26 Pułk Piechoty (26 pp) to jednostka piechoty Wojska Polskiego II RP.
Formowanie i zmiany organizacyjne
7 listopada 1918 roku w Piotrkowie pułkownik Jan Rządkowski rozpoczął formowanie Piotrkowskiego Okręgowego Pułku Piechoty. Już następnego dnia wydano pierwszy rozkaz pułkowy, w którym określono skład, nazwę pułku oraz obsadę stanowisk oficerskich.
20 listopada do pułku dołączono 500-osobowy oddział, który stał się II batalionem, składający się z członków V Okręgu Polskiej Organizacji Wojskowej pod dowództwem kapitana Leopolda Endel-Ragis.
W maju 1919 roku pułk został włączony do XIII Brygady Piechoty w ramach 7 Dywizji Piechoty.
W grudniu 1919 roku batalion zapasowy pułku stacjonował w Noworadomsku.
Pułk w walce o granice
W czerwcu 1919 roku III batalion wszedł w skład Grupy generała Henryka Minkiewicza (Grupa operacyjna „Bug”).
Na początku 1920 roku 26 pułk piechoty przybył ze Śląska na Wołyń, gdzie przejął odcinek obrony „Kościuszko”, zastępując pododdziały 48 pułku piechoty. II batalion, dowodzony przez kapitana Wiktora Eichlera, obsadził przyczółek mostowy w Zwiahlu, gdzie obronę zorganizowano przy pomocy systemu placówek i punktów oporu, wspartego przez zasieki z drutu kolczastego oraz wzajemny ogień. Dwie kompanie rotacyjnie obsadzały stanowiska obronne, a trzecia pełniła rolę odwodu. Obronę wzmocniły dwa samochody pancerne „Dziadek” i „Wnuk”, a wsparcie artyleryjskie zapewniały bateria lekka i ciężka na zachodnim brzegu Słuczy. Punkt obserwacyjny dowódcy batalionu znajdował się na wieży zrujnowanego pałacu.
W drugiej dekadzie marca zarejestrowano oznaki przygotowań Sowietów do ofensywy. Przed frontem gromadziły się oddziały 44. i 45. Dywizji Strzelców oraz 98 pułku kawalerii. Dowództwo polskiej 13 Dywizji Piechoty pod dowództwem generała Jana Romera wzmocniło obsadę przyczółka nową kompanią marszową 27 pułku piechoty.
19 marca sowieckie oddziały 58 Dywizji Strzelców podjęły próbę sforsowania Słuczy w rejonie Hulska i Iwaszkówki. Atak został odparty przez 5/26 pp oraz 4 kompanię ciężkich karabinów maszynowych. Ponowny atak miał miejsce w nocy z 20 na 21 marca, a forsowanie połączone z uderzeniem na styku 43. i 26 pułków piechoty zostało odparte kontratakiem rezerw 13 Dywizji Piechoty. Główne uderzenie nieprzyjaciela skierowano jednak na przyczółek mostowy pod Zwiahlem, gdzie zaatakowały cztery pułki strzelców, międzynarodowy pułk Armii Czerwonej oraz 98 pułk kawalerii, wspierane przez cztery baterie artylerii, dwa samochody pancerne i jeden czołg.
20 marca wieczorem rozpoczęło się przygotowanie artyleryjskie do natarcia, które trwało całą noc. Około godziny 8.00 sowiecka piechota zaatakowała od strony Romanówki i Kropiwny. Pierwszy atak został odparty przez Polaków, ale kolejny, poprzedzony intensywnym ostrzałem przez cztery baterie, rozpoczął się około 11.00. Do natarcia ruszyły gęste tyraliery 516., 520. i 521. pułku strzelców, wspierane przez dwa samochody pancerne i uzbrojony w trzy ckm-y czołg „Ukrainiec”. 98 pułk kawalerii atakował wzdłuż toru kolejowego na 6 kompanię. Samochody pancerne przełamały zasieki z drutu kolczastego i wjechały na stanowiska 7 kompanii, która rozpoczęła odwrót. Obserwatorzy artylerii musieli opuścić swoje punkty, a polskie baterie przerwały ogień. Dowódca polskiego batalionu skierował kompanię 27 pułku piechoty do obsadzenia luki między 6 a 7 kompanią, a dowódca pułku ppłk Hermann wsparł II batalion 7 i 13 kompanią saperów. 13 kompania otrzymała rozkaz obejścia nieprzyjaciela przez Łubczyce i zaatakowania jego tyłów. 7 kompania saperów z 7 i resztą 8 kompanii piechoty, wsparta przez samochody pancerne, ruszyła do kontrataku po obu stronach szosy. Pocisk z działka polskiego samochodu pancernego „Dziadek” przebił pancerz czołgu „Ukrainiec”, co doprowadziło do jego zdobycia przez Polaków. Po utracie czołgu, zagrożeni oskrzydleniem Sowieci rozpoczęli szybki odwrót. Do godziny 14.00 Polacy odzyskali wszystkie utracone placówki i punkty oporu.
