28 Dywizja Piechoty (II RP)

28 Dywizja Piechoty

28 Dywizja Piechoty (28 DP) była znaczącą jednostką piechoty Wojska Polskiego II RP.

W okresie międzywojennym, dowództwo 28 DP miało swoją siedzibę w Warszawie. W 1923 roku dywizja składała się z 15 pułku piechoty, 36 pułku piechoty oraz 72 pułku piechoty.

Podczas kampanii wrześniowej dywizja działała w ramach Armii „Łódź”. Od momentu wybuchu wojny walczyła na przedpolu głównej linii obronnej w rejonie Wielunia, a później w obronie głównych pozycji nad Widawką. W trakcie odwrotu poniosła znaczne straty w okolicy Chechła i Ksawerowa. Próby przebicia się do Warszawy z rejonu Pruszkowa zakończyły się niepowodzeniem, a dywizja ostatecznie wycofała się do Modlina, gdzie broniła odcinka „Pomiechówek”.

Dywizja w latach 1921–1939

28 Dywizja Piechoty została utworzona w jesieni 1921 roku, w ramach przekształcenia Wojska Polskiego z organizacji wojennej na pokojową. Jej dowództwo zlokalizowano w Warszawie. W skład dywizji weszły trzy pułki piechoty oraz pułk artylerii polowej:

• 15 pułk piechoty „Wilków” został wyłączony z 9 Dywizji Piechoty i w dniach 19–21 sierpnia 1921 roku przetransportowany do Dęblina, gdzie ulokowano go w garnizonie;
• 36 pułk piechoty, wcześniej stacjonujący w Warszawie, został odłączony od 8 Dywizji Piechoty;
• 72 pułk piechoty, wcześniej z 18 Dywizji Piechoty, w dniach 7–8 października 1921 roku został przetransportowany z Brześcia do Warszawy;
• 28 pułk artylerii polowej powstał 7 września 1921 roku w Zambrowie, a w dniach 19–21 września 1921 roku przeniesiono go do garnizonu Radom.

W latach 1921–1926 dywizja była podporządkowana dowódcy Okręgu Korpusu Nr I.

W 1922 roku 28 pułk artylerii polowej został przeniesiony z Radomia do Zajezierza, w pobliżu Dęblina.

24 kwietnia 1922 roku 72 pułk piechoty został przeniesiony z Warszawy do Radomia.

W 1932 roku zorganizowano kompanię telegraficzną 28 DP, która w 1937 roku została przekształcona w kompanię łączności.

Sztab dywizji pozostawał w Warszawie.

Dywizja w kampanii 1939

28 Dywizja Piechoty pod dowództwem generała brygady Władysława Bończy-Uzdowskiego była częścią Armii „Łódź”.

Położenie wyjściowe

Dywizja przyjęła typowe ugrupowanie do działań opóźniających, obsadzając kluczowe węzły drogowe, wzgórza i kompleksy leśne. Nie planowano kontrataków na rzecz oddziałów wydzielonych lub sąsiadujących. Skupiono się na obronie.

Dywizja wysunęła oddział wydzielony na granicę, który składał się z 36 pułku piechoty, kawalerii dywizyjnej, dywizyjnej kompanii kolarzy oraz I/28 pułku artylerii lekkiej. O świcie 30 sierpnia oddział ten zajął rejon Borowiec – Piskornik, a następnie węzły dróg w Skomlinie, Ożarowie, Wierzbicach i Dzietrznikach. II/36 pułku piechoty (bez 4 kompanii) z drużyną kolarzy oraz 2/28 pułku artylerii lekkiej zajął pozycje w Mokrsko – Komorniki. I batalion 36 pułku piechoty z dywizyjną kompanią kolarzy oraz I/28 pal (bez 2 baterii) obsadził stanowiska na północ od Wierzbic i na południe od Grębienia. Jego 3 kompania zajęła południowy skraj lasu Ożarów, a kompanię kolarzy umiejscowiono w Dzietrznikach. 3/36 pułku piechoty stanowił odwód dowódcy pułku, rozwijając się na południe od Wielunia.

