26 Brygada Rakietowa Obrony Powietrznej (26 BR OP)
26 Brygada Rakietowa Obrony Powietrznej (26 BR OP) to jednostka taktyczna Wojsk Obrony Powietrznej Kraju.
Formowanie
Decyzja o utworzeniu 26 Brygady Artylerii Obrony Powietrznej Kraju ma swoje korzenie w programie rakietyzacji Wojsk OPK, który rozpoczął się w 1959 roku. Realizacja tego rozkazu, wraz z planem tworzenia rakietowej osłony strategicznych obiektów oraz regionów gospodarczych, wymusiła modernizację 129 Samodzielnego pułku artylerii Obrony Powietrznej Kraju, który istniał od połowy lat pięćdziesiątych i stacjonował w Szczecinie. Podstawą prawną dla tych działań było zarządzenie Szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego nr 0146/Org. z dnia 13 października 1967 roku.
Nakazywało ono dowódcy WOPK sformować do 1 września 1968 roku, na bazie 129 Samodzielnego pułku artylerii OPK, 26 Brygadę Artylerii OPK, w składzie:
- dowództwo i 82 dywizjon dowodzenia Obrony Powietrznej z siedzibą w Gryficach (czasowo Szczecin)
- 36 dywizjon rakietowy Obrony Powietrznej (Dobra Szczecińska)
- 37 dywizjon rakietowy Obrony Powietrznej (Nowogard, Glicko)
- 38 dywizjon rakietowy Obrony Powietrznej (Stargard Szczeciński, Kobylanka)
- 39 dywizjon rakietowy Obrony Powietrznej (Gryfino, Czarnówek)
Wszystkie dywizjony otrzymały nowe obiekty, które wymagały adaptacji do potrzeb wojskowych. Żołnierze jednostek samodzielnie budowali strzelnice, ośrodki szkolenia fizycznego oraz niezbędne stanowiska w strefach bojowych. Grupy kadry oraz żołnierzy służby zasadniczej uczestniczyły w intensywnych szkoleniach na sprzęcie bojowym w 3 Dywizji Artylerii oraz 4 Brygadzie Artylerii.
Głównym zadaniem brygady była ochrona portu w Szczecinie. Pierwszy etap formowania trwał od września do grudnia 1967 roku. Kadra i żołnierze 129 Samodzielnego pułku artylerii, wyznaczeni do nowej brygady, odbywali szkolenia w Centrum Szkolenia Specjalistów Artylerii i Radiotechniki WOPK w Bemowie Piskim. Po zakończeniu kursów wracali do istniejących jednostek rakietowych w celu doskonalenia umiejętności praktycznych.
6 stycznia 1968 roku, w kompleksie koszarowym przy ul. Ku Słońcu, odbyła się pierwsza zbiórka żołnierzy brygady, podczas której odczytano rozkaz Ministra Obrony Narodowej nr 03 z 3 stycznia 1968 roku dotyczący utworzenia brygady.
Data 6 stycznia 1968 roku jest uznawana za datę powstania 26 Brygady Artylerii OPK. W połowie sierpnia dotarł pierwszy transport kolejowy z zestawami rakietowymi ziemia-powietrze typu PZR S-75M „Wołchow”, które były transportowane w nocy na stanowiska bojowe dywizjonów dla zachowania tajemnicy.
1 września 1968 roku rozwiązano 129 Samodzielny pułk artylerii, a jego sztandar oraz numer jednostki przekazano 26 Brygadzie Artylerii OPK. Większość kadry pułku stanowiła obsadę nowo utworzonej brygady.
Do 14 września wszystkie dywizjony osiągnęły gotowość bojową. W dniach 18-19 września dowódca brygady przeprowadził ćwiczenia taktyczno-bojowe, które ujawniły dobrą organizację łączności, ale także brak znajomości wielu problemów związanych z budową i eksploatacją sprzętu.
