29 Pułk Strzelców Kaniowskich

29 Pułk Strzelców Kaniowskich

29 Pułk Strzelców Kaniowskich (29 pp) był oddziałem piechoty Wojska Polskiego w okresie II Rzeczypospolitej. Pułk miał swoją siedzibę w garnizonie Kalisz, a jego II batalion stacjonował w Szczypiornie, w ramach Okręgu Generalnego „Łódź” (1918–1921) oraz Okręgu Korpusu Nr VII (1921–1939). Wchodził w skład XIX Brygady Piechoty (VII 1919–1921) oraz 25 Dywizji Piechoty (1921–1939). Dzień 15 maja był świętem pułku, obchodzonym na pamiątkę wręczenia sztandaru.

Formowanie i zmiany organizacyjne

29 pułk piechoty Ziemi Kaliskiej został utworzony w listopadzie 1918 z trzech batalionów Okręgu Kaliskiego Polskiej Organizacji Wojskowej, które zorganizowano w Kaliszu, Kole, Koninie, Pyzdrach, Sieradzu, Słupcy, Szczypiornie i Turku.

10 listopada 1918 w Kaliszu powstał Sztab Wojskowy Ziemi Kaliskiej, na czele którego stanął porucznik Juliusz Ulrych. 11 listopada por. Ulrych przejął dowództwo nad niemieckim garnizonem od generała Leo Sontaga, rozbrajając jego oddziały, a 13 listopada Niemcy opuścili miasto. W kolejnych dniach podobne akcje miały miejsce w innych miejscowościach Kalisza.

Pododdziały pułku współpracowały z powstańcami wielkopolskimi w wyzwalaniu ziemi gnieźnieńskiej. W styczniu 1919 III batalion został wysłany na front wschodni, gdzie walczył z Ukraińcami na Wołyniu. Pierwszą bitwę stoczył 24 lutego pod Hołobami nad rzeką Stochodem, a następnie obsadził 30-kilometrowy odcinek frontu nad rzeką, dokonując wypadów na stację Perespa z sukcesami. W dalszym ciągu walk pułk brał udział w bitwach pod Kowlem, Policą, Sarnami, Czartoryskiem i Rafałówką. W czerwcu 1919 I i II batalion uczestniczyły w walkach o Lwów, gdzie połączone nad Gniłą Lipą walczyły pod Janczynem, Dusanowem i Wólką. 28 czerwca pułk wkroczył do Brzeżan, a następnie przeszedł do Przemyśla i udał się koleją pod Jazłowiec.

14 Pułk Strzelców Polskich został utworzony w Odessie w ramach 4 Dywizji Strzelców Polskich pod dowództwem generała Lucjana Żeligowskiego. Wiosną 1919 pułk wraz z dywizją przeszedł do Rumunii, a pod koniec czerwca dotarł do okolic Stanisławowa, gdzie w lipcu toczył walki z Ukraińcami.

29 pułk Strzelców Kaniowskich powstał 10 lipca 1919 w wyniku połączenia 29 pułku piechoty Ziemi Kaliskiej z 14 pułkiem Strzelców Polskich, wchodzącym w skład 4 Dywizji Strzelców.

W grudniu 1919 batalion zapasowy pułku był stacjonowany w Kaliszu.

Pułk w walce o granice

Pułk stoczył wiele walk z wycofującymi się wojskami ukraińskimi, między innymi pod Koszyłowcami, Anielówką i Tłustem. Pod koniec lipca dotarł do Zbrucza, gdzie przez dwa miesiące pełnił służbę kordonową, a pod koniec września został przetransportowany do Wilna.

29 pułk Strzelców Kaniowskich brał również udział w wojnie z bolszewikami, najpierw na Litwie, a następnie w obronie Warszawy i na Białorusi. Podczas zawieszenia broni, do lutego 1921, obsadzał kordon wojskowy wzdłuż Bugu. 4 kwietnia 1921 pułk powrócił do Kalisza.

Mapy walk pułku w 1920

Kawalerowie Virtuti Militari

Pułk w okresie pokoju

W międzywojniu 29 pułk piechoty stacjonował w Okręgu Korpusu Nr IV w garnizonie Kalisz, będąc częścią 25 Dywizji Piechoty.

