2S22 Bohdana

2S22 Bohdana (ukr. 2С22 Богдана) to ukraińska samobieżna haubicoarmata o kalibrze 155 mm, która powstała na początku XXI wieku. Prototyp zbudowano na podwoziu kołowym KrAZ-63221, natomiast seryjne egzemplarze były produkowane na trzyosiowych podwoziach MAZ-6317 oraz czteroosiowych podwoziach Tatra.

Geneza i prototyp

Prace nad ukraińską haubicoarmatą samobieżną kal. 155 mm, zgodną z standardem NATO, rozpoczęły się przynajmniej w 2009 roku, jednak przez pewien czas program był wstrzymany z powodu niskiego zainteresowania ze strony władz. Ze względu na tajemnicę wojskową, historia tego projektu jest częściowo niejasna i opiera się na spekulacjach. Intensyfikacja prac miała miejsce po zagarnięciu Krymu przez Rosję, gdy w 2016 roku wojsko uruchomiło program badawczo-rozwojowy oraz określiło wymagania taktyczno-techniczne. Realizacją projektu zajmowały się Kramatorskie Zakłady Budowy Obrabiarek Ciężkich w Kramatorsku przy wsparciu kooperantów. 10 sierpnia 2018 roku opublikowano zdjęcia prototypu na podwoziu trzyosiowej ciężarówki terenowej 6×6 KrAZ-63221 z długą kabiną, a krótko przed tym ogłoszono nazwę działa: Bohdana (występuje również niepoprawna transkrypcja rosyjska: Bogdana). Nazwa nawiązuje do czeskich i słowackich haubic samobieżnych, które miały żeńskie imiona (Dana, Zuzana), a oznaczenie 2S22 kontynuuje radziecki system indeksów GRAU.

Prototyp został zaprezentowany publicznie podczas defilady 24 sierpnia 2018 roku. Próby były opóźnione, m.in. z powodu braku produkcji w Ukrainie amunicji kal. 155 mm (wcześniej używano radzieckiego kal. 152 mm). W tym czasie zamówiono 66 (ostatecznie 26) czeskich haubicoarmat Dana-M2 kal. 152 mm. Dopiero w 2021 roku przeprowadzono intensywne testy ogniowe z użyciem pocisków produkcji tureckiej i czeskiej, osiągając donośność 42 km przy amunicji z gazogeneratorem. Wymagana była jednak zmiana nośnika, ponieważ podwozie KrAZ-63221 było krytykowane za małą niezawodność, a jego producent AvtoKrAZ był od 2018 roku w stanie upadłości. Działo nie otrzymało również przewidywanego pierwotnie automatu ładowania ani dosyłacza pocisków do lufy.

W momencie inwazji Rosji na Ukrainę 24 lutego 2022 roku istniał tylko jeden częściowo rozmontowany prototyp Bohdany w Kramatorsku. Groziło mu zniszczenie na mocy rozkazu nakazującego likwidację sprzętu, którego nie można ewakuować, z uwagi na zagrożenie Kramatorska przez wroga. Dzięki poświęceniu osób zaangażowanych w projekt udało się jednak wywieźć działo do Żytomierza, gdzie zostało skompletowane. Od kwietnia prototyp był używany bojowo na froncie.

Produkcja

Po ataku Rosji wiosną 2022 roku Ukraina podjęła decyzję o sfinansowaniu produkcji seryjnej Bohdan na nowych podwoziach. W maju 2023 roku wyprodukowano pierwsze działa na trzyosiowych białoruskich ciężarówkach MAZ-6317, które zostały zakupione przed wojną. Zgodnie z innymi źródłami, wykorzystano podwozia produkowane na licencji w Ukrainie jako Bogdan-6317. Zamontowano na nich długą opancerzoną kabinę z krótką maską silnika, wyprodukowaną przez Ukraińską Bronietechnikę. Część artyleryjska została później ulepszona poprzez zastosowanie dosyłacza pocisków. Nieoficjalnie wersja ta znana jest jako Bohdana 2.0, a prawdopodobnie powstało ich tylko kilka sztuk z powodu ograniczonej dostępności podwozi produkowanych na Białorusi, będącej sojusznikiem Rosji.

