3 Armia (ros. 3-я армия) – to jednostka operacyjna Armii Czerwonej, która brała udział w II wojnie światowej.
Historia
3 Armia została utworzona 15 września 1939 roku w Białoruskim Specjalnym Okręgu Wojskowym, powstała z Witebskiej Grupy Armijnej. Po raz pierwszy wzięła udział w działaniach wojennych we wrześniu 1939 roku, uczestnicząc w operacji na Białorusi i w Polsce, gdzie Armia Czerwona zajęła wschodnią Polskę na mocy paktu Ribbentrop-Mołotow.
Armia ta brała udział w wielu kluczowych operacjach na froncie wschodnim, w tym w działaniach Frontu Zachodniego, Centralnego, Briańskiego oraz 1., 2. i 3. Białoruskiego, podczas obrony Grodna, Lidy i Nowogródka.
3 Armia uczestniczyła także w istotnych bitwach, takich jak bitwa pod Smoleńskiem, gdzie niemieccy żołnierze zdobyli miasto po dwumiesięcznej zaciętej kampanii, oraz w bitwie pod Moskwą, gdzie zimowy kontratak Armii Czerwonej, dowodzony przez marszałka Gieorgija Żukowa, odrzucił Grupę Armii „Środek” o ponad 110 km na zachód od Moskwy. W drugiej połowie walk na froncie wschodnim 3 Armia wzięła udział w bitwie na łuku kurskim, gdzie radzieckie wojska, liczebnie przeważające, dzięki dobrej obronie przeciwpancernej, pokonały Niemców, co zatrzymało operację Zitadelle i zniweczyło nadzieje Wehrmachtu na zwycięstwo. W tym czasie dowództwo armii stanowili: dowódca Aleksandr Gorbatow, szef sztabu M. Iwaszeczkin, członkowie rady wojennej I. Kononow i I. Pinczuk oraz szef zarządu politycznego N. Amasow.
3 Armia brała również udział w operacjach przeciwko Briańskowi, Homlowi-Rzeczycy oraz Rohaczywowi-Żłobinowi. W końcowej fazie wojny armia ta uczestniczyła w atakach na Białoruś, Prusy Wschodnie oraz wschodnie Niemcy, gdzie brała udział w bitwie o Berlin.
Po zakończeniu wojny, kwatera główna armii została przeniesiona do Białoruskiej SRR, gdzie w sierpniu 1945 roku przeszła reorganizację jako krótko działająca kwatera główna Białorusko-Litewskiego Okręgu Wojskowego. Białorusko-Litewski Okręg Wojskowy istniał od 31 grudnia 1944 do 9 lipca 1945 roku, a następnie został zastąpiony przez Miński Okręg Wojskowy. W tym okresie armia składała się z trzech korpusów strzeleckich z dziewięcioma dywizjami strzeleckimi. Później, wszystkie te dywizje, z wyjątkiem 120 Rohaczewskiej Gwardyjskiej Dywizji Strzeleckiej, zostały rozwiązane.
Dowództwo armii
Dowódcy:
Wasilij Kuzniecow (1 września 1939 – 25 sierpnia 1941)
Jakow Krejzer (25 sierpnia – 13 grudnia 1941)
Piotr Pszennikow (3–28 grudnia 1941, zginął po wejściu na minę)
Paweł Batow (28 grudnia 1941 – 11 lutego 1942)
Filipp Żmaczenko (11 lutego – 12 maja 1942)
Pawieł Korzun (12 maja 1942 – 26 czerwca 1943)
Aleksandr Gorbatow (27 czerwca 1943 – 9 lipca 1945)
Szefowie sztabu:
mjr Aleksandr Kondratiew
Struktura organizacyjna
Skład w czerwcu 1941:
4 Korpus Strzelecki:
27 Dywizja Strzelecka
56 Dywizja Strzelecka
85 Dywizja Strzelecka oraz 152 korpuśny pułk artylerii, 444 korpuśny pułk artylerii, 30 samodzielny batalion łączności, 127 batalion saperów i 16 samodzielny dywizjon artylerii przeciwlotniczej,
11 Korpus Zmechanizowany
Skład w październiku 1941:
137 Dywizja Piechoty
148 Dywizja Piechoty
269 Dywizja Piechoty
280 Dywizja Piechoty
282 Dywizja piechoty
4 Dywizja Kawalerii oraz 855 pułk piechoty z 278 Dywizji Piechoty
Skład 1 maja 1945:
35 Korpus Strzelecki
40 Korpus Strzelecki
5 Dywizja Piechoty
129 Dywizja Piechoty
169 Dywizja Piechoty
41 Korpus Strzelecki
120 Gwardyjska Dywizja Piechoty
269 Dywizja Piechoty
283 Dywizja Piechoty oraz 4 Brygada Artylerii, 44 Brygada Artylerii Armat i inne jednostki
Przypisy
Bibliografia
G. Kołtunow, B. Sołowjow: Bitwa pod Kurskiem. Warszawa: 1971.
Kazimierz Sobczak (red.): Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
A. A. Greczko, Siły zbrojne państwa radzieckiego, Warszawa 1975.
Jan Nikołajuk. Pierwszy sowiet. Dyslokacja wojsk RKKA i NKWD na „występie białostockim” w przededniu Barbarossy. „Militaria”. 4(26), 2012. Turka: Oficyna Wydawnicza Kagero.
Robert Forczyk, Howard Gerrard: Moskwa 1941. Pierwsza porażka Hitlera. Kraków: 2008. ISBN 978-83-7396-709-0.
Mikołaj Plikus (kier.): 50 lat Armii Radzieckiej. Mała kronika. Warszawa: 1968.
Piotr Zarzycki: Suplement do września 1939. Warszawa: 2014. ISBN 978-83-933204-7-9.