Zgodnie z rozkazem Ministerstwa Spraw Wojskowych z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono nową organizację piechoty. 29 pułk piechoty został zaliczony do typu I pułków piechoty, zwanych „normalnymi”. Co roku przyjmował około 610 rekrutów, a jego stan osobowy wynosił 56 oficerów oraz 1500 podoficerów i żołnierzy. W okresie zimowym pułk dysponował batalionem starszego rocznika, batalionem szkolnym i skadrowanym, a latem batalionem starszego rocznika oraz dwoma batalionami poborowymi.

Po wprowadzeniu nowej organizacji piechoty, pułk szkolił rekrutów dla potrzeb batalionu Korpusu Ochrony Pogranicza.

29 psk w kampanii wrześniowej

Mobilizacja

Częściową mobilizację 29 pułku piechoty rozpoczęto 23 marca 1939, formując na etatach zbliżonych do wojennych osłonowy I batalion. Batalion ten został wysunięty na linię Psary, Gostyczyn, Śliwniki, gdzie prowadził prace fortyfikacyjne wspólnie z pododdziałami 25 batalionu saperów, budując linię umocnień polowych w rejonie przedmościa „Kalisz”. Mobilizacja alarmowa 29 pułku Strzelców Kaniowskich miała miejsce w godzinach porannych 24 sierpnia w Kaliszu. W jej ramach zmobilizowano:

• w grupie żółtej, w czasie A+24: batalion strzelców nr 9;
• w grupie niebieskiej, 29 pułk Strzelców Kaniowskich na etatach wojennych, w czasie od A+24 do A+46;
• kompania km plot. typu A nr 14, w czasie A+48;
• kompania asystencyjna nr 173, w czasie A+52;
• park intendentury typ I nr 703, w czasie A+52;
• kompania sanitarna nr 703, w czasie A+56;
• batalion marszowy 29 pp, w czasie A+72;
• batalion marszowy 60 pp, w czasie A+72;
• uzupełnienie marszowe samodzielnej kompanii km i br. tow. nr 73, w czasie A+72.

W ramach II rzutu mobilizacji powszechnej w Kielcach, w czasie do X+5 Ośrodek Zapasowy 25 Dywizji Piechoty.

Dodatkowo, pod względem mobilizacji materiałowej, mobilizowano dowództwo 25 DP, kompanię łączności 25 DP, Ośrodek Sapersko-Pionierski 25 DP i KRU Kalisz.

Mobilizacja przebiegła sprawnie i bez zakłóceń. Pułk oraz inne mobilizowane oddziały i pododdziały osiągnęły gotowość w przewidzianym terminie. Przysięga pułku i zmobilizowanych oddziałów miała miejsce 28 sierpnia. Tego dnia 29 pSK wraz z 9 batalionem strzelców i III dywizjonem 25 pułku artylerii lekkiej objął odcinek obronny od rzeki Prosna do Kościelnej Wsi, Dobrzeca Wielkiego, Szczypiorna i Sulisławic. W rejonie Kalisza i w mieście przebywały również jednostki podległe dowództwu dywizji, takie jak 25 dywizjon artylerii ciężkiej, 25 motorowa bateria artylerii plot. oraz 73 samodzielna kompania km i broni towarzyszącej. Od 29 do 31 sierpnia pododdziały pułku rozbudowywały pozycje obronne na przedmościu Kalisza.

