3 Batalion Celny – jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych nr 3046/Org z dnia 24 marca 1921 roku, w miejsce batalionów wartowniczych oraz batalionów etapowych, utworzono bataliony celne. 3 batalion celny został zorganizowany w obrębie DOG Pomorze, bazując na 1/II batalionie wartowniczym. Etat batalionu składał się z 14 oficerów i 600 szeregowych. Podlegał Komendzie Głównej Batalionów Celnych, a w kwestiach politycznych Ministrowi Spraw Wewnętrznych.
Choć batalion był w pełni oddziałem wojskowym, nie wchodził w skład pokojowego etatu armii, co uniemożliwiało rekrutację z normalnego poboru. Ministerstwo Spraw Wojskowych, zarówno podczas formowania, jak i uzupełniania batalionu, często przydzielało mu żołnierzy podlegających zwolnieniu, oficerów rezerwy oraz tych, którzy zostali zakwalifikowani przez dowództwa okręgów generalnych jako niezdolni do dalszej służby wojskowej.
24 maja 1921 roku dowództwo 3 kompanii celnej przeniesiono z Nakła do Parchowa.
Na mocy tajnego rozkazu nr 10 z 7 października 1921 roku, Komendant Główny Batalionów Celnych zarządził likwidację batalionów nr 14., 17. i 18. Zgodnie z tym rozkazem, 17 batalion celny miał przekazać swoją 1 kompanię do 3 batalionu celnego w Kościerzynie. W dniu 28 października wszystkich żołnierzy z rozformowywanych batalionów należało przenieść do nowego miejsca przeznaczenia.
W listopadzie 1921 roku Ministerstwo Spraw Wewnętrznych postanowiło utworzyć brygady celne, a 3 batalion celny stał się częścią 1 Brygady Celnej.
Na koniec 1921 roku batalion został rozwiązany, a jego miejsce zajął 17 batalion celny, który przybył z Wielkopolski.
Służba celna
17 maja 1921 roku Główna Komenda Batalionów Celnych zarządziła zmiany w dyslokacji batalionów. 3 batalion celny miał za zadanie ochraniać odcinek granicy od Boszpola do Prądzony, a sztab batalionu miał znajdować się w Kościerzynie.
Odcinek batalionowy był podzielony na cztery pododcinki, które były obsadzane przez kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki rozmieszczano wzdłuż linii granicznej w taki sposób, aby mogły się nawzajem widzieć w ciągu dnia. W tym zakresie batalion współpracował z patrolami i posterunkami Policji Państwowej. Policja wystawiała posterunki w głębi strefy, poza linią graniczną, podczas gdy batalion zabezpieczał samą granicę. W kontekście ochrony granicy batalion podlegał staroście.
Sąsiednie bataliony
19 batalion celny w Wejherowie ⇔ 20 batalion celny w Chojnicach – VI 1921
Kadra batalionu
Dowódcy batalionu
Struktura organizacyjna
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
Henryk Dominiczak: Granica polsko–niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
Bogusław Polak: Z dziejów polskich formacji granicznych 1918−1839. Studia i materiały. T. I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909484-0-0.
Teresa T. Prengel-Boczkowska: Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009.
Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn. 110/350 i 110/351)
Przejmowanie odcinków granicznych przez Straż Celną. Meldunki dowództwa 17 batalionu celnego → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
Materiały dotyczące dyslokacji 3 batalionu celnego. Wytyczne władz zwierzchnich. Wykazy rozlokowania jednostek. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
Materiały 3 bc dotyczące spraw organizacyjnych. Wytyczne, korespondencja. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
Mapa Operacyjna, 1:300 000, arkusz 44, 1933 → Wojskowy Instytut Geograficzny. Warszawa 1933.