28 Pułk Strzelców Kaniowskich (28 pp) to jednostka piechoty Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.
Powstał w lipcu 1919 roku. Oddział brał udział w walkach na Wołyniu, a następnie w rejonie Rafałówki nad Styrem. Zmierzył się z Czechami o Śląsk Cieszyński, a później walczył nad Niemnem w okolicach Skidla oraz w rejonie Lwowa. Pułk stoczył także boje z wojskami ukraińskimi nad Seretem. Od 4 lipca 1920 roku rozpoczął odwrót w kierunku Oszmiany i Lidy. W trakcie Bitwy Warszawskiej atakował z Nieporętu w stronę Wólki Radzymińskiej i Mokrego. W okresie międzywojennym pułk stacjonował w Łodzi, będąc podporządkowanym dowódcy 10 Dywizji Piechoty.
Formowanie
28 Pułk Strzelców Kaniowskich został utworzony w lipcu 1919 roku na Wschodniej Małopolsce oraz Wołyniu, w wyniku połączenia 13 Pułku Strzelców Polskich z 28 Pułkiem Piechoty „Dzieci Łódzkich”. Nazwa pułku została nadana rozkazem nr 88 Naczelnego Wodza dnia 26 sierpnia 1919 roku.
W grudniu 1919 roku batalion zapasowy pułku stacjonował w Łodzi.
Działania bojowe w latach 1919–1920
Z Besarabii przez Bukowinę 13 Pułk Strzelców dotarł do Małopolski Wschodniej 12 czerwca 1919 roku, a już następnego dnia rozpoczął działania bojowe w rejonie Stanisławowa i Jezupola. Prowadził je do 2 lipca, po czym udał się do wsi Pałahicze, gdzie połączył się z 28 Pułkiem Piechoty „Dzieci Łódzkich”.
28 Pułk Piechoty powstał jesienią 1918 roku i od stycznia 1919 roku prowadził działania bojowe. Drugi batalion walczył na Wołyniu w rejonie Kowla i Łucka, a następnie nad Styrem w okolicy Rafałówki. Trzeci batalion stoczył walki z Czechami na Śląsku Cieszyńskim, później nad Niemnem w rejonie Skidla, a następnie został przerzucony do Lwowa, gdzie uczestniczył w jego obronie. Po tym, w pościgu za wojskami ukraińskimi, dotarł do Tarnopola i rejonu Trembowli, gdzie 12 czerwca stoczył zwycięską bitwę pod Iwankowem. Pierwszy batalion w czerwcu 1919 roku przegrał bój pod Brzeżanami.
Jako 28 Pułk Strzelców Kaniowskich (przydomek „Kaniowskich” pochodzi od Bitwy pod Kaniowem, w której brał udział 13 Pułk Strzelców) walczył z wojskami ukraińskimi nad Seretem, osiągając linię rzeki Zbrucz 19 lipca 1919 roku.
Pod koniec września pułk został przerzucony pod Wilno, gdzie pełnił służbę patrolową na linii demarkacyjnej polsko-litewskiej. Spędził tam zimę 1919/1920. Po skoncentrowaniu się w połowie maja w rejonie stacji Ignalino, odmaszerował w kierunku Kozian, gdzie prowadził walki nad Dzisną, w rejonie Mariampola, Kozian, Twerecza i Szarkowszczyzny.
W obliczu przeważających sił wojsk sowieckich, pułk od 4 lipca 1920 roku rozpoczął odwrót w kierunku Oszmiany i Lidy. W drugiej połowie lipca uczestniczył w walkach pod Trokielami, Grodnem, Indurą, a następnie przez Białystok, Ostrów, Brańszczyk, Serock i Zegrze dotarł do Jabłonny.
W trakcie Bitwy Warszawskiej z miejscowości Nieporęt atakował w stronę Wólki Radzymińskiej i Mokrego, które zdobył 16 sierpnia 1920 roku. Po utracie Mokrego, wróg nie stawiał już większego oporu, a pułk przeszedł do odwodu.