Działania bojowe

Odwrót z Wielkopolski

O świcie 1 września 1939 pułk był rozmieszczony na przedmościu „Kalisz”. Kompania zwiadowców znajdowała się na przedpolu w okolicach Psar. II batalion stacjonował w rejonie Kościelnej Wsi, I batalion na przedmieściu Szczypiorna, a III batalion w rejonie Sulisławic, przydzielony 9 batalion strzelców był w Chełmcach jako odwód dowódcy 29 pSK. Wsparcie zapewniał III dywizjon 25 pal z pozycji w rejonie Kościelnej Wsi. 29 pułk pozostawał w tych pozycjach bez kontaktu z nieprzyjacielem do wieczora 3 września. Nocą 3/4 września 29 pSK wraz z III/25 pal przemieścił się szosą Kalisz-Turek do lasów Nowe Prażuchy, Ostrów. W trakcie marszu i postoju pułk był dwukrotnie atakowany przez niemieckie lotnictwo bombowe, w wyniku czego zginęło 5 żołnierzy, 17 zostało rannych, a 5 koni stracono. 4/5 września pułk przemieszczał się dalej, osiągając rano 5 września rubież Dębina, Konstantynów i lasy na północ od Turka do szosy Koło-Galew. Nocą 5/6 września 29 pSK i III/25 pal dotarły do rejonu lasów koło wsi Psary, gdzie zajęli obronę, zabezpieczając z rozkazu dowódcy 25 DP gen. bryg. Franciszka Altera południowe przegrupowanie 25 DP do rejonu Uniejowa. Około godziny 5.00 6 września w stronę miasta Dobra wyruszyła kompania zwiadowców 29 pułku, a siły główne pułku zajęły wzgórza na południe od drogi Psary-Uniejów około godziny 10.00. Maszerującą w kierunku Dobrej kompanię zwiadowców 29 pSK wyprzedziła wysłana przez dowódcę 25 DP, 31 samodzielna kompania czołgów rozpoznawczych, która w Żeroniczkach w boju spotkaniowym rozbiła niemiecki pluton kolarzy. Po tej bitwie na Dobrą, obsadzaną przez oddziały niemieckie, dwukrotnie natarcie na miasto wykonał I pluton 31 skczr oraz pluton konny kompanii zwiadowców. Po niepowodzeniu natarcia, oba plutony dołączyły do swoich kompanii we wsi Żeroniczki. Wysłana przez ppłk. Floriana Gryla kompania strzelecka wsparta plutonami artylerii piechoty i ckm miała wesprzeć natarcie na Dobrą o godzinie 13.00. Niemiecki kontratak na Żeroniczki został odparty przez trzy kompanie 25 DP. Niemieckie oddziały wielokrotnie ponawiały natarcia na Żeroniczki, ale bez skutku. Po zmroku 29 pSK podjął przegrupowanie w kierunku Uniejowa, celem przeprawy przez rzekę Wartę przez most w Uniejowie. W trakcie marszu z pułku wydzielono I batalion wsparty 8 baterią 25 pal celem wsparcia walk w obronie przedmościa w Uniejowie 60 pułku piechoty. Około godziny 2.00 7 września 29 pSK przeprawił się przez most na Warcie w Uniejowie, bez I batalionu i III/25 pal bez 8 baterii. Pułk zatrzymał się w rejonie Stemplewa. Przed godziną 12.00 przeprawę zakończył I/29 pSK wraz z 8/25 pal. Główne siły pułku po krótkim wypoczynku wyruszyły ze Stemplewa do Dąbia, aby przeprawić się na rzece Ner. I/29 pSK, późnym wieczorem, podjął marsz za pułkiem w kierunku Dąbia. Około godziny 21.00 w rejonie lasu Wielenin pułk został ostrzelany z zasadzki ogniem broni maszynowej przez dywersantów, co spowodowało rozproszenie batalionu i utratę większości ciężkiej broni i sprzętu. Przez całą noc 7/8 września rozproszone grupki żołnierzy po dotarciu do Dąbia były kierowane do wsi Karszewo, gdzie następnie miała miejsce reorganizacja odtwarzanego I batalionu.

