” miał sformować następujące pododdziały:
w mobilizacji alarmowej, w grupie jednostek oznaczonych kolorem żółtym:
- batalion strzelców nr 3
- batalion strzelców nr 10
- kompania kolarzy nr 42 dla 10 DP
- kompania asystencyjna nr 212
w I rzucie mobilizacji powszechnej:
- pluton karabinów maszynowych nr 201 dla Kwatery Głównej Naczelnego Wodza
- pluton karabinów maszynowych nr 202 dla Kwatery Głównej Naczelnego Wodza
- kompania kolarzy nr 15
w II rzucie mobilizacji powszechnej:
- kompania kolarzy nr 14
- kompania marszowa 1 batalionu strzelców
- kompania marszowa 2 batalionu strzelców
- kompania marszowa 3 batalionu strzelców
- uzupełnienie marszowe kompanii kolarzy nr 42
Ośrodek Zapasowy Strzelców Rembertów
Ponadto jednostka wystawiła:
- II batalion 94 pułku piechoty majora Kazimierza Mazurkiewicza z plutonem artylerii piechoty 3 batalionu strzelców pod dowództwem porucznika Henryka Szefera
- rezerwowy batalion strzelców majora Józefa Rosieka
- 11 kompanię przeciwpancerną porucznika Leszka Józefa Szopskiego
- 12 kompanię przeciwpancerną podporucznika Józefa Wojciechowskiego
- 13 kompanię przeciwpancerną podporucznika Teodora Banaszczyka
W kampanii wrześniowej 1939 roku batalion walczył w składzie Mazowieckiej Brygady Kawalerii.
Żołnierze batalionu
Dowódcy batalionu
- ppłk piech. Karol Pater (IV 1924 – 12 V 1926)
- mjr piech. Aleksander Rutkowski (p.o. 22 V 1926 – 31 III 1927)
- ppłk piech. Eugeniusz Wyrwiński (5 V 1927 – 15 VII 1930 → p.o. dowódcy 1 pcz)
- ppłk dypl. Stanisław Rutkowski
- ppłk dypl. piech. Marian Jadwiński (od 28 VI 1933 – )
- ppłk Marian Wieroński (do 11 IX 1939)
- kpt. Marian Karol Freyberger (12 – 16 IX 1939)
- mjr Stanisław Godzisław Hankiewicz (od 17 IX 1939)
Zastępcy dowódcy batalionu
- mjr piech. Adam Obtułowicz (26 III 1931 – 23 III 1932 → pułk KOP „Wilejka”)
- mjr piech. Antoni Miedwiedź (1939)
Kwatermistrzowie
- mjr piech. Wiktor Eichler (II 1925 – VIII 1926)
- mjr piech. Stanisław Godzisław Hankiewicz (1939)
Oficerowie batalionu
- kpt. Michał Murmyłło
- kpt. Ignacy Wądołkowski
- por. Józef Hartman
- por. Tadeusz Semik
- kpt. Antoni Brzozowski
Obsada personalna w 1939 roku
Obsada personalna oraz struktura organizacyjna w marcu 1939 roku:
Dowództwo, kwatermistrzostwo i pododdziały specjalne
- dowódca batalionu – ppłk Marian Stanisław Wieroński
- I zastępca dowódcy – mjr Antoni Miedwiedź
- adiutant – kpt. Aleksander Witkowski
- lekarz – kpt. lek. Dymitr Dobrowolski
- II zastępca dowódcy (kwatermistrz) – mjr Stanisław Godzisław Hankiewicz
- oficer mobilizacyjny – kpt. Antoni Bolesław Hrabi
- zastępca oficera mobilizacyjnego – vacat
- oficer administracyjno-materiałowy – kpt. Wacław II Baranowski
- oficer gospodarczy – kpt. int. Tadeusz Antoni Wiśniewski
- oficer żywnościowy – chor Bolesław Buzdygan
- dowódca kompanii gospodarczej i oficer taborowy – kpt. tab. Marian Konstanty Kozłowski
- dowódca plutonu łączności – por. Franciszek Sitarz
- dowódca plutonu pionierów – por. Stefan Mieczysław Bocianowski
- dowódca plutonu artylerii piechoty – por. art. Henryk Szefer
- dowódca plutonu ppanc. – por. Józef Borowiec
- dowódca plutonu zwiadu konnego – por. kaw. Jan Witold Poziomski
- dowódca kompanii kolarzy – por. Jan Świeczka
- dowódca plutonu – por. Alojzy Antoni Rusin
- dowódca plutonu – ppor. Kazimierz Wojtusiak
- dowódca kompanii szkolnej – mjr Mieczysław Marek Kubasiewicz
- dowódca plutonu – por. Aleksander Czausow
- dowódca plutonu – por. Stefan Feliks Siliński
- dowódca plutonu – por. Jan Wandel
