25 złotych polskich (1817–1819) to moneta o nominale dwudziestu pięciu złotych, wydawana w czasie autonomii Królestwa Kongresowego. Znana była także jako pojedynczy złoty królewski. Została wprowadzona na mocy ukazu carskiego Aleksandra I z dnia 1 grudnia 1815 roku. Moneta była bita w złocie w latach 1817–1819, opierając się na systemie monetarnym z grzywną kolońską. Nie posiadała otoku, co przyczyniło się do jej zastąpienia nową dwudziestopięciozłotówką (1822–1825), która miała otok. Z obiegu wycofano ją 1 maja 1847 roku.
Moneta była produkowana bez otoku, co było charakterystyczne dla początkowych emisji monet w Królestwie Polskim w okresie autonomii.
Awers
Na awersie umieszczono prawe popiersie cara Aleksandra I, a wokół niego widnieje napis w otoku.
Rewers
Rewers przedstawia średni herb Królestwa Kongresowego, czyli orła rosyjsko-polskiego – dwugłowego orła z trzema koronami: jedną dużą pośrodku i dwiema mniejszymi na głowach. Orzeł w prawej łapie trzyma miecz i berło, a w lewej jabłko królewskie. Na piersi orła, w tle gronostajowego płaszcza, znajduje się tarcza herbowa z polskim orłem. Po obu stronach dużej korony umieszczono rok bicia: 1817, 1818 lub 1819. Na dole, po bokach ogona orła, widnieje znak intendenta mennicy w Warszawie – I.B. (Jakuba Benika), a wokół niego znajduje się napis w otoku.
Opis
Monetę wybito w mennicy warszawskiej, w złocie próby 916, na krążku o średnicy 19 mm, masie 4,9051 grama, z rantem skośnie ząbkowanym, bez otoku. Z danych mennicy wynika, że w latach 1817–1819 w obiegu znalazło się 237 009 sztuk tej monety.
Stopień rzadkości różnych roczników prezentuje poniższa tabela:
Moneta była bita w czasie panowania Aleksandra I, co sprawia, że w rosyjskiej numizmatyce zaliczana jest do monet tego cara.
25-złotówka była produkowana na starych automatach menniczych, które funkcjonowały jeszcze w czasach Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Maszyny te nie umożliwiały produkcji monet z wystającym obrzeżem (otokiem), które miało na celu zmniejszenie ścierania się rysunków na monetach w codziennym obiegu. W odpowiedzi na pismo Namiestnika Królestwa Polskiego z 9 kwietnia 1818 roku, w którym proszono o zgodę na:
- bicie monet z napisem „z miedzi krajowej” oraz
- srebrnych 10-złotówek, które nie były uwzględnione w akcie prawnym z 1 grudnia 1815 roku,
król-cesarz Aleksander I wyraził zgodę, warunkując ją koniecznością produkcji przez Mennicę Królewską w Warszawie „w formie cylindrycznej, z obrzeżem monet prostopadłym do płaszczyzny krążka”. Aby spełnić wymagania administracji petersburskiej, konieczne było sprowadzenie parowych maszyn menniczych z stolicy Cesarstwa Rosyjskiego, które postanowiono zainstalować w nowo budowanym gmachu mennicy. Wprowadzenie w 1819 roku różnych nominałów z otokiem wiązało się z uruchomieniem petersburskich automatów. Monety z otokiem i prostopadle ząbkowanym rantem z 1818 roku miały charakter próbny i były bardzo rzadkie. Na przełomie XX i XXI wieku znane są egzemplarze 25-złotówek z datą roczną 1818, wybitych z otokiem, wobec których autorzy katalogów nie są zgodni co do ich statusu – czy powinny być traktowane jako monety próbne, czy jako nowe bicie.
Pomimo że w aktach prawnych moneta nazywana była pojedynczym złotym królewskim, na rewersie widniał nominał: 25 złotych polskich. Monety te nie odpowiadały jednak 25 złotym polskim w srebrze. W rzeczywistości istniały dwie odrębne waluty złotowe:
- złoty polski w złocie oraz
- złoty polski w srebrze.
Zobacz też
- 25 złotych polskich (1822–1825)
- 25 złotych polskich (1828–1833)
- 50 złotych polskich (1817–1819)
- monety Królestwa Kongresowego
- tabela cennikowa Bolcewicza
- rosyjskie monety bite dla Polski (1815–1841)