W czerwcu, podczas odwrotu na Ukrainie, w boju pod Horbulowem z 4 Dywizją Kawalerii Armii Konnej, pułk zdobył tabory tej dywizji oraz rozbił baterię artylerii.
Kiedy w ramach polskiej kontrofensywy znad Wieprza 3 Dywizja Piechoty Legionów ruszyła na Brześć, 7 Dywizja Piechoty otrzymała zadanie osłony jej prawego skrzydła. 16 sierpnia lewoskrzydłowy 26 pułk piechoty skierował się wzdłuż zachodniego brzegu Bugu na Włodawę. Pod Majdanem rozproszono oddziały 58 Dywizji Strzelców, wzięto do niewoli około 100 jeńców i zdobyto 4 działa. 18 sierpnia pułk zajął Włodawę, gdzie nawiązał łączność taktyczną z oddziałami grupy gen. Bałachowicza, a także zwalczał wycofujące się oddziały nieprzyjaciela na odcinku Włodawa – Uhrusk.
Aby umożliwić odwrót oddziałom Armii Czerwonej odciętym na zachód od Włodawy przez postępy polskiej kontrofensywy, sowieckie dowództwo postanowiło odbić miasto. 21 sierpnia na Włodawę uderzyła 117 Brygada Strzelców pod dowództwem kombryga N. Szyszkina, wspierana przez resztki rozbitej grupy Dotola. Pierwsze natarcie Polacy odparli ogniem broni maszynowej i strzeleckiej. Podczas drugiego natarcia Sowieci zdobyli dworzec kolejowy, wypierając z niego oddział gen. Bałachowicza, i uchwycili most kolejowy na Bugu. Dworzec odzyskała kontratakiem 5 kompania 26 pułku piechoty. W trakcie kolejnych walk na tyłach sowieckich pojawił się oddział gen. Bałachowicza, wracający z wypadu na Piszczę. Mimo zaskoczenia, czerwonoarmiści stawili twardy opór. W zaciętej walce polegli sowieccy dowódcy – Szyszkin i Dotol. Czerwonoarmiści, pozbawieni dowództwa, wycofali się w nieładzie, z częścią uciekającą za Bug, porzucając tabory i ciężką broń.
Wojnę zakończył we wrześniu zagonem na Kowel, który zdezorganizował obronę rosyjskiej 12 Armii.
Po zawieszeniu broni pułk osłaniał granicę nad rzeką Uborć. 22 listopada 1920 roku przeszedł do Kowla, gdzie pozostał aż do lata 1921 roku.
Kawalerowie Virtuti Militari
Pułk w okresie pokoju
Jesienią 1921 roku pułk został wyłączony ze składu 7 DP i podporządkowany dowódcy 5 Dywizji Piechoty. Na przełomie października i listopada 1921 roku pułk przeniesiono do Lwowa, a jego II batalion do Mostów Wielkich.
W 1923 roku pułk (dowództwo, I i III baon, Kadra Batalionu Zapasowego) stacjonował we Lwowie, z wyjątkiem II batalionu, który był detaszowany w Kamionce Strumiłowej. W 1927 roku II baon przeniesiono do Lwowa.
19 maja 1927 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski ustalił i zatwierdził dzień 17 września jako datę święta pułkowego, które obchodzone było w rocznicę wręczenia chorągwi w 1922 roku.
