2K11 Krug

2K11 Krug (ros.: 2К11 Круг – „okrąg”) to radziecki system rakietowy do obrony powietrznej, stworzony w celu eliminacji celów na średnich i dużych wysokościach. Projekt został opracowany przez NPO Nowator, a produkcja miała miejsce w Fabryce Maszyn im. Kalinina w Swierdłowsku, dzisiejszym Jekaterynburgu.

Historia

Prace nad systemem 2K11 rozpoczęto w 1957 roku pod kierownictwem Lwa Lulewa. Po raz pierwszy został zaprezentowany podczas defilady w Moskwie w maju 1964 roku, a jego pierwsze użycie miało miejsce w 1967 roku podczas ćwiczeń wojskowych. System wszedł na uzbrojenie Armii Radzieckiej w 1969 roku, a jego produkcja trwała od 1964 do 1982 roku.

Pierwsze prototypy Kruga trafiły do jednostek w 1965 roku. Pierwszą wersją produkcyjną był Krug-A, który z taśmy produkcyjnej zszedł w 1967 roku. W kolejnych latach system przeszedł wiele modyfikacji i unowocześnień. W 1971 roku wprowadzono wersję Krug-M, a w 1974 roku Krug-M1, które miały na celu eliminację licznych wad technicznych zauważonych podczas eksploatacji. Krug-M był testowany na poligonach w 1971 roku, a Krug-M1 w 1975 roku. W 1994 roku powstała wersja rakiety Wiraż, która pełni funkcję rakiety-celu.

System był krótko używany przez OKSWA w czasie wojny w Afganistanie w latach 1979-1980, ale nie znalazł tam zastosowania bojowego i został szybko wycofany. W 1997 roku ogłoszono, że od 1993 do 1996 roku 27 baterii Krug wraz z 349 rakietami sprzedano Armenii.

Opis konstrukcji

Bateria

Bateria systemu rakietowego 2K11 Krug składa się z gąsienicowego podwozia GM-123 oraz dwóch wyrzutni rakiet, które mają zakres obrotu 360 stopni i maksymalne wychylenie wynoszące 70 stopni.

Podstawowe wersje zestawu to 9M8M1 (2K11M „Krug-M”) oraz 9M8M2 (2K11M2 / 3 „Krug-M1”), które amerykański Departament Obrony klasyfikuje jako SA-4B. Wersja 9M8M (SA-4A) weszła do użytku w 1965 roku, a następnie została zastąpiona zmodernizowanymi wersjami 9M8M1 (2K11A „Krug-A”) w 1967 roku, 9M8M1 w 1971 roku oraz 9M8M2 w 1973 roku.

W baterii 9M8M2 obniżono maksymalną wysokość celu oraz maksymalny zasięg, co pozwoliło na lepszą efektywność w zestrzeliwaniu samolotów w pobliżu baterii. Każda bateria wyposażona jest w dwie rakiety dla wersji 9M8M1 i cztery dla 9M8M2, a także w następujące radary:

• P-40 – radar wczesnego ostrzegania o zasięgu 175 km / 108 mil (wykorzystywany również w zestawach SA-6 i SA-8)
• Radar kierowania ogniem o zasięgu 128 km / 80 mil
• Radar pomiaru wysokości o zasięgu 240 km / 148 mil

Pierwsze dwa radary są zamontowane na oddzielnych pojazdach gąsienicowych, natomiast trzeci jest zwykle ręcznie rozstawiany i przewożony na ciężarówce Ural-375D, która transportuje również akumulatory i zapasowe rakiety.

Pociski

Zestaw korzysta z pocisków 3M8, które są napędzane przez cztery oddzielne silniki rakietowe na paliwo stałe, umieszczone na zewnątrz rdzenia rakiety. Po wypaleniu paliwa, silniki te są odrzucane, a rakieta przechodzi na napęd marszowy, który wykorzystuje silnik strumieniowy na naftę. Rakieta wyposażona jest w jedną głowicę odłamkowo-burzącą o wadze 135 kg.

Pocisk osiąga prędkość około 1 km/s, a jego zasięg wynosi od 40 do 50 km, w zależności od wersji. Cele, które mogą być zlikwidowane za pomocą tego systemu, obejmują samoloty oraz rakiety na wysokości od 150 m do 27 km (w najnowocześniejszej wersji). Rakiety są kierowane radiokomendowo.

Działanie zestawu

Podstawowy zestaw zawiera dwa pociski rakietowe 3M8 umieszczone na samobieżnej wyrzutni gąsienicowej 2P24. Wyrzutnia obraca się w zakresie 360 stopni i może być podnoszona do kąta 70 stopni. Stacja naprowadzania rakiet 1S32 jest zamontowana na podwoziu pojazdu GM-123 (takim samym jak wyrzutnia rakietowa). Radar pracuje w zakresie fal centymetrowych i umożliwia wykrycie samolotu myśliwskiego z odległości do 180 km przy wysokości 12 000 m.