- dowódca plutonu – por. Wacław Wilczyński
- dowódca 1 kompanii – por. Antoni Marian Tysowski
- dowódca plutonu – ppor. Michał Chomicki
- dowódca 2 kompanii – kpt. Jan Szpojankowski
- dowódca plutonu – por. Edward Teofil Jaroch
- dowódca plutonu – ppor. Wincenty Jan Fryderyk Eilmes
- dowódca 3 kompanii – por. Marceli Jan Kowalski
- dowódca plutonu – ppor. Zygmunt Kielar
- dowódca plutonu – ppor. Karol Worek
- dowódca kompanii km – mjr Antoni Norbert Kilański
- dowódca plutonu – por. Tadeusz Jan Gajewski
- dowódca plutonu – por. Bohdan Hubert Pełczyński
- dowódca plutonu – ppor. Franciszek Wojciech Buzała
- dowódca plutonu – ppor. Michał Kurowski
- na kursie – kpt. Stanisław Góralczyk
- odkomenderowany – mjr dypl. Feliks Janson
Obsada personalna 3 bs we wrześniu 1939
Dowództwo
- dowódca – ppłk Marian Wieroński (do 11 IX 1939)
- adiutant – kpt. Aleksander Witkowski
- oficer informacyjny – ppor. rez. Antoni Posudzewski
- kwatermistrz – kpt. Marian II Kozłowski
- lekarz – kpt. lek. Dymitr Dobrowolski
- podoficer sanitarny – st. sierż. Jan Ludwiczak († 25 IX 1939)
- kapelan – ks kap. rez. Julian Badziński (od 22 IX 1939)
1 kompania strzelców
- dowódca kompanii – por. Antoni Przeździecki
- dowódca I plutonu – por. rez. Wiesław Kawiński
- dowódca II plutonu – sierż. pchor. / ppor. piech. Zbigniew Sudwoj
- dowódca III plutonu – st. sierż. Franciszek Łasecki
2 kompania strzelców
- dowódca kompanii – por. Stefan Mieczysław Bocianowski
- dowódca I plutonu – ppor. Michał Chomicki († 8 IX 1939)
- dowódca II plutonu – plut. pchor. rez. Filip Trzaska
- dowódca III plutonu – ppor. rez. Zygmunt Koziński
3 kompania strzelców
- dowódca kompanii – kpt. Jan Szpojankowski
- dowódca I plutonu – por. piech. Witold Roubo († 1940 Charków)
kompania ciężkich karabinów maszynowych
- dowódca kompanii – kpt. Marian Karol Freyberger (12-16 IX 1939 dowódca 3 bs)
- dowódca I plutonu – ppor. Franciszek Wojciech Buzała
- dowódca II plutonu – st. sierż. Marcin Walczak
- dowódca III plutonu – ppor. rez. Władysław Stanisław Biegała
- dowódca IV plutonu – ppor. rez. Leon Bruski
- dowódca plutonu moździerzy – st. sierż. Walenty Mikołajczyk
pododdziały specjalne
- dowódca plutonu łączności – por. Józef Borowic
- dowódca plutonu zwiadu – por. Edward Teofil Jaroch
- dowódca plutonu przeciwpancernego – por. Aleksander Czausow
- dowódca plutonu pionierów – plut. Antoni Arazy
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
Księga chwały piechoty, praca zbiorowa, Warszawa 1992, reprint wydania z 1939.
Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
Piotr Zarzycki, Plan mobilizacyjny „W”, Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny, Oficyna Wydawnicza „Ajaks” i Zarząd XII Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Pruszków 1995, ISBN 83-85621-87-3.
Ludwik Głowacki, Obrona Warszawy i Modlina na tle kampanii wrześniowej 1939, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1985, wyd. V, ISBN 83-11-07109-8.
Ludwik Głowacki, Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939, Wydawnictwo Lubelskie, wyd. II, Warszawa 1986, ISBN 83-222-0377-2.
15-lecie 3 baonu strzelców. „Polska Zbrojna”. 130, s. 1, 1934-05-14. Warszawa.
Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2003. ISBN 83-7188-691-8.
Zbigniew Sudwoj: Relacja. [w:] B.I.24f [on-line]. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, 1945-11-23. [dostęp 2022-03-31].
Linki zewnętrzne
Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2022-03-31].