Główne siły dywizji były rozmieszczone w następujący sposób: 15 pułk piechoty z 117 dywizyjną kompanią ckm oraz III/28 pułku artylerii lekkiej bronił się na rubieży: Łagiewniki – Raczyn – Staw; 72 pułk piechoty z II/28 pułku artylerii lekkiej oraz 28 dywizjonem artylerii ciężkiej na rubieży: Masłowice – południowy skraj lasu Kraszkowice.

Na głównej pozycji obrony w Strońsku – Chrząstawie pozostawał dowódca piechoty dywizyjnej, pułkownik dypl. Broniewski. W celu rozbudowy i zabezpieczenia wyznaczono po jednej kompanii z każdego pułku piechoty.

Walki dywizji

1–2 września

Wysunięte nad granicę siły główne Armii „Łódź” od 5.00 1 września nawiązały kontakt bojowy z przeważającymi siłami nieprzyjaciela w całym swoim pasie działań. Na dwudziestokilometrowym obszarze działania 28 DP, jej 36 pułk piechoty, rozwinięty w lasach na północny zachód od Praszki, odrzucił oddziały rozpoznawcze niemieckiej 18 Dywizji Piechoty, a pod wieczór wycofał się przed Wieluń. Pozostałe siły dywizji, rozmieszczone obronnie na północny zachód od Wielunia, były bombardowane przez lotnictwo w ciągu dnia. Dopiero wieczorem 15 pułk piechoty na prawym skrzydle, wzmacniając się II/28 pułku artylerii lekkiej, odrzucił atakujące go pododdziały niemieckiej 1 Dywizji Lekkiej pod Łagiewnikami.

2 września rozpoczęto odwrót za Wartę, zgodnie z rozkazem dowódcy Armii.

3 września

Późnym wieczorem 2 września generał Bończa-Uzdowski otrzymał rozkaz dowódcy armii o przegrupowaniu i zajęciu pozycji głównej na Warcie i Widawce. Dowódca dywizji postanowił wykonać rozkaz w dwóch etapach, wyznaczając jedną rubież pośrednią na Warcie, na której większość sił dywizji miała stawić opór do zmroku 3 września. Oddziały dywizji otrzymały następujące zadania:

• 36 pp miał pozostać do rana 3 września w rejonie Wielunia, osłaniając wycofanie sił głównych dywizji, a następnie przejść na wschodni brzeg Widawki na odcinku Kalinowa – Grabno;
• III/15 pp miał zorganizować obronę w rejonie Stolca;
• 15 pp, wzmocniony dywizjonem artylerii, miał obsadzić pośrednią pozycję na Warcie na odcinku Burzenin – Rychłocice, a o zmroku 3 września oderwać się od nieprzyjaciela i obsadzić główną pozycję obrony na Warcie i Widawce na odcinku Strońsko – Górki;
• 72 pp z dywizjonem artylerii w nocy z 2 na 3 września miał obsadzić pośrednią pozycję obrony na Warcie na odcinku Rychłocice – Konopnica, a o zmroku oderwać się od nieprzyjaciela i obsadzić południowy odcinek dywizji na głównej pozycji obrony.

Około 23.00 dywizja rozpoczęła działania opóźniające. 72 pp wykonał marsz nocny i jako pierwszy osiągnął odcinek rubieży pośredniej. W czasie, gdy III/72 pp dochodziły do Rychłocic, nieprzyjaciel zbombardował most na Warcie, a batalion został zaatakowany przez pancerny oddział rozpoznawczy 1 Dywizji Lekkiej, tracąc znaczną część sprzętu i taboru. Wykorzystując uderzenia lotnictwa, oddziały 1 Dywizji Lekkiej rozpoczęły natarcie na kierunku Rychłocic w godzinach popołudniowych. Zaatakowany II/72 pp odparł niemieckie natarcie i do wieczora 3 września nie dopuścił do sforsowania Warty. O zmroku 72 pp oderwał się od nieprzyjaciela, ześrodkował się w lesie 3 km na wschód od Rychłocic, a w nocy przegrupował się na wschodni brzeg Widawki, zajmując południowy odcinek pasa obrony 28 DP.