Udział w bitwie nad Bzurą

Rano 8 września II batalion 29 pSK zabezpieczał rzekę Ner od Dąbia do Karszewa, broniąc mostu w Dąbiu, a III batalion dozorował rzekę Ner do Chełmna i bronił mostu na Nerze na drodze Cepów-Dąbie. I batalion odtwarzał się w Karszewie. W ramach planowanego zwrotu zaczepnego armii, oddziały 25 DP rozpoczęły przegrupowanie w nocy 8/9 września. Z tego powodu 29 pSK, wraz z III/25 pal i 9 bs, przemaszerował do rejonu Grabowa Łęczyckiego, gdzie dotarł rano 9 września. Pierwszorzutowe pułki 25 DP rozpoczęły natarcie o godz. 17.00, a następnie 29 pSK, wspólnie z 9 bs i III/25 pal, dotarł do rejonu Błonie, Topola Królewska, gdzie stanął jako dowódca 25 DP. Po przełamaniu niemieckiej obrony w Łęczycy i nad Bzurą, oddziały dywizji przeszły do pościgu. W nocy 9/10 września 9 bs z plutonem artylerii piechoty 29 pSK zabezpieczył skrzydło dywizji, przechodząc do Łęczycy i obsadzając przeprawę przez Bzurę. 29 pSK 10 września został wprowadzony do I rzutu dywizji i po 8.00 rozpoczął pościg za wycofującymi się niemieckimi oddziałami w kierunku Ozorkowa. W straży przedniej pułku prowadził pościg II batalion z 8 baterią 25 pal i plutonem kolarzy z kompanii zwiadowców. Pułk poruszał się trasą z Łęczycy przez Sierpów, Leśmierz, na folwark Boczki. W siłach głównych pułku znajdował się III batalion, I batalion oraz reszta I/25 pal. 9 kompania strzelecka stanowiła ubezpieczenie boczne pułku, przemieszczając się wzdłuż zachodniego brzegu Bzury przez Dzierzbiętów Duży, Konary, Parzyce. Na północ od Sierpowa II batalion nawiązał styczność ogniową z oddziałami niemieckimi. Rozwinięty i nacierający II batalion wzdłuż drogi Łęczyca-Ozorków, wsparty przez baterię 8/25 pal, został zatrzymany w ogniu broni maszynowej i artylerii. Na wschodnie skrzydło II/29 pSK wprowadzono III batalion, a III dywizjon haubic 25 pal zajął stanowiska ogniowe. Ponowne natarcie z silnym wsparciem artylerii pozwoliło zająć lasek na zachód od Sierpowa, a o godz. 14.00 zajęto wieś Sierpów wraz ze stacją kolejową i cegielnią. Natarcie pułku wsparła również artyleria dywizyjna w postaci 25 dac z pozycji w Topoli Królewskiej oraz II dywizjon 7 pułku artylerii ciężkiej. Dalszy pościg został podjęty, jednak po około 5 km zwiadowcy pułku dostali się pod ostrzał z folwarku Wróblew. Wprowadzony do natarcia czołowy II batalion został powstrzymany, a wprowadzony do natarcia na wieś Wróblew I batalion ze wsparciem plutonu artylerii piechoty i baterii artylerii z 25 pal, utknął mimo kilkakrotnie ponawianych ataków. Przed wieczorem 10 września na styk 29 pułku Strzelców Kaniowskich i 56 pułku piechoty wyszedł niemiecki kontratak. 9 kompania strzelecka, zabezpieczająca wschodnie skrzydło pułku w Dzierzbiętowie Dużym, została odrzucona na północ z dużymi stratami. Na skrzydło pułku skierowany został 9 bs, który z Łęczycy dotarł do stacji kolejowej w Sierpowie. Natarcie pułku zostało powstrzymane. W nocy 10/11 września 6 kompania strzelecka przeprowadziła wypad na niemieckie pozycje w rejonie dworu w Ostrowie, a po akcji wycofała się do cegielni w Sierpowie.

