26 dywizjon artylerii ciężkiej (26 dac) – jednostka artylerii ciężkiej Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej.
Dywizjon powstał w Skierniewicach w okresie od sierpnia do grudnia 1937 roku na mocy rozkazu Ministerstwa Spraw Wojskowych L.dz.4439/org.Tjn. z dnia 29 lipca 1937 roku. Proces formowania rozpoczął się 1 września 1937 roku, kiedy to 4 pułk artylerii ciężkiej oraz 7 pułk artylerii ciężkiej utworzyły organiczny pododdział artylerii dla 26 Dywizji Piechoty. Jednostką odpowiedzialną za administrację i mobilizację 26 dac był 26 pułk artylerii lekkiej im. Króla Władysława IV. W zakresie szkolenia pododdział był podporządkowany dowódcy 4 Grupy Artylerii. 3 listopada 1937 roku mjr Kazimierz Kozicz, dowódca dywizjonu, wydał pierwszy rozkaz dzienny. W marcu 1939 roku dywizjon stacjonował w Skierniewicach.
== 26 dac w kampanii wrześniowej ==
=== Mobilizacja ===
26 dac został zmobilizowany zgodnie z planem mobilizacyjnym „W” w okresie od 23 do 25 marca 1939 roku w Skierniewicach, w czasie zagrożenia, w grupie jednostek oznaczonych kolorem czarnym. Mobilizacja miała miejsce od A+60 do A+72. Razem z dywizjonem sformowano również pluton taborowy nr 26 w czasie A+72.
=== Działania bojowe ===
W trakcie kampanii wrześniowej dywizjon działał w ramach swojej macierzystej dywizji (Armia „Poznań” oraz Armia „Pomorze”).
Dywizjon przemieścił się transportem kolejowym do rejonu Wągrowca – Nakła, gdzie pozostał do końca sierpnia 1939 roku. 1 września, jako część artylerii wsparcia ogólnego, zajął stanowiska obronne od Noteci pod Nakłem aż do jezior Wągrowieckich. 2 września dywizjon prowadził ostrzał kolumn niemieckich, które maszerowały północnym brzegiem Noteci w kierunku Bydgoszczy. W nocy z 3 na 4 września dywizjon przeniósł się na pozycję żnińską. Od 6 września dywizjon maszerował przez Inowrocław do rejonu Żychlina. 12 września przemieszczał się nad Bzurę w kierunku przedmościa Sochaczew, gdzie na zachód od miasta zajął stanowiska obronne wspólnie z III/26 pal, tworząc grupę artylerii ogólnego wsparcia pod dowództwem ppłk. Hieronima Suszyńskiego. W późnych godzinach wieczornych 13 września dywizjon przeszedł do rejonu Gągolin Południowy, skąd wspierał natarcie 10 pułku piechoty. Około godziny 10:00 14 września, przy wsparciu sześciu baterii artylerii, tj. II/26 pal oraz III/26 pal, 10 pułk piechoty przełamał niemiecką obronę i zdobył Bednary. Niemiecki kontratak odbił jednak stację kolejową. Około południa, na rozkaz gen. Bortnowskiego, przerwano natarcie i wycofano oddziały 26 DP na zachodni brzeg Bzury. Do osłony artylerii dywizyjnej w rejonie Sromów – Gągolin wyznaczono 18 pułk piechoty, który zorganizował redutę przeciwpancerną w rejonie Gągolin – Wicie – Boczki. W ciągu następnych dwóch dni toczyły się walki obronne. 17 września przemieszały się oddziały dywizji, ponosząc ogromne straty. Artyleria straciła niemal wszystkie konie w marszu i podczas przepraw. Tylko niewielkie grupy żołnierzy zdołały dotrzeć do Puszczy Kampinoskiej, a stamtąd dalej do Modlina lub Warszawy.
== Organizacja i obsada personalna w 1939 ==
== Uwagi ==
== Przypisy ==
== Bibliografia ==
Piotr Bauer, Bogusław Polak: Armia „Poznań” w wojnie obronnej 1939. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1983. ISBN 83-210-0385-0.
Karol Lucjan Galster: Księga Pamiątkowa Artylerii Polskiej 1914 – 1939. Londyn: 1975.
Witold Jarno: Okręg Korpusu Wojska Polskiego nr IV Łódź 1918-1939. Łódź: Wydawnictwo „Ibidem”, 2001. ISBN 83-88679-10-4.
Witold Jarno. 26 dywizjon artylerii ciężkiej w latach 1937–1939. „Przegląd Nauk Historycznych”. 1, 2018. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. ISSN 1644-857X.
Eugeniusz Kozłowski: Wojsko Polskie 1936-1939. Próby modernizacji i rozbudowy. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1964.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
Jędrzej Korbal: Armata 105 mm wz.13 i wz.29. Wielki Leksykon Uzbrojenia wydanie specjalne tom 5/2021. Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2021. ISBN 978-83-8164-501-0.