26 Pułk Czołgów Średnich im. Niemieckich Bojowników Antyfaszystowskich (26 pcz) to jednostka wojsk pancernych ludowego Wojska Polskiego.
Na mocy rozkazu Nr 0045/Org. z dnia 17 maja 1951 roku Minister Obrony Narodowej zlecił dowódcy Okręgu Wojskowego Nr IV sformowanie 26 Pułku Artylerii Pancernej. Jednostka miała zostać zorganizowana zgodnie z etatem Nr 5/85, przewidującym 757 żołnierzy oraz 12 pracowników. Termin zakończenia formowania ustalono na 1 grudnia 1952 roku. Pułk stacjonował w koszarach w miejscowości Komorów i był częścią 19 Dywizji Zmechanizowanej.
W ramach etatu, struktura pułku obejmowała: dowództwo, dwa bataliony artylerii pancernej (z czego jeden był skadrowany), batalion czołgów ciężkich, batalion fizylierów, kompanię technicznego zaopatrzenia oraz pluton saperów. Pułk miał być wyposażony w 23 czołgi ciężkie IS-2 oraz 42 samobieżne działa ISU-122. Na dzień 10 kwietnia 1952 roku na ewidencji pułku znajdowało się jedynie 15 czołgów IS-2 oraz 7 dział ISU-122, co stanowiło zaledwie 34% przewidzianego etatem uzbrojenia.
Na podstawie rozkazu Nr 0082/Org z 4 grudnia 1952 roku, Minister Obrony Narodowej polecił przekształcenie 26 pułku artylerii pancernej w jednostkę o etacie Nr 5/107, z liczebnością 489 żołnierzy i 10 pracowników. Uzbrojenie pułku miało obejmować 13 czołgów ciężkich IS-2 oraz 16 samobieżnych dział ISU-122. W porównaniu do etatu Nr 5/85, liczba żołnierzy została zmniejszona o 36%, a stan uzbrojenia (czołgi i działa) o 55%. Zmiany objęły również strukturę organizacyjną: zlikwidowano jeden batalion artylerii pancernej, a z batalionu fizylierów pozostawiono jedynie kompanię. Dwa pozostałe bataliony zostały częściowo skadrowane.
Na podstawie rozkazu Nr 0058/Org z 19 września 1955 roku, Minister Obrony Narodowej zlecił przekształcenie 26 pułku artylerii pancernej w 13 batalion czołgów i artylerii pancernej, podlegający dowódcy 19 Dywizji Pancernej. Proces przekształcenia miał zakończyć się do 20 grudnia 1955 roku. Batalion został zorganizowany według etatu Nr 5/180, licząc 485 żołnierzy i 10 pracowników cywilnych. W porównaniu do etatu Nr 5/107, liczba żołnierzy pozostała na tym samym poziomie, natomiast zwiększyła się o 44% liczba podstawowego uzbrojenia: 22 czołgi ciężkie IS-2 oraz 20 ciężkich dział pancernych ISU-122, a także jeden transporter opancerzony BTR-152. W skład batalionu wchodziły dwie kompanie czołgów ciężkich (w tym jedna skadrowana), dwie kompanie ciężkich dział pancernych (także jedna skadrowana), kompania piechoty zmotoryzowanej, cztery plutony (łączności, saperów, przeciwlotniczy, transportowo-gospodarczy) oraz dwie drużyny (rozpoznania i regulacji ruchu).
Na podstawie rozkazu Nr 0025/Org z 2 kwietnia 1957 roku, Minister Obrony Narodowej zlecił dowódcy Śląskiego Okręgu Wojskowego przeprowadzenie reorganizacji, w terminie do 15 sierpnia 1957 roku, w tym również 19 DPanc. W ramach tej reorganizacji, w miejscowości Komorów, na podstawie 13 batalionu czołgów i artylerii pancernej, powstał 26 Pułk Czołgów Średnich.
Na mocy rozkazu Nr Pf 24/MON z 19 czerwca 1962 roku, Minister Obrony Narodowej nadał 26 pułkowi czołgów średnich imię Niemieckich Bojowników Antyfaszystowskich. W uroczystości nadania imienia uczestniczył Minister Obrony NRD.
Zgodnie z rozkazem Nr 07/MON Ministra Obrony Narodowej z 4 maja 1967 roku, dotyczącym przekazania jednostkom wojskowym historycznych nazw i numerów oddziałów frontowych, oraz ustanowienia dorocznych świąt jednostek, 26 Pułk Czołgów Średnich im. Niemieckich Bojowników Antyfaszystowskich przejął numer, nazwę wyróżniającą oraz dziedzictwo tradycji 27 Sudeckiego pułku artylerii pancernej. Jednocześnie 32 pułk czołgów średnich w Sanoku został przemianowany na 26 pułk czołgów.
Żołnierze pułku
Kazimierz Bogdanowicz
Przypisy
Bibliografia
Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945–1960: skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń, Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.
Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 3, Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego: formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek kawalerii, wojsk pancernych i zmotoryzowanych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07419-4.
Tomasz Leszkowicz: Spadkobiercy Mieszka, Kościuszki i Świerczewskiego. Ludowe Wojsko Polskie jako instytucja polityki pamięci historycznej. Warszawa: Wydawnictwo Instytut Pamięci Narodowej, 2022. ISBN 978-83-8229-588-7.
Paweł P. Piotrowski: Śląski Okręg Wojskowy. Przekształcenia organizacyjne 1945-1956, Warszawa: Wydawnictwo TRIO, 2003, ISBN 83-88542-53-2, OCLC 830528040.
Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Gubińskiej, Gubińskie Towarzystwo Kultury czerwiec 2010 – Kalendarium Gubina 1945-2009 ISBN 978-83-927655-6-1.