11 września nad ranem 29 pSK przeszedł do odwodu dywizji, a także III/25 pal i 9 bs, zostając zluzowany przez dotychczasowy odwód 60 pp. 29 pułk stał w odwodzie dowódcy piechoty 25 DP w rejonie Tkaczewa. W nocnym kontrataku 60 pp w nocy 11/12 września, z rejonu Solnicy Wielkiej, I batalion 29 pułku wziął udział w ataku na folwark Wróblew, gdzie natarcie odniosło sukces. 12 września pułk nadal przebywał w odwodzie, a po godzinie 21.00 rozpoczął odwrót za Bzurę przez Łęczycę do rejonu Witoni, osiągając go dopiero około południa 13 września. Nocą 13/14 września, poprzez Kutno, Mnich, Oporów, 29 pSK, wraz z 9 bs, podjął marsz w kierunku Żychlina. 14 września pułk zatrzymał się na postój w folwarku Golędzkie na północny wschód od Kutna, aby odpocząć. Po zmianie rozkazów, 25 DP podjęła marsz w kierunku dolnej Bzury, gdzie miała wziąć udział w natarciu na Sochaczew. Nocą 14/15 września 29 pSK z 9 bs i III/25 pal podjął marsz przez Skrzeszewy, Model, Kamionka, Podczachy, Lubików w kierunku Osmolina. O godz. 9.00 15 września pułk dotarł do rejonu Osmolin, Sanniki. Kompania zwiadowców rozpoznała zachodni brzeg Bzury. Nocą 15/16 września 29 pSK z 9 bs, III/25 pal oraz 25 dac podjął dalszy marsz poprzez Brzezie, Aleksandrów, dwór Giżyce, Henryków, Helenów, Kujawki, osiągając o godz. 6.00 16 września rejon Juliopol-Młodzieszyn. O godz. 7.00 I batalion, wraz z plutonem artylerii piechoty, odszedł nad Bzurę do rejonu Bibiampola na południe od Mistrzewic, gdzie wcześniej operowała kompania zwiadowców. Maszerujący I batalion, nieświadomy obecności ubezpieczonej przeprawy niemieckiej 4 Dywizji Pancernej przez Bzurę, został zaatakowany ogniem z broni maszynowej z lasku koło Bibiampola, gdy znajdował się na odkrytym terenie. W wyniku ostrzału poniósł ciężkie straty, a następnie atak czołgami i samochodami pancernymi spowodował jego całkowite rozbicie. Wśród poległych byli mjr Stanisław Szczygieł, kpt. Stefan Woldański, por. Zygmunt Karolak oraz kpt. Tadeusz Scheuer. Batalion przestał istnieć, większość żołnierzy zginęła, została ranna lub wzięta do niewoli, a niewielka część wycofała się i dołączyła do macierzystego pułku. Pozostałe siły pułku zajęły obronę. O godz. 15.00 na 29 pSK i 9 bs wyszło niemieckie natarcie. W ciężkich walkach do wieczora strzelcy kaniowscy i 9 bs utrzymali swoje pozycje, mimo poniesionych strat, broniąc Juliopola i Młodzieszyna. Nocnym marszem 29 pSK i 9 bs odszedł na przeprawę przez Bzurę w rejonie Brochowa.

Walki odwrotowe w Puszczy Kampinoskiej

Przed świtem 29 pułk, wraz z 9 bs i artylerią, dotarł na przeprawę przez Bzurę w Brochowie. Z powodu trwającej jeszcze przeprawy 15 Dywizji Piechoty, oddział musiał poczekać na zachodnim brzegu Bzury na swoją kolej. O świcie 17 września 29 pSK, wraz z 9 bs, przeprawił się przez rzekę i podjął marsz przez Brochów, Miszory, Famułki Królewskie. O 7.00 osiągnął rejon leśniczówki Krzywa Góra, gdzie stanął na odpoczynek. Około godziny 8.00 pułk został zaatakowany przez niemieckie lotnictwo, w wyniku czego ppłk Florian Gryl nakazał zmianę miejsca postoju na okolice wzg. 89,9, gdzie wypoczywano do godz. 18.00. W związku z ruchem taborów w rejonie stacjonowania pułku, lotnictwo niemieckie po godz. 18.00 zbombardowało cały rejon lasów, co skutkowało tym, że III batalion znalazł się pod bombardowaniem i stracił ponad 100 żołnierzy, poległych, rannych i zaginionych. Nocnym marszem 17/18 września pułk, wraz z 9 bs, odszedł w kierunku Starej Dąbrowy. Po dotarciu w ten rejon przed świtem 18 września pułk rozwinął się w obronie. III batalion z plutonem artylerii piechoty zajął stanowiska w rejonie wsi Stara Dąbrowa po obu stronach drogi na Leszno. II batalion obsadził wschodni skraj lasu w pobliżu wsi Dąbrówka, zamykając drogę w stronę Brzozówki. 9 batalion strzelców i resztki I batalionu stanęły w gajówce Stara Dąbrowa i jej pobliżu. Podjęto organizację kombinowanego batalionu piechoty z rozbitków przechodzących w pobliżu. O godz. 10.00 podczas ostrzału pozycji 29 pSK przez niemiecką artylerię ciężką z kierunku Leszna, batalion ten rozpierzchł się. Na rozkaz gen. bryg. Franciszka Altera o godz. 12.00 II batalion, a następnie po południu cały pułk, wraz z 9 bs, odszedł w kierunku Modlina do Cybulic, które pułk osiągnął wieczorem.