Zgodnie z rozkazem wykonawczym Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty, wprowadzono organizację piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku. 26 pułk piechoty został zaliczony do typu I pułków piechoty (zwanych „normalnymi”). Każdego roku otrzymywał około 610 rekrutów, a jego stan osobowy wynosił 56 oficerów oraz 1500 podoficerów i szeregowców. W okresie zimowym pułk dysponował batalionem starszego rocznika, batalionem szkolnym i skadrowanym, a w lecie batalionem starszego rocznika i dwoma batalionami poborowych. Po wprowadzeniu w 1930 roku nowej organizacji piechoty na stopie pokojowej, pułk szkolił rekrutów dla batalionu Korpusu Ochrony Pogranicza.
W 1934 roku pułk przeniesiono do Gródka Jagiellońskiego, z wyjątkiem III baonu, który został w Lwowie do 1939 roku jako pododdział detaszowany.
Rozkazem B. Og. Org. MSWojsk. L. 2271/Tjn. Org. z 10 lipca 1934 roku, I wiceminister spraw wojskowych zaliczył III/26 pp we Lwowie do batalionów wydzielonych typ I (P.S. 10–50, skład osobowy nr 8-a).
26 pp w kampanii wrześniowej
Mobilizacja
26 pp był jednostką administracyjną i mobilizującą. Mobilizację alarmową rozpoczęto 27 sierpnia 1939 roku w garnizonie Lwów przez III batalion w ramach grupy brązowej (G20+30 kompanii km plot. typ B nr 62) i w grupie żółtej (A+24 kompanii asystencyjnej nr 61). W ramach I rzutu mobilizacji powszechnej, od 3 do 4 dnia mobilizacji, zmobilizowano w garnizonie Gródek Jagielloński 26 pp na etatach wojennych, a w garnizonie Lwów jego III batalion piechoty. Dodatkowo, w ramach I rzutu mobilizacji powszechnej w Gródku Jagiellońskim, w 5 i 6 dniu zmobilizowano:
- samodzielną kompanię km i br. tow. nr 61,
- kolumnę taborową nr 601,
- kolumnę taborową nr 602,
- kolumnę taborową nr 603.
W 7 dniu mobilizacji miał zostać zmobilizowany:
- batalion marszowy 26 pp,
- uzupełnienie marszowe sk km i br. tow. nr 61.
Od 31 sierpnia do 1 września pułk przeprowadził mobilizację swoich i przydzielonych pododdziałów. 2 września żołnierze złożyli przysięgę. Do godziny 4.45 3 września I batalion załadował się do transportu kolejowego. Transport z dowództwem pułku i pododdziałami pułkowymi wyjechał z Gródka 3 września o godzinie 16.45, a II batalion z Gródka odjechał około godziny 21.00. Również 3 września ze Lwowa transportem kolejowym odjechał III batalion. Macierzysta 5 Dywizja Piechoty, zgodnie z planem „Z”, miała wejść w skład odwodu Armii „Pomorze”. Miejscem koncentracji dywizji były okolice Włocławka, gdzie przebywało już zgrupowanie 19 pułku piechoty. Z powodu załamania się obrony Armii „Modlin”, 5 DP miała się wyładować z transportów kolejowych na północ od Warszawy i obsadzić linię Narwi.
Działania bojowe
W kampanii wrześniowej 1939 roku 26 pp walczył w składzie macierzystej 5 Dywizji Piechoty w obronie Warszawy.
Działania i walki 26 pp w rejonie Warszawy
I batalion 26 pp
I batalion 26 pp przeszedł przez Lwów, Krasne, Dubno, Zdołbunów, Kowel, Brześć n/Bugiem, Czeremcha, Siedlce, Warszawę, Jabłonnę, Legionowo do Zegrza, gdzie w nocy z 6 na 7 września został wyładowany. Został podporządkowany dowódcy Warszawskiej Brygady Obrony Narodowej płk. dypl. Józefowi Sas-Hoszowskiemu, który organizował obronę linii Narwi od Zegrza do Dębego. I/26 pp miał bronić Zegrza od strony północnej na przedmościu. Do 9 września rano batalion nie nawiązał styczności bojowej. W nocy z 8 na 9 września batalion przeszedł na południowy brzeg Narwi, a rano 9 września most został wysadzony. W nocy 9 września do Dębego skierowano 3 kompanię strzelecką. Następnie rano batalion przeszedł do Marek, a potem do Strugi i przeszedł do dyspozycji dowódcy 20 Dywizji Piechoty. Od 10 września batalion powrócił do Marek, gdzie przystąpił do organizacji obrony miasta. Wieczorem 12 września batalion I/26 pp na rozkaz dowódcy 20 DP odmaszerował do Warszawy.