Kolejna wersja została opracowana na bazie czeskiego wojskowego podwozia czteroosiowego Tatra 815-7T3RC1 8×8.R serii Tatra Force, z oryginalną opancerzoną długą kabiną wagonową Puma. Napęd stanowi silnik chłodzony powietrzem T3S-928-90 o mocy 400 KM. Podwozia te pierwotnie zakupiono przed wojną dla modernizacji artyleryjskich wyrzutni rakietowych BM-27 Uragan, jednak tylko część z nich wykorzystano do tego celu. W literaturze wersja ta oznaczana jest jako Bohdana 3.0. Pierwsze prototypy zaprezentowano w lipcu 2023 roku. Liczba tych dział również była ograniczona, z uwagi na dostępność specjalistycznych wojskowych podwozi, które musiałyby być zamawiane w Czechach, gdzie czas produkcji wynosił około roku.

W czwartej i ostatecznej wersji, jak na 2024 rok, zdecydowano się na zastosowanie mniej przystosowanego do poruszania się w terenie, ale tańszego i bardziej dostępnego komercyjnego podwozia Tatry z napędem 8×8, prawdopodobnie z linii Tatra 158 Phoenix. W tej wersji ponownie użyto ukraińskiej kabiny pancernej Ukraińskiej Bronietechniki z krótką maską, jak w wersji 2. Brak jest oficjalnych informacji na temat wyboru silnika do napędu z serii PACCAR, oferujących moc od 360 do 510 KM. Pierwsze zdjęcia wariantu, nieoficjalnie znanego jako Bohdana 4.0, pojawiły się na początku 2024 roku.

Według nieoficjalnych danych, do końca 2023 roku powstało około 30 dział samobieżnych. Na początku 2024 roku zdolności produkcyjne były określane na osiem pojazdów miesięcznie, a od kwietnia – 10. W marcu 2025 roku, według prezesa Ukraińskiego Stowarzyszenia Firm Zbrojeniowych, możliwości produkcyjne sięgnęły „znacząco ponad 18 sztuk” miesięcznie (spekuluje się o 30–40 sztukach).

Właściwości

donośność: od 0,78 do 40 km dla pocisków odłamkowych lub około 50–60 km dla pocisków wspomaganych rakietowo
szybkostrzelność: 6 pocisków na minutę
zapas przewożonej amunicji: 20 sztuk
zautomatyzowany system ładowania
system kierowania ogniem firmy Siemens z dodatkowym (zewnętrznym) panelem

Służba

Podczas inwazji Rosji na Ukrainę prototyp Bohdany był używany w działaniach bojowych. Prawdopodobnie w marcu 2022 roku został przekazany 1 Samodzielnej Brygadzie Specjalnego Przeznaczenia im. Iwana Bohuna, a w kwietniu zadebiutował w walkach w rejonie Krzywego Rogu. W czerwcu 2022 roku prototypowa Bohdana została przetransportowana na wybrzeże w delcie Dunaju, koło miasta Wilkowo, gdzie wraz z jednym działem CAESAR rozpoczęto 19 czerwca ostrzał na maksymalnym zasięgu około 40 km zajętej przez Rosję Wyspy Wężowej. Po pokonaniu początkowych problemów technicznych, od 21 do 30 czerwca ostrzeliwano wyspę, co doprowadziło do jej porzucenia przez Rosję.

Brak jest oficjalnych informacji o przyjęciu Bohdany na uzbrojenie Sił Zbrojnych Ukrainy ani szczegółów dotyczących ich służby i przydziału. Niemniej jednak, produkowane od 2023 roku działa były kierowane do jednostek walczących na froncie. Wśród nich wersje 2 i 3 otrzymała również 1 Samodzielna Brygada Specjalnego Przeznaczenia, walcząc głównie w Donbasie. Bohdany wersji 4.0 weszły do służby na początku 2024 roku w 47 Samodzielnej Brygadzie Artylerii oraz innych oddziałach.

Armatohaubica samobieżna Bohdana odpowiada balistycznymi właściwościami współczesnym standardom NATO i przewyższa pod tym względem wszystkie rosyjskie systemy artyleryjskie kal. 152 mm znajdujące się w służbie.

Zobacz też

Przypisy

Bibliografia

Bogdana – nowa ukraińska haubica 155 mm [online], Defence24, 12 sierpnia 2018 [dostęp 2018-08-13] (pol.).

Ukraine develops new Bogdana 6×6 self-propelled howitzer – Defence Blog [online], defence-blog.com [dostęp 2018-08-13] (ang.).

Ukraine’s army to get new heavy self-propelled gun | KyivPost, „KyivPost”, 10 sierpnia 2018 [dostęp 2018-08-13] (ang.).

Andrij Charuk. Armatohaubica samobieżna 2S22 Bohdana kal. 155 mm. „Nowa Technika Wojskowa”. Nr 6/2024, s. 14-21, czerwiec 2024. Warszawa: Magnum X. ISSN 1230-1655.