Z 15 pułku piechoty na Warty pod Burzeninem dotarł jedynie II/15 pp. I/15 pp pozostawał w rejonie Rychłocic, natomiast III/15 pp z 6/28 pal uczestniczył w walkach o Stolec. Oba te bataliony dotarły na Widawkę dopiero w nocy z 3 na 4 września, zajmując obronę w rejonie Brzeski – Grabia.

W międzyczasie do Burzenina dotarły kolumny 36 pułku piechoty. W związku z tym dowódca piechoty dywizyjnej rozkazał II/15 pp maszerować na Widawkę na odcinku pułku Pstrokonie – Górki, a 36 pp przejął zadania 15 pp.

4 września

Główne siły 28 DP dotarły na główną pozycję obrony w luźnych i przemieszanych grupach dopiero nad ranem 4 września. Szczególnie duże straty poniosły III/72 pp oraz I i III/15 pp. Dywizja ponosiła również straty z powodu nieprzerwanego bombardowania przez lotnictwo niemieckie oraz zaskakujących ataków czołgów, co prowadziło do przemieszania się oddziałów z uciekającą masą ludności cywilnej. W związku z tym dywizja tymczasowo obniżyła swoją gotowość bojową. Maszerujące oddziały pomieszały się z cywilnymi kolumnami i pogubiły się, a dowódcy utracili kontrolę nad przebiegiem marszu. Dowództwo Armii, aby wzmocnić pozycje obronne, przydzieliło dywizji 4 pułk piechoty z 2 DP Leg.

Po dotarciu na główną pozycję obrony, często nie dowodzone grupy o różnych składach straciły sporo czasu na odszukanie się i ujęcie w system organizacyjny. Z powodu dużego zmęczenia żołnierzy dywizja była prawie niezdolna do dalszej walki. Także 4 pp z dywizjonem artylerii, po zakończeniu 70-kilometrowego marszu, potrzebował minimum 10 godzin na odpoczynek. Według relacji jednego z oficerów dowództwa armii, generał Bończa-Uzdowski meldował, że jego dywizja jest zdemoralizowana i tak przemęczona, że nie może brać odpowiedzialności za odcinek.

Działania nieprzyjaciela sprawiły, że dywizja miała jednak znaczną swobodę w obsadzaniu głównej pozycji obrony. Niemiecki XIV Korpus Zmotoryzowany nawiązał z nią styczność ogniową dopiero w godzinach popołudniowych. W pierwszym rzucie korpus rozwinął 1 DLek. i 13 DZmot. W tej sytuacji przydzielenie 28 DP 20-kilometrowego pasa obrony Pstrokonie – Łazów wymusiło ugrupowanie dywizji w jednym rzucie. Na prawym skrzydle bronił się 15 pp, dalej 36 pp i 72 pp. Pułki przyjęły ugrupowanie dwurzutowe. Stanowisko dowodzenia dywizji rozwinęło się w Grabnie.

Po południu w pasie obrony dywizji rozpoczęły działania pododdziały rozpoznawcze XIV KZmot. Dowódca II/15 pp ugrupował obronnie 6 kompanię w rejonie Pstrokonie – Zapolice. 36 pułk piechoty zwalczał samochody i czołgi rozpoznawcze w rejonie Widawy, a 72 pp wieczorem walczył z oddziałem rozpoznawczym. W tym czasie siły główne XIV KZmot rozwijały się w rejonach wyjściowych do natarcia.

5 września

W dniu 5 września na odcinku obrony dywizji niemiecki XIV Korpus zachowywał się dość biernie. Artyleria korpusu bombardowała silnymi nawałami ogniowymi pozycje obronne dywizji przez cały dzień. Późnym wieczorem generał Bończa-Uzdowski otrzymał rozkaz nakazujący odwrót 28 DP do rejonu Ostrów – Gucin na południowy wschód od Łaska, a stanowisko dowodzenia dywizji miało zostać rozwinięte w Chechle. Oddziały dywizji rozpoczęły przegrupowanie dopiero o północy, pozostawiając na głównej pozycji obrony stałe ubezpieczenia.