Rozkazem Dowódcy 2 Korpusu OPK nr 0013 z 1 lutego 1969 roku, brygada została włączona do systemu dyżurów w Wojskach OPK.
Rozwój organizacyjny brygady
Początek 1969 roku oznaczał także nowy etap rozwoju organizacyjnego brygady. Z istniejącej kadry wyznaczono grupy do sformowania kolejnych jednostek rakietowych. Część kadry i żołnierzy udała się do Bemowa Piskiego, a grupy kwatermistrzowskie przemieszczały się na wybrzeże Bałtyku, aby przejąć i przystosować nowo budowane obiekty koszarowe. Od marca do maja w istniejących dywizjonach tworzono nowe dywizjony, również wyposażone w zestawy S-75M.
Formowanie dywizjonów na linii brzegowej było zgodne z koncepcją obrony wybrzeża morskiego przy użyciu rakiet. W rezultacie, w połowie lat siedemdziesiątych dywizjony rakietowe powstały od Świnoujścia na zachodzie po Sobieszewo na wschodzie wybrzeża. Jednostki brygady odegrały istotną rolę w tworzeniu tej linii obronnej.
- 40 dywizjon rakietowy Obrony Powietrznej (Kołczewo)
- 41 dywizjon rakietowy Obrony Powietrznej (Mrzeżyno)
- 42 dywizjon rakietowy Obrony Powietrznej (Ustronie Morskie)
- 43 dywizjon rakietowy Obrony Powietrznej (Darłowo, Dąbki)
We wrześniu nowo utworzone dywizjony osiągnęły gotowość bojową i zostały włączone do systemu dyżurów bojowych.
W drugiej dekadzie kwietnia 1969 roku większość sił brygady wyjechała na zgrupowanie poligonowe do Zegrza Pomorskiego, przygotowując się do wyjazdu na poligon rakietowy w Aszułuku w Kazachskiej SRR. 10 lipca dywizjon pod dowództwem mjr. Bronisława Rokickiego odpalił pierwszą bojową rakietę do imitatora celu powietrznego, osiągając bezpośrednie trafienie.
22 lipca 1969 roku poczet sztandarowy brygady reprezentował Wojska OPK na uroczystej odprawie wart przed Grobem Nieznanego Żołnierza w Warszawie.
W kwietniu 1970 roku sformowano kolejny, 43. dywizjon rakietowy uzbrojony w zestaw typu PZR S-75M „Wołchow”, który zajął stanowiska ogniowe w pobliżu Dąbków koło Darłowa.
2 maja grupa kwatermistrzowska przejęła kompleks koszarowy w Gryficach, a 16 czerwca rozpoczął się proces przeniesienia dowództwa brygady i podległej jednostki zabezpieczenia, zakończony 18 sierpnia.
W maju na zgrupowanie poligonowe na lotnisku w Goleniowie, przygotowujące do strzelań bojowych, wyjechały kolejne trzy dywizjony. W pierwszej połowie czerwca przeprowadziły strzelania do zmodyfikowanego celu powietrznego typu „Ła”, uzyskując trzy bardzo dobre oceny.
1 września 1970 roku żołnierze brygady uczestniczyli w uroczystościach na pl. Zwycięstwa w Gryficach, informując mieszkańców o swoim przybyciu. Od tego momentu żołnierze brygady brali udział w każdej patriotycznej uroczystości. Przeniesienie dowództwa brygady do Gryfic zakończyło drugi etap zmian organizacyjnych.
W 1972 roku Minister Obrony Narodowej odznaczył brygadę „Medalem za osiągnięcia w służbie wojskowej”, co uznawano za wyróżnienie jednostki za najlepsze osiągnięcia w Wojsku Polskim. Brygada była jeszcze pięciokrotnie wyróżniana tym medalem w latach 1979, 1980, 1983, 1986 i 1987.