Mapy bitew
Kawalerowie Virtuti Militari
Pułk w okresie pokoju
W okresie międzywojennym pułk stacjonował w Okręgu Korpusu Nr IV w garnizonie Łódź, będąc podporządkowanym dowódcy 10 Dywizji Piechoty. Znajdował się w koszarach imienia Józefa Piłsudskiego w Łodzi, przy zbiegu ulic Leszno i Żeligowskiego, w samym centrum miasta. Budynek koszar przetrwał do dziś i obecnie jest własnością Uniwersytetu Medycznego w Łodzi.
14 sierpnia 1929 roku, w wyniku katastrofy kolejowej na trasie Łódź Kaliska-Łódź Fabryczna, zginęło siedmiu żołnierzy pułku: Zygmunt Wiśniewski, Albin Urbaniak, Jakub Doński, Jakub Giersz, Bazyli Łapkiewicz, Jefim Korniuk oraz Józef Dolny. Dodatkowo 23 osoby zostały ciężko ranne (w tym plutonowy Władysław Ozdoba oraz szeregowcy: Józef Strach, Stanisław Kowalski, Jakub Hamerfeld, Stanisław Słomkiewicz, Józef Bednarek, Ilko Petryk, Lucjan Hołówko, Lucjan Kędzierski, Leonard Tomczak, Marian Psiuch, Leon Szpinder, Władysław Czerwiński, Władysław Kiełba, Ilko Szewek, Paweł Wojtowicz, Włodzimierz Kieba, Antoni Szulc, Michał Jarzyński, Dymitr Kocur, Bolesław Stankiewicz, Władysław Gzimiński oraz Zygmunt Bąk). Ponadto dwóch kolejarzy: nadkonduktor Ignacy Grzebielak i Antoni Gorzeń zginęło w płomieniach. Kolejnych siedmiu zostało rannych, w tym dwóch ciężko. Katastrofa miała miejsce w wyniku błędnego ustawienia zwrotnicy, gdy pociąg mieszany nr 3371 najechał na odjeżdżający pociąg towarowy nr 33 376.
Na podstawie rozkazu Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty dotyczącego wprowadzenia organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 28 Pułk Piechoty został zakwalifikowany do typu I (tzw. „normalnych”). Co roku pozyskiwał około 610 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 56 oficerów oraz 1500 podoficerów i szeregowców. W okresie zimowym dysponował batalionem starszego rocznika, batalionem szkolnym i skadrowanym, natomiast w okresie letnim – batalionem starszego rocznika oraz dwoma batalionami poborowych.
Po wprowadzeniu nowej organizacji piechoty w 1930 roku, pułk szkolił rekrutów dla potrzeb batalionu Korpusu Ochrony Pogranicza.
Kampania wrześniowa
24 sierpnia 1939 roku, w trakcie mobilizacji alarmowej, pułk został uzupełniony rezerwistami z Łodzi oraz okolic, a następnie przetransportowany w rejon Błaszek.
Mapy bitew
Symbole pułkowe
Sztandary
25 maja 1919 roku, przed wyjazdem na front, pułk oraz I batalion otrzymali chorągiew od mieszkańców Łodzi, reprezentujących różne zrzeszenia, cechy i organizacje. W 1930 roku chorągiew ta została przekazana do Muzeum Wojska w Warszawie.
Nowy sztandar został wykonany według wzoru określonego w Ustawie z dnia 1 sierpnia 1919 roku o godle i barwach Rzeczypospolitej Polskiej. Prezydent Rzeczypospolitej zatwierdził wzór lewej strony sztandaru 28 Pułku Piechoty 25 lipca 1927 roku.
Ceremonia wręczenia nowego sztandaru odbyła się 15 maja 1927 roku na placu Dąbrowskiego w Łodzi. Po mszy świętej, biskup Kazimierz Tomczak poświęcił sztandar, który został ufundowany przez społeczeństwo Łodzi. Prezydent RP Ignacy Mościcki przyjął sztandar z rąk prezesa rady miejskiej doktora Bolesława Fichny, który poprosił, aby został on oddany pułkowi, w którego szeregach walczyła i ginęła młodzież łódzka. Prezydent przekazał sztandar dowódcy pułku płk. Oziewiczowi.