6 września

Na podstawie otrzymanego rozkazu dywizja przemieszczała się na odległą o 30 km rzekę Grabię w pas obrony Ldzań – Mierzączka. Po zakończeniu styczności ogniowej z XIV KZmot oddziały zajmowały kolejno rejony: 15 pp – las Ostrów, 36 pp – m. Mauryca i las koło Teodory, 72 pp – m. Gucin i las m. Stary Dwór. Mało operatywne dowodzenie oddziałami w czasie marszu spowodowało, że 36 pp i 72 pp dotarły za późno do wyznaczonych rejonów, a nie przyjęły ugrupowania obronnego. Stanowisko dowodzenia dywizji rozwinęło się w odległości 10 km od pułków w m. Chechło. Nie nawiązano również łączności z sąsiednią 2 DP, której sztab stacjonował w pobliżu.

Około 22.00 sztab dywizji wydał rozkaz bojowy na marsz. 15 pułk piechoty miał przegrupować się i zająć obronę w zachodniej części Pabianic, a z 7 na 8 września maszerować dalej do rejonu Lipiny na zachód od Brzezin; 36 pp miał przegrupować się i zająć obronę w lasach Góry Wolskie, zamykając kierunek Dłutów – Pabianice. III/36 pp miał zająć obronę w rejonie Petrykóz oraz nawiązać łączność z 2 DP w rejonie Lublinka, a w nocy przegrupować się w rejon Poćwiardówka – zach. Wola Cyrusowa; 72 pp o świcie 7 września miał przejść w rejon Pabianic z zadaniem osłony przegrupowania dywizji.

7 września

7 września 28 DP obsadziła pozycje obronne pod Pabianicami.

Zasadnicze siły dywizji broniły się na rubieży: III/36 pp z plutonem artylerii piechoty na północ od Pabianic; 15 pp z II/28 pal – w pierwszym rzucie: I i III/15 pp na zachodnim skraju Pabianic, natomiast III/15 pp w odwodzie; 36 pp (bez III/36 pp) z I/28 pal obsadził I/36 pp Bychlewo, który zamykał kierunek Dłutów – Pabianice, a II/36 pp rozmieścił w rejonie Gór Wolskich jako odwodowy. Przegrupowujący się 72 pp z III/28 pal z Gucina około południa osiągnął rejon lasów Róża – Dąbrowa. Stanowisko dowodzenia dywizji rozwinięto w Starowej Górze.

Niemiecka 17 DP gen. Locha, w skład której wchodził późniejszy słynny pułk zmotoryzowany SS Leibstandarte Adolf Hitler, nacierała na kierunku Łask – Pabianice. Pabianic bronił bezpośrednio 15 pułk piechoty. Walki były bardzo zacięte, z dużymi stratami po obu stronach i trwały aż do wieczora. Niemcy w pewnym momencie dotarli do centrum miasta, jednak zostali odrzuceni przez polskie kontruderzenie. 15 pp utrzymał swoje pozycje, zadając Niemcom poważne straty, szczególnie w broni pancernej. Niestety jednocześnie, po odejściu z północnego skrzydła 2 DP Leg., niemieckie oddziały przedarły się na tyły dywizji. Na południowym skrzydle 72 pp został zmuszony do ataku pod Chechłem. Odebrał Niemcom wieś, ale w wyniku niemieckiego kontrataku poniósł tak duże straty, że praktycznie przestał istnieć. W związku z tym dowódca 28 DP wydał rozkaz do przegrupowania dywizji, co oznaczało wycofanie oddziałów z rejonu Pabianic. 15 pp, po podjęciu wieczorem odwrotu, natknął się na Niemców pod Ksawerowem i poniósł znaczne straty.

8 września

Poniesione straty w walkach oraz 40-kilometrowe przegrupowanie w rejon na zachód od Woli Cyrusowej bardzo poważnie osłabiły gotowość bojową dywizji. Po marszu dywizja przyjęła następujące ugrupowanie: 15 pp (bez rozbitego III/15 pp) z II/28 pal w godzinach popołudniowych ześrodkował się w rejonie: Dąbrówka – Jabłonów – południowy skraj Woli Cyrusowej; 36 pp z I/28 pal w rejonie: lasy na zachód od Woli Cyrusowej – Poćwiardówka – Lipiny; I/36 pp około 13.00 w rejonie Poćwiardówki; II/36 pp w godzinach popołudniowych przybył w rejon lasu Wola Cyrusowa; III/36 pp rano był w rejonie Lipin. Tutaj przybył również II/72 pp por. Rzepki, 28 dac oraz rozbitkowie z 30 pp.