Kolejny etap rozwoju
Trzeci etap rozwoju brygady miał miejsce w latach 1973–1974. W tym okresie ugrupowanie bojowe brygady zostało wzbogacone o nowe dywizjony rakietowe, uzbrojone w przeciwlotnicze zestawy rakietowe typu S-125M Newa:
- 66 dywizjon rakietowy Obrony Powietrznej (Wicko Morskie, Nacmierz)
- 67 dywizjon rakietowy Obrony Powietrznej (Unieście)
- 70 dywizjon rakietowy Obrony Powietrznej (Łunowo)
- 71 dywizjon rakietowy Obrony Powietrznej (Pobierowo)
Jednostki te były rozmieszczane wzdłuż wybrzeża morskiego, naprzemiennie z zestawami S-75M, co rozszerzało ugrupowanie bojowe aż do Ustki, gdzie graniczyło z jednostkami 4 Brygady OPK z Gdyni. Zasięg rażenia rakiet z sąsiadujących dywizjonów częściowo się pokrywał.
Nowo powstałe dywizjony, wraz z istniejącymi, brały udział w strzelaniach bojowych na poligonie w Kazachstanie.
Proces wyjazdu na poligon w ZSRR zakończyła brygada w sierpniu 1989 roku. W wolnej Polsce strzelania odbywały się na krajowym poligonie w Wicku Morskim.
Bilans strzelań był imponujący. Brygada wyjeżdżała na poligon szesnastokrotnie, wystrzeliwując 90 rakiet i niszcząc wszystkie wskazane cele powietrzne w różnych warunkach strzelań – od prostych celów do strzelań w warunkach zakłóceń.
W 1983 roku brygada była przedmiotem kontroli Inspekcji Sił Zbrojnych. Osiągnięta ocena (4,38) była najwyższa w Wojsku Polskim. W tym roku brygada otrzymała również Order Sztandaru Pracy I klasy.
Czwarty etap rozwoju brygady miał miejsce w połowie lat osiemdziesiątych i związany był z powstaniem pułku rakiet dalekiego zasięgu. W 1985 roku utworzono 78 pułk artylerii OPK w Mrzeżynie, wyposażony w zestaw rakietowy S-200 Wega.
W 1990 roku jednostka zmieniła nazwę na 26 Brygadę Artylerii Rakietowej OPK, a w 1991 roku, w wyniku połączenia WOPK i DWLot, zmieniono nazwę na 26 Brygadę Rakietową Obrony Powietrznej.
Dowódcy brygady
- 1969 – płk dypl. Zbigniew Badocha
- 1969-1970 – płk dypl. Jan Łazarczyk
- 1970-1976 – płk dypl. Mieczysław Wasąg
- 1976-1989 – płk dypl. Michał Konkowski
- 1989-1990 – płk dypl. Wojciech Kołodziej
- 1990-1991 – ppłk mgr inż. Zygmunt Salata
- 1991-2000 – płk dypl. Zbigniew Parol
- 2000-2001 – płk dypl. Andrzej Tetkowski
Wyróżnienia
- Order Sztandaru Pracy I klasy – 1983
- Medal „Za osiągnięcia w służbie wojskowej” (6-krotnie)
- Znaki Honorowe Sił Zbrojnych (2-krotnie)
- Odznaka honorowa „Za zasługi dla WOPK” (3-krotnie)
- Statuetka Ikara – z okazji 25-lecia istnienia brygady
- Odznaka „Gryfa Pomorskiego” – za zasługi dla województwa szczecińskiego
Przypisy
Bibliografia
Wojtaszak A., Kozłowski K., Żołnierz polski na Pomorzu Zachodnim X-XX wiek: materiały z sesji naukowej z 10 listopada 1999 r.: (praca zbiorowa), Oddział Edukacji Obywatelskiej, Szczecin 2001, ISBN 83-86992-76-X.
ppłk rez. Fojut K., Szkic historyczny 26 Brygady Rakietowej OPK w Gryficach (pol.) [dostęp 2011-05-07].