Dowództwo 26 pp i pododdziały pułkowe
5 września do Modlina tą samą trasą przyjechał transport z dowództwem pułku i większością pododdziałów pozabatalionowych, które po wyładowaniu zajęły stanowiska na zachodnim odcinku twierdzy. Nazajutrz zostały wycofane do Nowego Dworu Mazowieckiego i, wraz z innymi pododdziałami, stanowiły odwód dowódcy 5 DP gen. bryg. Juliusza Zulaufa. Następnie dowództwo i pododdziały pułkowe zostały wyznaczone do obrony linii: Okunin-las Boża Wola w kierunku Jabłonny. Wieczorem 10 września przeszły do Nieporętu, Marek, skąd następnie osiągnęły rejon Białołęki. 13 września przybyły do Warszawy na Pragę.
II batalion 26 pp
II batalion, wraz z plutonem artylerii piechoty i kompanią przeciwpancerną 26 pp, 6 września rano został rozładowany na towarowym Dworcu Wschodnim w Warszawie. Następnie, na rozkaz Dowódcy Obrony Warszawy gen. bryg. Waleriana Czumy, został skierowany w rejon Żerania. Z uwagi na zagrożenie przyczółka mostowego i przeprawy w Świdrach Małych, został skierowany do wsparcia. Rejon Świdrów Małych osiągnął 7 września po południu. 8 września od rana II batalion zajął stanowiska obronne w rejonie częściowo uszkodzonego mostu, po wschodniej stronie Wisły. 5 kompanię strzelecką wzmocnioną plutonem ckm i plutonem ppanc. wysunięto w kierunku południowym. Patrolowano Wisłę w kierunku Warszawy i prowadzono rozpoznanie w kierunku Piaseczna. Około południa most i okolice były silnie bombardowane przez lotnictwo niemieckie. Na rozkaz płk. dypl. Eugeniusza Żongołłowicza do Karczewa przesunięto wzmocnioną 5 kompanię. Jednocześnie z przybywających rozbitków sformowano 7 kompanię strzelecką pod dowództwem ppor. rez. Stanisława Świrko, a w nocy 7/8 września sformowano następną kompanię pod dowództwem por. Bronisława Augustyna, która odeszła pod bezpośrednie dowództwo płk. Eugeniusza Żongołłowicza. Wieczorem 8 września do Wisły naprzeciw Karczewa podeszły oddziały niemieckiej 1 Dywizji Pancernej. Po ostrzelaniu Karczewa przez artylerię niemiecką, Wisłę o godz. 2.00 9 września usiłował przekroczyć niemiecki desant na 10 łodziach gumowych, ale został odparty w ogniu broni strzeleckiej przez wzmocnioną 5 kompanię. 9 września po południu Wisłę po moście w Świdrach Małych próbował przekroczyć pododdział niemieckiego 2 batalionu strzelców z 1 DPanc, jednak został odparty ogniem broni strzeleckiej 6 kompanii i ostrzałem armat plutonu artylerii piechoty 26 pp. 10 września pod Brzuminem i Wólką Dworską oddziały niemieckiej 1 DPanc utworzyły przyczółek, przełamując obronę oddziałów kawalerii z Ośrodka Zapasowego Pomorskiej Brygady Kawalerii i Ośrodka Zapasowego Mazowieckiej Brygady Kawalerii. Oddziały niemieckie poszerzyły przyczółek, zajmując Otwock. 10 września o godz. 4.50 most w Świdrach Małych został wysadzony, mimo to oddziały niemieckie podjęły próbę forsowania przeprawy, ostatecznie most spalono. II batalion wziął udział w natarciu na Otwock celem otwarcia drogi do Warszawy. Do kontrataku na Karczew i Otwock przystąpiły 5 i 7 kompanie strzeleckie, które wsparły szwadrony 1 pułku kawalerii KOP. Zdobyto Otwock Mały, jednak dalsze natarcie nie odniosło powodzenia. W trakcie zaciętych walk batalion poniósł straty osobowe, wśród poległych był kpt. Władysław Przybyłowicz. 11 i 12 września II batalion z plutonem artylerii i kompanią ppanc. 26 pp toczył walki w rejonie Otwocka, ponosząc dalsze starty. Wieczorem otrzymał rozkaz odwrotu do lasów rembertowskich, skąd 13 września został skierowany do Warszawy na Pragę do sektora „Utrata”.