W tym czasie dowódca III/36 pp otrzymał zadanie od dowódcy dywizji: przejść do lasu Wola Cyrusowa i wesprzeć Wołyńską BK. Batalion na pole walki nie zdążył.

Około godz. 15.00 oddziały niemieckiej 10 DP uderzyły na 36 pułk piechoty i Wołyńską Brygadę Kawalerii. Przemieszane bataliony 36 pp wykonały kontratak i we współdziałaniu z Wołyńską Brygadą Kawalerii załamały natarcie. Niemcy wznowili ostrzał artyleryjski, wykorzystując również ataki lotnicze do obezwładnienia polskich oddziałów. W tym czasie dowódca 28 DP nakazał przemieścić stanowisko dowodzenia na wschodni brzeg Mrogi, co znacznie oddaliło je od oddziałów dywizji. Około 17.00 generał Bończa-Uzdowski przekazał dowodzenie rzutem bojowym dowódcy piechoty dywizyjnej pułkownikowi Broniowskiemu i nakazał mu maszerować na Rawę Mazowiecką, a później na przeprawy pod Górą Kalwarią. Sam udał się do Warszawy, do generała Rómmla.

O 17.30, po uprzednim przygotowaniu artyleryjskim, niemiecka 10 DP głównymi siłami przeszła do natarcia, a oddziały 28 DP rozpoczęły działania opóźniające w kierunku mostu w Kołacinie. Artyleria dywizyjna 28 DP opuściła stanowiska ogniowe na skraju lasu Wola Cyrusowa i przez Kołacin przeprawiła się na wschodni brzeg Mrogi. Dowódca II/36 pp zorganizował zbiorczy batalion o stanie osobowym około 150 żołnierzy, który zajął obronę mostu na zachodnim brzegu Mrogi. Do 20.00 przez most w Kołacinie przeprawiły się wraz z taborami: Wołyńska Brygada Kawalerii, 28 i 30 DP. Około 22.30 II/36 pp dołączył do pułku na wschodnim brzegu Mrogi. Późno w nocy do sztabu dywizji wpłynął rozkaz dowódcy GO, generała Thommee, nakazujący przegrupowanie 28 DP do rejonu Mokrej Lewej, po trasie Trzcianka – Bobrowa.

9 września

We wczesnych godzinach rannych dywizja rozpoczęła przegrupowanie po marszrucie: Trzcianka – Bobrowa – Chlebów – Maków – Mokra Lewa. Oddziały przegrupowywały się na odcinku około 20 km tą samą trasą, co 2 DP. Ze względu na duże wyczerpanie fizyczne w oddziałach wystąpiły zjawiska rozpraszania się pododdziałów i kolumn marszowych.

Około 10.00 większość oddziałów dywizji ześrodkowała się w lesie na południe Mokrej Lewej. W rejonie ześrodkowania oddziały wystawiły ubezpieczenia bojowe, a obronę przeciwpancerną stanowiła artyleria, którą wykorzystano do strzelania na wprost. Kwatermistrzostwo 28 DP dostarczyło z płonących Skierniewic pewną ilość produktów żywnościowych. Okoliczna ludność również dostarczyła trochę żywności, co umożliwiło wydanie żołnierzom posiłku.

Stanowisko dowodzenia 28 DP planowano rozwinąć w Woli Makowskiej. Przed Makowem w kolumnie marszowej dywizji wybuchła strzelanina. Podjęto decyzję o rozwinięciu stanowiska dowodzenia w Mokrej Lewej. W nowym miejscu zebrała się tylko część oficerów sztabu.