Rano 19 września pułk, wraz z 9 bs, podjął marsz bez kontaktu z wrogiem do Palmir, gdzie po godz. 10.00 zajął pozycję obronną w lesie Dąbrowa, na południowy wschód od Głównej Składnicy Uzbrojenia i Amunicji w Palmirach. Uzupełniono amunicję, pobrano zapasy żywności. Włączono do obu batalionów pułku żołnierzy bez przydziałów z innych jednostek. Po odprawie dowódców armii, grupy operacyjnej i dywizji, 25 DP miała opanować rejon Buraków, Łomianki i Młociny. 25 DP rozpoczęła marsz szosą Kazuń-Warszawa, osłonę i straż tylną stanowił 29 pSK wraz z 9 bs. Rano 20 września, po dotarciu 25 DP w rejon Burakowa Małego, 29 pułk, wraz z 9 bs, stanął w odwodzie dywizji w Młocinach. Przed południem 20 września, na rozkaz dowódcy dywizji, III batalion wykonał natarcie na Wólkę Węglową, celem otwarcia drogi Grupie Kawalerii gen. bryg. Romana Abrahama na Warszawę. Natarcie III batalionu nie powiodło się, a niemiecki kontratak zmusił III batalion do wycofania się w rejon wzg. 109, gdzie batalion pozostał w dalszym czasie. 21 września, około godz. 9.30, na stanowiska III/29 pSK i sąsiedniego I batalionu 30 pułku Strzelców Kaniowskich z załogi Warszawy, niemiecka artyleria przeprowadziła nawałę ogniową. W wyniku ataku ucierpiał głównie sąsiedni I/30 pSK. Około godz. 10.00 na stanowiska I/30 pSK, a następnie III batalionu w rejonie wzg. 109, wyszło silne natarcie oddziałów niemieckiej 24 DP. I/30 pSK został wyparty z wsi Placówka w kierunku wzg. 109, gdzie oba bataliony stawiły twardy opór. Podjęto kontratak na rozkaz dowódcy pułku, siłami III batalionu i resztkami I/30 pSK, jednak kontratak załamał się pod ostrzałem niemieckiej artylerii. Oba bataliony broniły rejonu wzg. 109 przez kilka godzin. Po południu natarcie niemieckie dotarło w pobliże folwarku Młociny, w pasie pomiędzy szosą młocińską a wzg. 109. O zmierzchu, do kontrataku na oddziały niemieckiego 31 pp z 24 DP, poprowadził ppłk Florian Gryl II batalion i 9 bs. Kontratak doprowadził do wyparcia oddziałów niemieckich ze wschodniej części lasu Młociny i odrzuceniu ich od szosy do Warszawy. W trakcie wieczornych walk doszło do przemieszania się walczących oddziałów i niemieckiej piechoty. Niemiecki 31 pp wycofał się w rejon wzg. 109. W trakcie całodziennych walk III batalion mjr. Bolesława Wodeckiego poniósł bardzo duże straty, pozostawiając jedynie resztki. Wieczorem 21 września 25 DP otrzymała rozkaz wejścia w obręb Warszawy. W nocy 21/22 września 29 pSK i 9 bs przerwały kontakt ogniowy z niemieckimi oddziałami i odeszły do Warszawy w rejon Bielan.

