274 Brygada Pancerna (hebr. חטיבה 274), znana również jako Ucbat Jeruszlajim (hebr. עוצבת ירושלים, co oznacza Formacja Jerozolimy), Chatiwat tankej ha-szalal (hebr. חטיבת טנקי השלל, Brygada czołgów zdobycznych) oraz Chatiwat ha-Tiranim (hebr. חטיבת הטירנים, Brygada Tiranów) – to nieistniejący związek taktyczny Sił Obronnych Izraela.
Brygada została utworzona w 1969 roku. Jej głównym wyposażeniem był zdobyczny sprzęt radziecki, w tym czołgi Tiran 4 i Tiran 5 (modyfikacje T-54 i T-55), czołgi pływające PT-76 oraz transportery BTR-50.
Po wojnie Jom Kipur brygada została przemianowana na 691. Brygadę Pancerną.
Formowanie brygady
W trakcie wojny sześciodniowej (1967) Izrael zyskał sprzęt m.in. produkcji radzieckiej (T-54, T-55, IS-3M, PT-76 oraz transportery opancerzone). Już w lipcu 1967 roku w Sztabie Generalnym izraelskiej armii odbyło się spotkanie, na którym zdecydowano się przyjąć na stan armii zdobyczny sprzęt, w tym czołgi T-54 i T-55, nadając im nazwę Tiran (hebr. טִירָן). Postanowiono, że w 1968 roku do służby wejdzie 130 zdobycznych czołgów.
W 1968 roku utworzono dwie kompanie pancerne z czołgami produkcji radzieckiej. Zbiegało się to z wycofywaniem francuskich czołgów AMX-13 (cztery bataliony) i ich zastąpieniem Tiranami. Większość nowej brygady miała składać się z załóg czołgów francuskich, ale w Tiranach wprowadzono do załogi czwartą osobę, co wymusiło dołączenie rezerwistów. W 1969 roku sformowano 274. Brygadę Pancerną, w skład której weszły cztery bataliony pancerne: 25., 225., 227., 228. Pierwszym dowódcą jednostki został pułkownik Gide’on Altszuler.
W 1971 roku do struktury brygady włączono Jednostkę 88 Dow Lawan (od tego momentu również określaną jako 88 Brygada), wyposażoną w transportery BTR-50 oraz czołgi pływające PT-76.
Przed wojną Jom Kipur uznawano ją za największą formację pancerną w izraelskiej armii, składającą się z 13 kompanii z łączną liczbą 155 Tiranów oraz sześciu PT-76. W związku z tym, w pobliżu kibucu Ce’elim na Negewie, stworzono specjalny ośrodek szkoleniowy dla załóg czołgów Tiran.
W 1972 roku brygada przeprowadziła tajne szkolenia w Szarm asz-Szajch dla kurdyjskich bojowników, aby zapoznać ich z obsługą radzieckich czołgów zdobytych na armii irackiej.
Wojna Jom Kipur
Po rozpoczęciu wojny Jom Kipur brygada pełniła rolę rezerwy na Synaju. Formacja kilkakrotnie zmieniała lokalizację w zależności od informacji wywiadowczych dotyczących potencjalnych kierunków ataku sił egipskich. W nocy z 11 na 12 października brygadę uwzględniono w planach uwolnienia z okrążenia jednostek na południowej linii umocnień Bar Lewa, znanej jako Ha-Mezach. Zamierzano użyć Tiranów, aby upozorować ruchy wojsk egipskich i wprowadzić zamieszanie wśród nich. Jednakże 13 października sytuacja okrążonych stała się na tyle krytyczna, że operację odwołano, a załoga otrzymała zgodę na kapitulację.
14 października armia egipska zaatakowała na całym froncie na Synaju. Wszystkie bataliony brygady brały udział w walkach z Egipcjanami, szczególnie z 24. Brygadą Pancerną. W trakcie starć w dniach 14–15 października brygada straciła 24 żołnierzy, ponad 60 zostało rannych, a dziewięć czołgów uszkodzono. Od 15 października brygada została przeniesiona na północny odcinek frontu, gdzie miała prowadzić działania przeciw egipskiej 2. Armii w rejonie Ismailii oraz zapobiegać powiększeniu przyczółków na wschodnim brzegu Kanału Sueskiego.
Po przekroczeniu Kanału Sueskiego przez siły izraelskie w ramach operacji „Abirej Lew”, brygadzie powierzono zadanie walki z pozostającymi na Synaju siłami egipskimi (m.in. o wzgórza Chamutal i Machszir). W trakcie nieudanych starć o grzbiet Chamutal zginęło ośmiu żołnierzy, a 20 zostało rannych.
Po wojnie, w 1974 roku, Jednostka 88 Dow Lawan została rozwiązana, a brygada przekształcona w 691. Brygadę Pancerną, do której wprowadzano kolejne zdobyczne czołgi radzieckie po modyfikacjach. Brygadę przeniesiono do 440. Dywizji Pancernej oraz z obozu wojskowego Tasa do Rafy, gdzie kontynuowano szkolenie nowych załóg czołgów, opracowywano nowe programy szkoleniowe oraz rozwijano zastosowanie Tiranów w izraelskiej armii. W tym samym roku brygada uczestniczyła w testach czołgu Tiran 6 na poligonie pod Sziwtą.
W 1986 roku brygada została rozwiązana.
Dowódcy
Na czoło brygady stali następujący dowódcy:
- płk Gide’on Altszuler
- płk Jo’el Gonen
- ppłk Uzi Lew-Cur
- płk Beni Taran
- płk Imanuel Sakel
- płk Ha’ajil Salach
Przypisy
Bibliografia
PawełP. Behrendt, Achzarit i Tiran. Radzieckie czołgi w Izraelu (Rydwany Cahalu, część piąta) [online], Konflikty.pl, 11 maja 2019 [dostęp 2023-09-22].
JuwalJ. Szachaf, חטיבה 274. חטיבת „טירנים” הראשונה בצה”ל. סיפורה הקמתה ופעילותה במלחמת יום הכיפורים [online], Muzeum Jad la-Szirjon, 2011 [dostęp 2023-09-22].