Około 17.00 9 września skład bojowy oddziałów 28 DP przedstawiał się następująco: 36 pp miał w I i II batalionie po 250 żołnierzy, a w II batalionie około 350 żołnierzy, uzbrojenie ciężkie – 7 ckm i 2 moździerze 81 mm; dowódca 72 pp zebrał 6 oficerów i około 250 żołnierzy. Z tego stanu odtworzył I/72 pp w składzie trzech kompanii, batalion ten posiadał kilka ckm, 2 działa przeciwpancerne i 2 kuchnie; 15 pp dysponował dwoma batalionami po około 250 żołnierzy; kawaleria dywizyjna; 28 batalion saperów; 28 dac; z 28 pal przybyły 1 i 2 bateria (mające tylko 1 działon) oraz 3 i 9 bateria.

W sumie 28 DP miała już tylko 6 słabych batalionów piechoty oraz około 15 dział artyleryjskich do strzelania z zakrytych stanowisk ogniowych.

10 września

10 września dywizja otrzymała kolejny rozkaz zmiany drogi odwrotu, kierując się na Warszawę przez Grodzisk Mazowiecki i Pruszków. Mimo początkowych sukcesów, zabrakło jej sił, aby przebić się przez niemieckie pozycje obsadzone przez oddziały XI i XVI Korpusów Pancernych.

12 września

Nocą z 11 na 12 września dywizja dokonała 25-kilometrowego przegrupowania z lasu na zachód od Żyrardowa do Brwinowa. Dalszą drogę marszu zagrodził w rejonie Pruszkowa niemiecki 6 batalion saperów z 4 DPanc, który zajmował dominujące fałdy terenowe, a w głębi niemieckiego kordonu były skoncentrowane główne siły 4 DPanc. Na południe od 28 DP, w rejonie Nadarzyna i Siestrzenia, zebrała się niemiecka 31 DP.

O świcie awangarda 30 DP, w składzie III/36 pp oraz pluton artylerii piechoty, wkroczyła do Brwinowa. Tu została zatrzymana ogniem ckm z rejonu dworca kolejowego. W tej sytuacji dowódca 36 pp, ppłk Ziemski, rozwinął I i II/36 pp i z marszu przeszedł do natarcia. I/36 pp mjr. Piekarniaka nacierał wzdłuż zabudowań, a II/36 pp mjr. Kuleszy wzdłuż toru kolejowego. Około 6.30 pułk zajął Brwinów.

Wykorzystując sukces, dowódca dywizji płk dypl. Broniowski zdecydował rozwinąć natarcie dywizji w kierunku Pruszków – Włochy, aby osiągnąć Warszawę.

W pierwszym rzucie nakazał nacierać 36 pp wzmocnionym kompanią 72 pp. 15 pp miał osłaniać natarcie 36 pp z kierunku zachodniego, a po opanowaniu Parzniewa przesuwać wzdłuż toru kolejowego, zabezpieczając 36 pp z kierunków Milanówka i Podkowy Leśnej. O 8.00 dowódca 36 pp, ppłk dypl. Ziemski, postawił dowódcom batalionów zadania bojowe. Pułk przyjął dwurzutowe ugrupowanie bojowe. I/36 pp jako prawoskrzydłowy miał nacierać na Helenów, a następnie południowym skrajem Pruszkowa. II/36 pp jako lewoskrzydłowy uderzał na Parzniew i dalej na dworzec w Pruszkowie. Drugi rzut stanowił III/36 pp z podporządkowaną kompanią 72 pp.

W czasie organizacji natarcia na stanowisko dowodzenia 28 DP przyjechał dowódca GO, gen. Thommee. Uzupełnił on rozkaz dowódcy dywizji o stwierdzenie, że w wypadku niepowodzenia akcji przebicia się na Warszawę, dywizja powinna wycofać się do lasów Puszczy Kampinoskiej, skąd przewidywało się ewentualne przejście do Modlina. Jeżeli to będzie możliwe, oderwanie się od nieprzyjaciela i przejście do Puszczy Kampinoskiej miało być wykonane dopiero pod osłoną nocy.