Walki w obronie Warszawy

Rano 22 września pozostałe siły 29 pSK i 9 bs zajęły pozycje obronne przy szosie Bielany-Wawrzyszew oraz w klasztorze Kamedułów. W nocy 22/23 września pułk przegrupował się w rejon ulic 3-Maja i Marszałkowskiej. Rano 23 września, po dotarciu w nakazany rejon, dokonano reorganizacji pułku. II batalion został uzupełniony żołnierzami z oddziałów 14 Dywizji Piechoty i 17 Dywizji Piechoty, a jego dowództwo objął mjr Alfons Kubosz, dotychczasowy dowódca 5 batalionu km i br. tow. Odtworzono III batalion mjr. Bolesława Wodeckiego, wcielając między innymi 7 kompanię 68 pułku piechoty. Dalsze prace organizacyjne prowadzono również 24 i 25 września, a odtworzony pułk z dwoma batalionami liczył 67 oficerów, 1980 szeregowych i 186 koni. W nocy 25/26 września 29 pSK został przegrupowany na pododcinek Warszawa-Zachód. Rano 26 września przybył na Ochotę, a po południu zajął rejon ulicy Częstochowskiej. W nocy 26/27 września miało miejsce zajęcie podstaw wyjściowych. 29 pułk przeprowadził kontratak o świcie 27 września na utracone wcześniej obiekty przy ul. Opaczewskiej, w tym zajezdnię tramwajową. II batalion prowadził natarcie wzdłuż ul. Szczęśliwickiej, a III batalion wzdłuż ul. Białobrzeskiej. II batalion dotarł do Dworca Zachodniego, a III batalion na wysokość ul. Częstochowskiej, ale natarcie w tych miejscach załamało się w ogniu niemieckiej broni maszynowej. Pułk przeszedł do obrony na rubieży: Dworzec Zachodni-ul. Szczęśliwicka-ul. Częstochowska w styczności z 56 pp. W trakcie walk pułk poniósł straty, wśród rannych był mjr Bolesław Wodecki. W ciągu całego dnia pułk odpierał niemieckie wypady, ponosząc dalsze straty z ostrzału artylerii i broni piechoty. Wśród poległych był por. Alfred Sachs. 29 pułk Strzelców Kaniowskich skapitulował 28 września. Żołnierze maszerowali do niewoli do obozów w Skierniewicach i Łowiczu, gdzie oficerowie i żołnierze zawodowi trafili do obozów jenieckich, a pozostali zostali zwolnieni do domów.

W trakcie walk pułk utracił: 35 oficerów poległych i rannych, 1220 szeregowych poległych i rannych, oraz około 1600 zaginionych i wziętych do niewoli.

Oddział Zbierania Nadwyżek 29 pSK

Batalion marszowy 29 pSK po zmobilizowaniu w rejonie Szczypiorna budował do 30 sierpnia fortyfikacje, następnie odmaszerował do Koła i obsadził przedmoście, osłaniając wycofanie dywizji do Uniejowa. Następnie prawdopodobnie uzupełnił macierzysty pułk 12 lub 13 września, szczególnie I i III batalion, które miały niskie stany. Dowódca batalionu marszowego, to kpt. Lewicki, a dowódca kompanii ppor. rez. Wiktor Wieszczek.

Po mobilizacji wszystkich przewidzianych oddziałów oraz pozostałości kadrowych i materiałowych po dywizyjnej Szkole Podchorążych Rezerwy w Szczypiornie, zorganizowano Oddział Zbierania Nadwyżek 29 pułku Strzelców Kaniowskich. Dowództwo Oddziału objął ppłk Józef Stanisław Haluta. 2 września o godz. 14.00 OZN 29 pułku odjechał transportem kolejowym do Ośrodka Zapasowego 25 Dywizji Piechoty w Kielcach. Tam wszedł w skład OZ 25 DP pod dowództwem ppłk Teofila Kosińskiego, pokojowego I zastępcy dowódcy 29 pułku Strzelców Kaniowskich. Dzielił z nim jego dalsze losy.

Ze składu plutonu pieszego żandarmerii nr 25 został przydzielony do pułku posterunek żandarmerii, dowodzony przez plut. Władysława Můllera.

Symbole pułkowe

Sztandar

Wojenny, nieprzepisowy sztandar, został ofiarowany pułkowi przez biskupa polowego, ks. dr. Stanisława Galia. 15 maja 1921 odbyło się uroczyste wręczenie chorągwi pułku z udziałem Józefa Piłsudskiego. Sztandar został ufundowany przez warszawskie i kaliskie Koła Opieki nad Żołnierzem. Dzień 15 maja stał się oficjalnym świętem pułku na pamiątkę tego wydarzenia. Uzupełnione napisy na lewej stronie płata sztandaru zostały zatwierdzone w Dzienniku Rozkazów MSWojsk z 1939 r., nr 10, poz. 94. Wrześniowe i wojenne losy sztandaru pozostają nieznane.