Bój w obronie Warszawy
III batalion 26 pp
Batalion przyjechał na stację towarową Dworca Warszawa-Wschodnia 7 września wieczorem, gdzie był bombardowany. Podporządkowany został Dowództwu Obrony Warszawy, nocą 7/8 września został przemieszczony na pododcinek północny Żoliborz pod dowództwem ppłk. dypl. Waleriana Tewzadze, obsadzając Plac Inwalidów. W nocy 9/10 września wykonał wypad z Placu Narutowicza, plutonem strzelców pod dowództwem dowódcy 9 kompanii strzelców z Ochoty na Rakowiec. Podczas wypadu na przedpole Ochoty i Mokotowa, na oddziały niemieckiej 4 DPanc. ciężko rannych zostało 2 strzelców i por. Feliks Szawłowski. Do własnych linii powrócił ppor. Wincenty Furman i 21 strzelców spośród 60 biorących udział w wypadzie. 13 września o godzinie 15.55 w wyniku niemieckiego nalotu na Żoliborz zginął ppor. Józef Krzysztofek. W nocy 15/16 września III/26 pp przeszedł z odwodu dowódcy pododcinka do I rzutu obrony, obsadzając Osiedle Łączności Babice i rozpoczynając rozpoznanie przedpola patrolami. Po południu oddziały niemieckie zajęły kompleks koszarowy na południe od osiedla. Kontratakiem III batalionu i batalionu stołecznego, niemiecki oddział po kilku godzinach ciężkiej walki został wyparty z kompleksu koszar. Od 17 września III batalion ponownie zajął obronę w Osiedlu Łączności Babice. 19 września o godzinie 7.00 dokonał wypadu jedną kompanią strzelecką na Janów. 20 września artyleria niemiecka z okolic Klaudyna ostrzelała pozycje batalionu, a tego dnia patrole batalionu opanowały wieś Gać leżącą na przedpolu Fortu nr II Wawrzyszew. Od 21 września, na rozkaz dowódcy Odcinka Warszawa-Zachód płk. dypl. Mariana Porwita, otrzymał rozkaz samodzielnej obrony ośrodka oporu Babice, który „był przeznaczony na stracenie”. Miał walczyć do końca, aby opóźnić uderzenie wroga na pozycję główną. 23 września o godzinie 4.30 rejon obrony batalionu był ostrzeliwany przez artylerię niemiecką. 24 września od godziny 17.00 teren osiedla i batalion znalazły się pod ostrzałem ciężkiej artylerii niemieckiej kierowanej z samolotu, dodatkowo były bombardowane przez niemieckie samoloty. 25 września od godziny 8.00 rejon obrony był intensywnie bombardowany przez lotnictwo niemieckie, a od godziny 12.30 niemieckie patrole rozpoznawały obronę. W wyniku wymiany ognia poległ 1 żołnierz, a 2 zostało rannych. O godzinie 16.00 niemiecka piechota uderzyła na obronę III/26 pp, ale ostrzał batalionu załamał niemieckie natarcie. 26 września rejon obrony III/26 pp był ostrzeliwany przez artylerię niemiecką i bombardowany. 27 września rano pozycje batalionu zaatakowały oddziały niemieckiej 19 DP, w ciężkich walkach, mimo kontrataków odwodowej 9 kompanii, batalion wyczerpał swoją amunicję i siły, co doprowadziło do kapitulacji całkowicie otoczonego batalionu. W walce poległo wielu żołnierzy, w tym por. Feliks Szawłowski, a wielu odniosło rany, w tym por. Zdzisław Korabiowski, ppor. Adam Weber i por. Stanisław Maciejak.