Około 9.30 bataliony 36 pp uderzyły na pozycje 6 batalionu saperów niemieckiej 4 DPanc. Ze względu na brak odpowiedniego wsparcia artyleryjskiego, ich natarcie zostało załamane. Około 13.00 w rejon Helenowa przybył oddział niemieckiej piechoty zmotoryzowanej, a około 15.30 z rejonu Pruszkowa ruszyło niemieckie natarcie na Brwinów. Żołnierze 4/36 pułku po ciężkiej walce dostali się do niewoli. Kolejne uderzenia Niemców spowodowały, że polska dywizja znalazła się w półokrążeniu. Dowódca dywizji postanowił marsz w kierunku Błonie, Puszcza Kampinoska i Modlin. Około 21.30 w rejonie folwarku Brwinów skupiła się mocno wykrwawiona 28 DP w składzie: 36 pp mający w I i II batalionie po 150 żołnierzy, a w II batalionie tylko 40 żołnierzy; z 15 pp przybył jedynie I batalion w sile około 200 żołnierzy, a z 72 pp około 50 żołnierzy. Wydano rozkaz: Pozostawić wszystkie tabory, jaszcze, samochody itp., a tylko z ludźmi i najbliższymi taborami resztki naszej 28 DP mają wycofać się na Błonie i dalej do Puszczy Kampinoskiej […] . 36 pp maszeruje w straży przedniej, którą osobiście prowadzi dowódca 36 pp. Wymarsz 28 DP odbył się około godz. 22.45.

13 września dywizja zmieniła kierunek odwrotu na Modlin, gdzie po dotarciu następnego dnia jej oddziały obsadziły odcinek „Pomiechówek”. Dopiero 19 września do Modlina dotarł 15 pp. 28 DP brała udział w obronie Twierdzy Modlińskiej do jej kapitulacji 29 września.

Obsada personalna Kwatery Głównej 28 DP

Obsada personalna Kwatery Głównej 28 DP:

• dowódca dywizji – gen. bryg. Władysław Bończa-Uzdowski
• oficer ordynansowy – ppor. rez. Tadeusz Poniatowski
• I dowódca piechoty dywizyjnej – płk dypl. Stefan Broniowski
• II dowódca piechoty dywizyjnej – płk dypl. Aleksander Wacznadze
• oficer sztabu dowódcy piechoty dywizyjnej – mjr piech. Władysław Naprawa (od 8 do 15 IX szef sztabu)
• dowódca artylerii dywizyjnej – płk art. dr Włodzimierz Dembiński
• oficer sztabu dowódcy artylerii dywizyjnej – kpt. Alojzy Zakrzewski
• oficer sztabu dowódcy artylerii dywizyjnej – kpt. adm. (art.) Bolesław Jan Ostrowski †1940 Katyń
• oficer sztabu dowódcy artylerii dywizyjnej – kpt. Jan Stanisław Kostka
• dowódca saperów – kpt. Józef Solecki
• szef sztabu – ppłk dypl. Albin Habina (do 8 IX i od 16 IX)
• oficer operacyjny – kpt. dypl. Jan Ksawery Rześniowiecki
• pomocnik oficera operacyjnego – kpt. art. Henryk Chocianowicz
• oficer informacyjny – kpt. adm. (piech.) Wacław Bagiński
• pomocnik oficera informacyjnego – por. Stefan Feliks Siliński
• dowódca łączności – kpt. René Marian Maksymilian Machalski
• kwatermistrz – kpt. dypl. Aleksander Żmichowski (12 IX ranny w Brwinowie)
• pomocnik kwatermistrza – kpt. Stanisław Dutkiewicz †12 IX 1939 Brwinów
• szef służby zdrowia – mjr lek. dr Tadeusz Radwański
• szef służby uzbrojenia – kpt. uzbr. Teodor Winiarczyk (niemiecka niewola)
• szef służby intendentury – kpt. int. z wsw inż. Jan Ogarzewski (Armia Krajowa)
• dowódca taborów i szef służby taborowej – kpt. tab. Antoni Bogusław Konopko (niemiecka niewola)
• szef służby sprawiedliwości – mjr aud. dr Józef Mitowski
• szef służby duszpasterstwa – kpl. rez. ks. Edward Frąckowiak
• komendant Kwatery Głównej – mjr piech. st. sp. Adam Nebelski †29 V 1943 Warszawa

Organizacja wojenna

Planowana organizacja wojenna 28 DP w kampanii wrześniowej. W nawiasach podano nazwy jednostek mobilizujących.