Od 28 stycznia 1938 roku sztandar pułku zaczął być oficjalnie nazywany sztandarem. Po wojnie nie udało się go odnaleźć, wciąż uznawany jest za zaginiony.
Odznaka pamiątkowa
Odznaka początkowo przedstawiała orła trzymającego w szponach dwie skrzyżowane szable i tarczę, na której znajdował się herb m. Łodzi oraz inicjały LA 28 L.P.P. Była jednoczęściowa, bita z blachy srebrzonej i miała wymiary 39×27 mm.
16 listopada 1926 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski zatwierdził wzór odznaki 28 Pułku Piechoty, a 23 kwietnia 1929 roku przyjęto jej regulamin.
Odznaka o wymiarach 41×41 mm miała kształt krzyża kawalerskiego z ramionami pokrytymi białą emalią i srebrno oksydowanym obramowaniem. Na ramionach krzyża umieszczono srebrne znaki: herb Łodzi, miniaturę odznaki POW, odznakę Oddziału Werbunkowo-Agitacyjnego 4 Dywizji gen. L. Żeligowskiego oraz nazwy pól bitewnych: „BOREJKI”, „AUTA”, „RADZYMIN” i „SOKAL”. W centrum odznaki znajdowała się emaliowana w kolorze karminowym tarcza z numerem „28”, otoczona wieńcem laurowym. Pola między ramionami krzyża wypełniały dwa skrzyżowane miecze, zwrócone ostrzami ku górze. Odznaka oficerska była czteroczęściowa, wykonana ze srebra, a jej elementy łączono nitami. Wykonawcą odznaki był Wiktor Gontarczyk z Warszawy.
Strzelcy kaniowscy
Dowódcy pułku
Dowódca 13 Pułku Strzelców Polskich:
ppłk piech. Franciszek Sikorski
Dowódcy 28 Pułku „Dzieci Łódzkich”:
ppłk piech. Stanisław Palle (do 12 I 1919)
ppłk piech. Jerzy Lesiecki (13 I – 14 VII 1919)
Dowódcy 28 Pułku Strzelców Kaniowskich:
ppłk piech. Franciszek Sikorski (15 VII – 11 X 1919)
mjr piech. Stanisław Sobieszczak (12 – 23 X 1919)
mjr piech. Jan Tabaczyński (24 X 1919 – 25 VI 1920)
ppłk piech. Wiktor Thommée (26 VI 1920 – 21 III 1921)
ppłk piech. Juliusz Zulauf (21 III – 25 X 1921)
mjr piech. Józef Zborowski (p.o. 25 X 1921 – 11 I 1922)
ppłk piech. Władysław Dragat (11 I 1922 – VI 1923 → Rezerwa Oficerów Sztabowych DOK IV)
ppłk piech. Erwin Kossowski (VI 1923 – X 1925 → praktyka poborowa w PKU Lublin)
płk SG Franciszek Arciszewski (3 I – 13 V 1926)
ppłk piech. Józef Tunguz-Zawiślak (p.o. 13 V 1926 – 2 V 1927)
ppłk / płk piech. Stanisław Oziewicz (4 V 1927 – 14 II 1929)
ppłk / płk piech. Jan Bratro (14 II 1929 – 20 II 1938 → dowódca piechoty dywizyjnej 29 DP)
ppłk piech. Bronisław Laliczyński (21 III 1938 – 20 III 1939 → dowódca 4 pp Leg.)