Walki w obronie Pragi
Dowództwo 26 pp, pododdziały pułkowe i I batalion 26 pp
13 września na Pragę wycofała się grupa gen. bryg. Juliusza Zulaufa, który objął dowództwo obrony Odcinka Warszawa-Wschód „Praga”. Podporządkowano mu dwa pododcinki – Północny i Południowo-Wschodni. Tym ostatnim dowodził płk dypl. Ludwik de Laveaux, a od 16 września płk Eugeniusz Żongołłowicz, który był dowódcą 44 Dywizji Piechoty rezerwy. Jemu podlegał sektor „Utrata”, dowodzony przez dowódcę 26 pp – ppłk. Franciszka Węgrzyna. 26 pułk piechoty został skoncentrowany (bez III batalionu) w tym sektorze. Miejscem postoju dowódcy sektora był gmach poczty przy ul. Brukowej 28. Pierwszy rzut obrony przebiegał przez Utratę i skrzyżowanie torów przy ul. Podskarbińskiej. Granicami sektora od południa była ul. Nieświeska i Siarczana, a od północy ul. Łochowska. W I rzucie obronę organizował batalion kombinowany mjr. Wacława Kuczajowskiego, II rzut obrony stanowił I batalion 26 pp wraz z kompanią 1 pułku piechoty „Obrony Pragi”, wzmocnioną plutonem ppanc. W odwodzie sektora pozostały pluton pionierów, kompania zwiadu 26 pp oraz III batalion 205 pułku piechoty i 1 kompania 61 batalionu saperów, a wsparcie artyleryjskie zapewniła 1 bateria 78 dywizjonu artylerii lekkiej. II batalion 26 pp wraz z plutonem artylerii piechoty 26 pp został przydzielony jako odwód dowódcy sektora „Saska Kępa” ppłk. Stefana Kotowskiego, dowódcy 336 pułku piechoty (2 pułku piechoty „Obrony Pragi”). 14 września oddziały niemieckiej 3 Armii podeszły pod pozycje obronne Pragi i nawiązały styczność ogniową. Oddział niemiecki dokonał wypadu na Dworzec Wschodni, będący w sektorze „Grochów”, bronionym przez zgrupowanie 21 pp. Kontratak w nocy 14/15 września I/26 pp doprowadził do odbicia całego terenu dworca. Tego dnia poległ ppor. Mieczysław Szajner. Z rozkazu płk. Eugeniusza Żongołłowicza, 16 września po południu ppłk dypl. Franciszek Węgrzyn miał zorganizować natarcie jednym batalionem z rejonu ul. Zabranieckiej i Utraty na Witolin, wspierane przez 21 pułk piechoty. O godzinie 15.00 I batalion 26 pp podjął natarcie. Pierwszorzutowa 1 kompania strzelecka i pluton 2 kompanii strzeleckiej wdarły się do zabudowań Grochowa, podczas gdy pozostała część 2 kompanii zalegała na otwartym odcinku przy torze kolejowym. Niemieckie kontrataki i silny ostrzał artylerii zatrzymały natarcie batalionu, a do wieczora był uwikłany w walki. Batalion powrócił na podstawy wyjściowe, a obie pierwszorzutowe kompanie utraciły około 20% stanu. Doszło do korekty sektorów obrony od 17 września; sektor „Utrata” zgrupowania 26 pp obejmował frontem nasyp kolejowy przy młynie, Dworzec Wschodni z ugrupowaniem w głąb, aż do skrzyżowania ul. Radzymińskiej i Kawęczyńskiej, a granicą lewą była pierwsza ulica równoległa do ul. Kawęczyńskiej, a prawą Dworzec Wschodni. Na linii czat wysunięty był batalion kombinowany mjr. Kuczajowskiego, a na pozycji głównej obrony I batalion 26 pp wzmocniony kompanią ON z batalionu mjr. Kuczajowskiego. Odwodem sektora był III batalion 205 pp w rejonie ul. Kawęczyńskiej. Wsparcie artyleryjskie zapewniały 1/78 dal i bateria 5 pułku artylerii lekkiej. W kolejnych dniach bataliony i pododdziały pułkowe 26 pp poprawiały umocnienia, toczyły potyczki z patrolami niemieckimi oraz dokonywały wypadów na pozycje niemieckich oddziałów blokujących miasto. Jedna z kompanii dokonała nocnego wypadku na osadę Kozie Górki na przedpolu pozycji „Utrata”.
