3 Armia
3 Armia (ros. 3-я армия) to jednostka operacyjna Armii Czerwonej w okresie wojny domowej w Rosji oraz wojny polsko-bolszewickiej.
Formowanie i walki
Jednostka została utworzona w czerwcu 1918 roku z oddziałów Frontu Wschodniego w regionie Permu oraz Jekaterynburga. Pierwszym dowódcą 3 Armii był łotewski rewolucjonista Reingold Berzin. Funkcję komisarza wojskowego 3 Armii pełnił Filipp Gołoszczokin, który jednocześnie był komisarzem wojskowym Uralskiej Obwodowej Rady Delegatów Robotniczych, Kozackich i Czerwonoarmijnych. W skład Rady Rewolucyjnej 3 Armii wchodził również Walentin Trifonow. Armia prowadziła działania wojenne na Uralu.
W nocy 27 czerwca 1918 roku, zaledwie 2 dni po nieudanej próbie przeniesienia rodziny carskiej do Murmańska, przeprowadził inspekcję w domu Ipatjewa. Wkrótce potem wysłał telegram do Moskwy, w którym zapewniał, że wszyscy członkowie rodziny carskiej są cali i mają się dobrze, informując o tym Wszechrosyjski Centralny Komitet Wykonawczy (WCIK).
W listopadzie i grudniu 1918 roku 3 Armia poniosła znaczne straty podczas odwrotu znad Czusowej, z Kunguru i Permu, w skrajnie trudnych warunkach, przy trzydziestostopniowych mrozach oraz brakach w zaopatrzeniu, umundurowaniu i uzbrojeniu. W rezultacie armia musiała być praktycznie odbudowywana od podstaw.
W styczniu 1920 roku została przekształcona w 1 Rewolucyjną Armię Robotniczą. Odtworzona w czerwcu 1920 roku, pod dowództwem W. Łazarewicza, weszła w skład Frontu Zachodniego Tuchaczewskiego. W trakcie ofensywy w lipcu 1920 roku 3 Armia otrzymała rozkaz zajęcia 5 lipca Dokszyc, a następnego dnia miała odciąć przeciwnika od linii odwrotu w rejonie stacji Parafianowo. 9 lipca 1920 roku armia miała skoncentrować swoje siły do 11 lipca w rejonie Chołchło – Pierszaje – Raków. Doznała ciężkich strat w walkach nad Wkrą, pod Modlinem oraz na przedmościu warszawskim. W wyniku błędów polskiego dowództwa, po bitwie nad Wisłą, armii udało się wycofać większość sił na wschód. W bitwie nad Niemnem poniosła ogromne straty, a podczas odwrotu spod Lidy większość jej żołnierzy została wzięta do niewoli lub uległa rozproszeniu. W grudniu 1920 roku armia została rozformowana.
Dowódcy armii
- Reingold Berzin (20 lipca – 29 listopada 1918);
- Michaił Łaszewicz (30 listopada 1918 – 5 marca 1919);
- Siergiej Mieżeninow (5 marca – 26 sierpnia 1919);
- Michaił Ałafuzo (26 sierpnia – 6 października 1919, cz.p.o.);
- Michaił Matijasewicz (7 października 1919 – 15 stycznia 1920);
- Władimir Łazariewicz (12 czerwca – 18 października 1920);
- Aleksandr Biełoj (18 – 24 października, cz.p.o.);
- Nikołaj Kakurin (24 października — 31 grudnia 1920).
Struktura organizacyjna
4 lipca 1920
- 5 Dywizja Strzelców
- 6 Dywizja Strzelców
- 21 Dywizja Strzelców
- 56 Dywizja Strzelców
27 września 1920
- 2 Dywizja Strzelców
- 5 Dywizja Strzelców
- 6 Dywizja Strzelców
- 21 Dywizja Strzelców
- 56 Dywizja Strzelców
Przypisy
Bibliografia
Shay McNeal, Ocalić cara Mikołaja II, Świat Książki, Warszawa 2004.
Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.