ppłk piech. Wincenty Kurek (20 III – IX 1939)
Zastępcy dowódcy pułku
ppłk piech. Mikołaj Kostecki (10 VII – 10 XI 1922 → dowódca 85 pp)
ppłk piech. Konrad Wiktor Sieciński (1923 – 11 X 1926 → zastępca dowódcy 39 pp)
ppłk piech. Józef Tunguz-Zawiślak (23 XII 1926 – 21 I 1930 → dowódca 84 pp)
ppłk piech. Mieczysław Łukoski (21 I 1930 – 23 III 1932 → zastępca dowódcy 31 pp)
ppłk dypl. Roman Umiastowski (23 III 1932 – VII 1936)
ppłk piech. Wacław Makatrewicz (1936 – VIII 1939 → dowódca OZ 10 DP)
Obsada personalna pułku w 1920
dowódca I batalionu – por. Stefan Pogonowski †15 VIII 1920
dowódca I batalionu – por. Jerzy Boski (od 15 VIII 1920)
dowódca 1 kompanii – ppor. Piotr Janus (ranny 16 VIII 1920)
dowódca 1 kompanii – sierż. Ernest Angelo (p.o. od 16 VIII 1920)
dowódca 3 kompanii – ppor. Władysław Kowalewski †23 VII 1920 Indura
dowódca 1 kompanii km – ppor. Piotr Piątkowski
dowódca 5 i 6 kompanii – ppor. Benedykt Pęczkowski †15 VIII 1920
dowódca 7 kompanii – ppor. Wincenty Ciunelis †1 VIII 1920 Wysokie Mazowieckie
dowódca 8 kompanii – ppor. Witold Więckowski †24 V 1920
szef kompanii – sierż. Władysław Nagórski
dowódca III batalionu – kpt. Władysław Kudaj
dowódca 9 kompanii – por. Artur Rogowski †VII 1920 zm. z ran
dowódca 10 kompanii – ppor. Jan Topczewski
dowódca 3 kompanii km – por. Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski
Żołnierze 28 pułku piechoty – ofiary zbrodni katyńskiej
Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej można znaleźć w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Muzeum Katyńskie.
Pamięć o pułku
W Łodzi jedną z ulic w dzielnicy Polesie, na obszarze tzw. Starego Polesia, nazwano imieniem pułku. Od 2004 roku działa w Łodzi Stowarzyszenie Historyczne „Strzelcy Kaniowscy”, które kultywuje pamięć o 28 i 31 pSK, gromadzi pamiątki oraz organizuje i uczestniczy w licznych przedsięwzięciach związanych z historią obu pułków. Od 11 listopada 2016 roku w historycznym budynku koszar w Łodzi przy ulicy Żeligowskiego 7/9 funkcjonuje „Izba Pamięci 28 Pułku Strzelców Kaniowskich”, prowadzona przez członków S.H. „Strzelcy Kaniowscy”. Izba gromadzi pamiątki, militaria i dokumenty związane z historią Strzelców Kaniowskich, a część zbiorów stowarzyszenia jest prezentowana w formie stałej wystawy, dostępnej dla zainteresowanych.
Zobacz też
Muzeum Polskiej Wojskowej Służby Zdrowia
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918-1920. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1934.
Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24. T. 2. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918–1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.
Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
Bronisław Prugar-Ketling (red.): Księga chwały piechoty. Warszawa: Departament Piechoty MSWojsk, Warszawa 1937–1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona, 1992.
Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918–1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
Wacław Zaborowski: Zarys historji wojennej 28-go pułku strzelców kaniowskich. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
Włodzimierz Kozłowski. Dowódcy 28 Pułku Strzelców Kaniowskich (Łódź) 1918–1939. Próba charakterystyki. „Rocznik Łódzki”. LV, 2008. Łódź: Polskie Towarzystwo Historyczne, Oddział w Łodzi. ISSN 0080-3502.
Adam Rzadkowski: Wielka księga piechoty polskiej 1918–1939. 10 Dywizja Piechoty Legionów. Warszawa: Edipresse Polska SA, 2017. ISBN 978-83-7945-602-4.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
Maciej Wyrwa: Nieodnalezione ofiary Katynia?: lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940. Pruszków: Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia, 2015. ISBN 978-83-64486-31-9.
Linki zewnętrzne
Forum dyskusyjne Stowarzyszenia Historycznego „Strzelcy Kaniowscy”