II batalion 26 pp
W nocy 15/16 września II batalion 26 pp przeprowadził wypad z rejonu stacji pomp przy skrzyżowaniu ul. Grochowskiej i Al. Waszyngtona wzdłuż szosy ul. Grochowskiej w kierunku Wawra. Natarcie prowadziły 4 i 5 kompanie. 4 kompania uzyskała sukces, wypierając piechotę niemiecką 1 km od pozycji wyjściowych, ale 5 kompania znalazła się pod silnym ostrzałem, a wprowadzona do walki 6 kompania nie była w stanie przełamać niemieckiego oporu. II batalion walczył do godziny 10.00 16 września, biorąc do niewoli niemiecką załogę budynku przy Al. Waszyngtona, w sile 1 oficera i około 100 żołnierzy. Po godzinie 10.00 batalion wycofał się na stanowiska wyjściowe. Poległo kilkunastu żołnierzy, w tym ppor. Wiktor Czajkowski, a rannych zostało około 70 żołnierzy, w tym ciężko ppor. Stanisław Proszek. II batalion 26 pp po wypadzie w nocy 15/16 września przeszedł do odwodu dowódcy sektora „Saska Kępa”. W nocy 18/19 września, w godzinach 22.00-1.00, II batalion, wraz z innymi pododdziałami, przeprowadził wypad z Saskiej Kępy w kierunku Wału Gocławskiego i Wału Miedzeszyńskiego. Po dojściu na odległość 300 m od wału, wypad załamał się w ogniu artylerii i broni piechoty, a batalion powrócił na Saską Kępę i następnie na kwatery przy ul. Targowej. Poległo kilkunastu żołnierzy, w tym ppor. Józef Buczman.
W trakcie walk w Warszawie i okolicznych miejscowościach 26 pp stracił 17 oficerów, w tym wcześniej wymienionych oraz por. Władysława Frydrycha, ppor. Jerzego Dziunikowskiego oraz 430 szeregowców. Rannych zostało około 20 oficerów i około 220 szeregowców. Pułk walczył do kapitulacji stolicy, 28 września złożył broń, a część żołnierzy ukryła lub zniszczyła broń i w następnych dniach trafiła do niewoli.
Oddział Zbierania Nadwyżek 26 pp i batalion marszowy 26 pp
Po odjeździe 26 pp do rejonu Warszawy 3 września 1939 roku, do OZN 26 pp stawiło się około 2000 żołnierzy rezerwy, w tym około 60 oficerów. Spośród tych żołnierzy zmobilizowano zgodnie z planem batalion marszowy 26 pp. Reszta OZN 26 pp odeszła z Gródka Jagiellońskiego do Lwowa, gdzie weszła w skład Ośrodka Zapasowego 5 Dywizji Piechoty. Dołączyły do niej nadwyżki mobilizacyjne III batalionu 26 pp. Pokojowy I zastępca dowódcy 26 pp ppłk Ludwik Dmyszewicz został wyznaczony przez dowódcę Okręgu Korpusu nr VI we Lwowie gen. bryg. Władysława Langnera na dowódcę obrony linii rzeki Wereszycy. Oddział nadwyżek 26 pp, wraz z batalionem marszowym, do Lwowa odprowadził mjr Eugeniusz Ślepecki, który objął dowództwo batalionu marszowego 26 pp i został podporządkowany pod Dowództwo Obrony Lwowa. Reszta OZN 26 pp, która weszła w skład OZ 5 DP, miała wystawić batalion marszowy drugiej serii dla 26 pp w miarę wyposażania i uzbrajania. W skład Zgrupowania ppłk. Ludwika Dmyszewicza weszły dwa gotowe bataliony marszowe 19 pp i 40 pułku piechoty. Zgrupowanie to, rano 12 września, stoczyło walkę z grupą bojową niemieckiej 1 Dywizji Górskiej w składzie 98 pułku strzelców górskich i II dywizjonu 79 pułku artylerii górskiej pod dowództwem płk. Ferdynanda Schörnera, doraźnie zmotoryzowaną. Pod Rudkami i Lubieniem Wielkim grupa bojowa stoczyła walkę z batalionami ppłk. Ludwika Dmyszewicza i podjęła dalszy rajd w kierunku Lwowa. Reszta OZN 26 pp, która weszła w skład OZ 5 DP, w miarę pozyskiwania wyposażenia i uzbrojenia, miała wystawić batalion marszowy drugiej serii dla 26 pp. W OZ 5 DP z nadwyżek 26 pp zorganizowano do 18 września II batalion piechoty 26 pp OZ 5 DP pod dowództwem kpt. Bolesława Grubi, w składzie 2 kompanii strzeleckich, kompanii ckm, plutonu łączności, liczący 28 oficerów, 14 podoficerów i 558 szeregowców, uzbrojonych w broń zespołową w postaci 5 rkm i 11 ckm.