• Kwatera Główna 28 Dywizji Piechoty
• 15 pułk piechoty (Dęblin)
• 36 pułk piechoty (Warszawa)
• 72 pułk piechoty (Radom)
• 28 pułk artylerii lekkiej (Zajezierze k. Dęblina)
• 28 dywizjon artylerii ciężkiej
• 28 batalion saperów
• bateria artylerii przeciwlotniczej motorowa typ A nr 28 – por. Marian Ostaszewski
• kompania telefoniczna 28 DP
• pluton łączności Kwatery Głównej 28 DP
• pluton radio 28 DP
• drużyna parkowa łączności 28 DP
• szwadron kawalerii dywizyjnej nr 28 – mjr Jan K. Motz
• kompania kolarzy nr 13 (36 pp) – por. Anatol Trusow
• samodzielna kompania karabinów maszynowych i broni towarzyszących nr 14 (15 pp)
• kompania sanitarna nr 103 – dowódca plutonu – ppor. lek. Tadeusz Jankowski
• park intendentury nr 103

Obsada personalna dowództwa dywizji

Dowódcy dywizji:

• gen. bryg. Mieczysław Norwid-Neugebauer (7 VIII 1921 – 10 XII 1923 → szef Departamentu VII M.S.Wojsk.)
• płk piech. Bolesław Kraupa (10 XII 1923 – 15 III 1924)
• gen. dyw. Kazimierz Dzierżanowski (III 1924 – 20 X 1925)
• gen. bryg. Tadeusz Ludwik Piskor (23 X 1925 – 19 VI 1926 → szef Sztabu Generalnego)
• gen. bryg. Romuald Dąbrowski (9 VIII 1926 – 17 III 1927)
• gen. bryg. Władysław Bończa-Uzdowski (17 III 1927 – 30 IX 1939)

Dowódcy piechoty dywizyjnej:

• płk piech. Bolesław Zaleski (1921 – 31 X 1921)
• płk piech. Romuald Dąbrowski (1 XII 1923 – 9 VIII 1926 → dowódca 28 DP)
• płk piech. Romuald Żurakowski (21 VIII 1926 – 3 VIII 1931 → pomocnik dowódcy OK I ds. uzupełnień)
• płk dypl. Adam Brzechwa-Ajdukiewicz (3 VIII 1931 – III 1938 → dowódca 26 DP)
• płk dypl. Stefan Broniowski (III 1938 – IX 1939)

II dowódcy piechoty dywizyjnej:

• płk dypl. Aleksander Wacznadze

Szefowie sztabu:

• mjr SG Mieczysław Mozdyniewicz (IX 1921 – 15 X 1923 → Oddział I SG)
• mjr / ppłk SG Franciszek Dudziński (15 X 1923 – 5 I 1926 → szef Oddziału Wyszkolenia Sztabu DOK I)
• ppłk SG Feliks Kwiatek (1 I – 24 X 1926 → Oddział I SG)
• mjr SG Józef Sierosławski (24 X 1926 – 31 X 1928 → PUWFiPW)
• mjr dypl. piech. Adam Rudnicki (31 X 1928 – 28 I 1931 → dowódca baonu w 57 pp)
• mjr dypl. piech. Jan Grudzień (26 III 1931 – 1 X 1932 → dyspozycja szefa SG)
• mjr dypl. piech. Stefan Loth (1 XI 1932 – 7 VI 1934 → GISZ)
• mjr dypl. art. Józef Kaiser (od VI 1934)
• ppłk dypl. piech. Albin Habina (23 X 1937 – IX 1939)
• mjr piech. Władysław Naprawa (8–15 IX 1939)

Obsada personalna w marcu 1939 roku

Ostatnia „pokojowa” obsada personalna dowództwa dywizji:

Żołnierze Dywizji (w tym OZ) – ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].

Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24. T. III/2. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.

Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.

Убиты в Катыни. Книга