Odznaka pamiątkowa

29 kwietnia 1924 roku minister spraw wojskowych generał dywizji Władysław Sikorski zatwierdził odznakę pamiątkową 29 pułku Strzelców Kaniowskich. Odznaka o wymiarach 49×43 mm ma kształt wieńca laurowego z przewiązaną szarfą u dołu, na której umieszczono datę powstania pułku „1 – VII 1919”. W centralnej części odznaki znajduje się nałożona emaliowana w kolorze białym tarcza przedzielona pasem żółto-granatowym. Na białych polach znajdują się herb Kalisza oraz miniatura odznaki pamiątkowej II Korpusu. Nad tarczą umieszczony jest srebrny orzeł wz. 1919. Odznaka, czteroczęściowa, wykonana jest w tombaku srebrzonym, patynowana i emaliowana. Wykonawcami odznak byli: Wiktor Gontarczyk oraz Zjednoczeni Grawerzy z Warszawy.

Strzelcy kaniowscy

Dowódcy pułku

płk Józef Lewszecki (4 XI – 12 XII 1918)

ppłk Karol Szemiot (12 XII 1918 – 14 VII 1919)

mjr Stefan Walter (14 VII 1919 – 15 VIII 1920)

kpt. Jan II Rogowski (p.o. 15 – 20 VIII 1920)

ppłk Wiktor Thommée (20 – 26 VIII 1920)

kpt. Kazimierz Aleksandrowicz (p.o. 26 VIII – 1 IX 1920)

ppłk piech. Romuald Kohutnicki (1 IX 1920 – 13 VI 1923 → dowódca 38 pp)

ppłk / płk piech. Bronisław Adamowicz (13 VI 1923 – 29 XII 1925 → oficer Przysposobienia Wojskowego 24 DP)

płk sap. / płk piech. Artur Górski (29 XII 1925 – 11 VI 1927 → dowódca 6 Brygady Ochrony Pogranicza)

płk dypl. piech. Jarosław Okulicz-Kozaryn (VI 1927 – 19 XI 1938 → dowódca Obrony Przeciwlotniczej Okręgu Korpusu Nr III)

ppłk piech. Władysław Roman Pazderski (p.o. 19 – 21 XI 1938)

ppłk Florian Gryl (21 XI 1938 – IX 1939)

Zastępcy dowódcy pułku (od 1938 roku – I zastępca dowódcy)

mjr / ppłk piech. Rajmund Rada (10 VII 1922 – V 1927 → oficer placu Białystok)

ppłk piech. Rudolf Kaleński (V 1927 – II 1929 → dowódca 17 pp)

ppłk piech. Władysław Śpiewak (III 1929 – VI 1933 → praktyka w PKU Tarnopol)

ppłk dypl. piech. Stanisław Pelc (VI 1933 – 1936 → dowódca 36 pp)

ppłk piech. Władysław Roman Pazderski (do VIII 1939)

II zastępcy dowódcy pułku – kwatermistrzowie

mjr / ppłk piech. Józef Stanisław Haluta (VIII 1935 – 1939)

Obsada personalna w 1928

dowódca – ppłk SG Jarosław Okulicz-Kozaryn

zastępca dowódcy – ppłk piech. Rudolf Kaleński

kwatermistrz – ppłk piech. Antoni Dubiński

oficer sztabowy pułku – mjr Jan Światowiec

obwodowy komendant Przysposobienia Wojskowego – mjr Edward Teofil Jess

kapelmistrz – kpt. Lucjan Ksionek

płatnik – por. Gustaw Lachman

dowódca I batalionu – mjr Roch Stebnowski (IV 1928 – XII 1929 → obwodowy komendant PW)

dowódca II batalionu – ppłk SG Józef Urbanek

dowódca III batalionu – ppłk Jan Kulwieć

Żołnierze 29 pułku piechoty – ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej są dostępne w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Muzeum Katyńskie.

Upamiętnienie

Stowarzyszenie Historyczne „Strzelcy Kaniowscy”. strzelcy-kaniowscy.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-08-22)].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].

Lucjan Bełdowski: Zarys historji wojennej 29-go pułku strzelców kaniowskich. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.

Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24 zeszyt 2, dział III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.

Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.

Rocznik