Elementy zestawu

Samobieżny transporter-wyrzutnia 2P24 to pojazd, który przewozi i odpala dwa pociski rakietowe 3M8. Pojazd GM-123 porusza się na gąsienicach i jest napędzany silnikiem V-59 w układzie V-12, który jest dieslem chłodzonym cieczą o mocy 520 KM i mocy jednostkowej 17,33 KM/t. Zbiornik paliwa mieści 850 litrów oleju napędowego, a maksymalna prędkość pojazdu wynosi 35 km/h. Całkowita masa zestawu wynosi 28 200 kg, a załoga składa się z 3-5 żołnierzy. Pancerz pojazdu ma 15 mm grubości. Wymiary zestawu wynoszą 7,5 m długości (9,46 m z rakietami), 3,2 m szerokości oraz 4,472 m wysokości (z rakietami).

Mobilna stacja dowodzenia 1S32 z systemem kierowania ogniem to koherentno-impulsowa stacja radiolokacyjna działająca w zakresie centymetrowym. Posiada obrotową konstrukcję z kilkoma talerzowymi antenami, w tym największą antenę kanału celowania. Z lewej strony znajduje się antena wąskiej wiązki kanału rakiety, a nad nią anteny szerokiej wiązki kanału rakiety oraz radionadajnik komend dla rakiety. W górnej części kolumny antenowej umieszczono kamerę telewizyjno-optycznego wizjera.

Stacja radarowa 1S12 umożliwia wykrycie myśliwców na odległości do 180 km przy wysokości 12 000 m oraz 70 km przy wysokości 500 m. Zmiana kierunku wiązki realizowana jest elektromechanicznie. Jako podwozie samojezdne dla 1S12 zastosowano podwozie “obiekt 426”, zaprojektowane w Charkowskim Zakładzie Budowy Maszyn Transportowych im. W. A. Małyszewa na bazie ciężkiego ciągnika artyleryjskiego AT–T.

Ciężarówka 2T6 bazująca na pojeździe ZiŁ-151.

Eksploatacja w Polsce

W 1976 roku Wojsko Polskie przyjęło na uzbrojenie przeciwlotniczy zestaw rakietowy 2K11M1 Krug, który trafił do 61. Brygady Artylerii Wojsk Obrony Przeciwlotniczej w Skwierzynie. Była to jedyna jednostka w Polsce korzystająca z PZR 2K11 Krug. Szkolenie na nowym sprzęcie odbyło się w Kijowie. 10 sierpnia 1978 roku brygada przeprowadziła pierwsze strzelanie bojowe na poligonie w ZSRR. Po raz pierwszy w Polsce strzelania bojowe miały miejsce w 1995 roku na poligonie w Ustce. W latach 1999-2000 WZU-2 z Grudziądza opracowało projekt modernizacji stacji naprowadzania rakiet 1S32M1/M2. W ramach głównych remontów w latach 2000-2005 zmodernizowano sześć stacji naprowadzania rakiet. System Krug był w użyciu do 2011 roku, kiedy to jednostka wojskowa została rozformowana. W 1988 roku Polska dysponowała 24 wyrzutniami Krug.

We wrześniu 2006 roku Polska przeprowadziła test użycia 4 rakiet systemu Krug przeciwko radzieckim pociskom rakietowym klasy woda-woda P-15.

Użytkownicy

Aktualni

• Armenia – 30
• Azerbejdżan
• Etiopia
• Kirgistan
• Korea Północna
• Syria – 40
• Turkmenistan – 30

Byli

• Bułgaria – Przekazane do rezerwy.
• Czechosłowacja
• Irak
• NRD – Przejęte przez zjednoczone Niemcy.
• Niemcy – Wycofane w latach 90 XX w.
• Polska – Wycofane z eksploatacji w 2011 roku.
• Rosja – Wycofane w 2007 roku.
• Ukraina
• Węgry – Wycofane w latach 90 XX w.
• ZSRR

W muzeach

Zestawy 2K11 Krug można zobaczyć m.in. w następujących muzeach:

• Lubuskie Muzeum Wojskowe w Drzonowie
• Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie – Muzeum Polskiej Techniki Wojskowej
• Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie
• Muzeum Militariów Atena – pojazd znajduje się na terenie firmy Anhol Pomoc Drogowa Gorzów Wielkopolski – sprawny

Linki zewnętrzne

Opis Kruga na stronie GlobalSecurity.org. globalsecurity.org [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-05)]. (ang.)

Artykuł na stronie FAS.org. fas.org [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-28)]. (ang.)

Polski Krug (ros.)

Przypisy