26 pułk piechoty – oddział piechoty ludowego Wojska Polskiego.
Został sformowany w okolicach Białegostoku na podstawie rozkazu nr 16 Naczelnego Dowództwa WP z 3 września 1944 roku, w oparciu o sowiecki etat pułku strzeleckiego nr 04/501. Pułk wchodził w skład 9 Drezdeńskiej Dywizji Piechoty w ramach 2 Armii WP. Ceremonia zaprzysiężenia miała miejsce w Hryniewiczach 29 października 1944 roku. W kwietniu 1945 roku pułk poniósł znaczne straty w trakcie bitwy pod Budziszynem.
Skład etatowy
dowództwo i sztab
3 bataliony piechoty
kompanie: dwie fizylierów, przeciwpancerna, rusznic ppanc, łączności, sanitarna, transportowa
baterie: działek 45 mm, dział 76 mm, moździerzy 120 mm
plutony: zwiadu konnego, zwiadu pieszego, saperów, obrony pchem, żandarmerii.
Łącznie: żołnierzy 2915 (w tym oficerów – 276, podoficerów – 872, szeregowców – 1765).
Sprzęt: 162 rkm, 54 ckm, 66 rusznic ppanc, 12 armat ppanc 45 mm, 4 armaty 76 mm, 18 moździerzy 50 mm, 27 moździerzy 82 mm, 8 moździerzy 120 mm.
Działania bojowe
Od momentu sformowania aż do zakończenia wojny, pułk brał udział w walkach w składzie 9 Dywizji Piechoty. Forsując Nysę, walczył pod Rothenburgiem oraz w obronie przed niemieckimi siłami pancernymi atakującymi z południa pod Gross Röhrsdorf, a następnie w okrążeniu pod Kuckau. W operacji praskiej działał w drugim rzucie 9 DP. Szlak bojowy zakończył w rejonie Benešova. Do jesieni 1947 roku pułk prowadził działania przeciwko oddziałom UPA na obszarze powiatów Jarosław i Lubaczów.
Okres powojenny
18 października 1948 roku w Przemyślu pułk otrzymał sztandar ufundowany przez mieszkańców Rzeszowszczyzny. W październiku 1952 roku wszedł w skład 30 DP, a w grudniu tego samego roku został rozformowany. Jego nazwę przejął podporządkowany 9 DP 92 pułk piechoty, który również został rozformowany w 1957 roku.
Miejsce stacjonowania jednostki
Rzeszów (czerwiec 1945)
Jarosław (11 czerwca 1945 – wrzesień 1947)
Sanok, koszary przy ul. Adama Mickiewicza 15 (do 1952)
JW 2460
Jarosław (do 1957)
Żołnierze pułku
Dowódcy pułku
ppłk Aleksander Sosnora (6 września 1944 – do końca wojny)
ppłk Leonard Skulski – 1949
Oficerowie pułku
kpt. Stanisław Winter vel Jan Hryniewicz
Odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari
kpt. Sergiusz Ananiew
chor. Zdzisław Hencel
por. Arsentij Kuźmienko
ppor. Tadeusz Nałogowski
ppor. Franciszek Pelc
por. Władysław Wansowicz
kpt. Platon Zwierkowicz
Upamiętnienie
12 października 1982 roku w Sanoku, przy ulicy Białogórskiej w dzielnicy Wójtostwo, tuż obok mostu na Sanie, odsłonięto pomnik-czołg, mający na celu kultywowanie tradycji 26 pułku piechoty. Uroczystość miała miejsce podczas obchodów Święta Wojska Polskiego oraz 39. rocznicy powstania ludowego Wojska Polskiego i 38. rocznicy bitwy pod Lenino. Pomnik ten, przedstawiający czołg T-34/85, pochodzi z 26 pułku czołgów średnich, który stacjonował w dzielnicy Olchowce po 1945 roku. Twórcy pomnika zamierzali w ten sposób upamiętnić zwycięski szlak bojowy Wojska Polskiego w walce z hitlerowskim najeźdźcą, bandami UPA oraz reakcyjnym podziemiem.
Z inicjatywy komisji historycznej koła ZBoWiD w Sanoku w 1981 roku wniesiono do władz miasta propozycję nadania jednej z ulic w Sanoku imienia 2 Pułku Strzelców Podhalańskich. W 1982 roku, z inicjatywy naczelnika miasta Sanoka Ryszarda Grzebienia, ulicy na Białej Górze nadano imię 26 pułku piechoty. W 1989 roku nazwa została zmieniona na ulicę Aleksandra Rybickiego.
Przypisy
Bibliografia
Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej, T. 1, Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego: formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek piechoty. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1965.
Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945–1960: skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.
Leon Lubecki: Na południe od Berlina. Z walk 26 pułku piechoty. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1973.