Batalion marszowy 26 pp
Batalion marszowy 26 pp 9 września wszedł w skład zgrupowania pod dowództwem płk. Bolesława Fijałkowskiego, podległego Dowództwu Grupy Obrony Lwowa. Batalion marszowy 26 pp 11 września zajął newralgiczne punkty obrony w zachodnim sektorze Dowództwa Grupy Obrony Lwowa. Z batalionu marszowego 26 pp wydzielono po jednym plutonie strzeleckim i jednym plutonie ckm do obsady punktów oporu przy ul. Kulparowskiej, Gródeckiej i Janowskiej. Na wzgórze 374 Kortumowa Góra wysłano jako obsadę dwa plutony strzeleckie i pluton ckm. O świcie 12 września 3 kompania bm 26 pp pod dowództwem ppor. rez. Antoniego Chmury obsadziła i zamknęła rogatki Janowską i Gródecką. Na rogatce Janowskiej organizowały obronę II i III plutony 3 kompanii, a na rogatce Gródeckiej I pluton z plutonem armat z baterii marszowej 5 pal. Plutony strzeleckie rozpoczęły ze wsparciem ludności cywilnej budowę barykad, zamykających ulice. Batalion marszowy 26 pp oraz batalion marszowy 48 pułku piechoty były jedynymi zorganizowanymi oddziałami piechoty w tym czasie DOL. 12 września o godzinie 14.00 od strony Zimnej Wody do Lwowa wjechała zmotoryzowana czołówka grupy płk. Ferdynanda Schörnera z 1 DG, zatrzymana w walce przez 3 kompanię bm 26 pp i pluton baterii marszowej 5 pal. W tej walce, do godziny 21.00, niemieckie czołówki zostały odparte z miasta przy udziale pododdziału batalionu marszowego 48 pp. Straty 3 kompanii wyniosły około 30 żołnierzy poległych i rannych. 13 września 3 kompania bm 26 pp weszła w skład sektora zachodniego pod dowództwem ppłk. Henryka Jankowskiego, a na wzgórze 374 Kortumową Górę skierowano jeden z plutonów 3 kompanii w celu wzmocnienia obrony kompanii bm 26 pp. 13 września o godzinie 10.15, po silnym ostrzale artyleryjskim, wzgórze 374 zaatakowały oddziały 98 pułku strzelców górskich, które wyparły z niej wzmocnioną kompanię bm 26 pp, która poniosła znaczne straty. Po południu mjr Eugeniusz Ślepecki został wyznaczony na dowódcę sektora wschodniego. 15 września batalion marszowy został ściągnięty z placówek rozsianych po całym mieście do obrony sektora wschodniego. 18 września bm 26 pp w sektorze wschodnim stoczył walkę z 7 czołgami niemieckimi, które po walce odjechały w kierunku na Zboiska i Dublany. 19 września obsada odcinka wschodniego na Łyczakowie weszła w kontakt ogniowy z sowieckim oddziałem pancerno-motorowym, który atakował barykady bronione przez bataliony wywodzące się z 26 pp. 20 września doszło do ponownych walk z oddziałami sowieckimi, pomimo wstępnych rozmów pomiędzy stronami. 22 września, zgodnie z umową o przekazaniu Lwowa Armii Czerwonej, po godzinie 14.00 przez pozycje batalionów 26 pp wkroczyły do Lwowa oddziały sowieckie, kończąc tym samym walki o Lwów.
Obsada dowódcza batalionu marszowego 26 pp
dowódca batalionu – mjr Eugeniusz Ślepecki (do 13 IX 1939), kpt. Rudolf Prokopowicz
dowódca 1 kompanii – NN
dowódca 2 kompanii – NN
dowódca 3 kompanii – ppor. rez. Antoni Jan Chmura
dowódca I plutonu – pchor. Susoł
dowódca II plutonu – ppor. rez. Antoni Jan Sobolewski
dowódca III plutonu – ppor. rez. Bohdan Cwetsch
dowódca kompanii ckm – NN
Symbole pułkowe
Sztandar
17 września 1922 roku pułk otrzymał chorągiew ufundowaną przez społeczeństwo powiatów radomskiego, koneckiego i włoszczowskiego. W nocy z 26 na 27 września 1939 roku sztandar został zakopany w ogrodzie Domu Arcybiskupów Warszawskich przy ulicy Miodowej w Warszawie, pod nadzorem kapitana Jana Chmiela.