25 Pułk Ułanów Wielkopolskich (25 puł) – to pułk rozpoznawczy Polskich Sił Zbrojnych.
Formowanie i zmiany organizacyjne pułku.
Na podstawie rozkazu dowódcy 2 Korpusu Polskiego z dnia 22 grudnia 1944 roku, pod kierownictwem ppłk. dypl. Wilhelma Lewickiego, zlecono utworzenie 25 pułku Ułanów Wielkopolskich. Odtworzenie pułku było wynikiem powołania nowej dużej jednostki pancernej 2 Korpusu – 3 (14) Wielkopolskiej Brygady Pancernej. Z przekształcanego 15 pułku Ułanów Poznańskich postanowiono wydzielić kadry dla nowego pułku rozpoznawczego 5 KDP. Według meldunku dowódcy 15 pułku, ppłk. Bielińskiego, do organizowanego 25 pułku przydzielono: 23 oficerów, 11 podchorążych, 78 podoficerów oraz 212 szeregowych. Inne źródła podają, że z 15 do 25 pułku przeszło 27 oficerów, 12 podchorążych, a także 3 oficerów i 22 szeregowych z 3 pułku Ułanów Śląskich. Dodatkowo, w skład pułku weszły przydzielone pododdziały, takie jak czołówka naprawcza i pluton łączności. Pierwszy rozkaz dzienny wydany przez dowódcę pułku miał miejsce 31 grudnia 1944 roku, w którym określono obsadę dowódczą oraz stan ewidencyjny pułku na poziomie: 26 oficerów, 32 podoficerów i 414 ułanów. 5 stycznia 1945 roku nastąpiło uroczyste wydzielenie kadry z 15 pułku w Maglie we Włoszech dla formowanego 25 pułku. Organizacja i szkolenie pułku miały miejsce w Bazie 2 KP na południu Włoch. Zgodnie z zatwierdzonym w marcu 1945 roku etatem WE II/251/2 przez brytyjskie władze wojskowe, 25 pułk Ułanów Wielkopolskich miał osiągnąć stan 42 oficerów i 775 szeregowych. Na początku kwietnia 1945 roku pułk opuścił dotychczasowe miejsce stacjonowania w Maglie i dotarł do Ascoli Piceno, gdzie otrzymał pełne uzupełnienie sprzętu bojowego. Następnie, 16 maja, pułk przeszedł pod rozkazy dowódcy 5 Kresowej Dywizji Piechoty i przeniósł się do Ceseny, a później do Budrio w pobliżu Bolonii. W trakcie pobytu we Włoszech pułk zajął się szkoleniem bojowym, pełnił służbę wartowniczą przy składach i istotnych obiektach wojskowych, a część żołnierzy została zdemobilizowana lub podjęła naukę.
Ułani wielkopolscy po wojnie
We wrześniu 1946 roku większość żołnierzy pułku została przetransportowana koleją z Włoch przez Francję oraz kanał La Manche do Wielkiej Brytanii, gdzie pułk stacjonował w obozie wojskowym Grim’s Ditch (w pobliżu Salisbury). Po przekształceniu Wojska Polskiego na Polskie Siły Zbrojne w Kraju przeprowadzono demobilizację oraz dostosowanie do życia cywilnego większości stanu osobowego. Pułk został formalnie rozwiązany 5 maja 1947 roku.
Struktura organizacyjna
dowództwo (9 oficerów, 27 szeregowych)
szwadron dowodzenia (193 żołnierzy)
pluton moździerzy
bateria armat przeciwpancernych na carrierach
trzy szwadrony liniowe (po 196 żołnierzy)
trzy plutony samochodów pancernych
pluton strzelecki (szturmowy) na carrierach
Stan osobowy pułku wynosił 42 oficerów i 775 ułanów. Na uzbrojeniu pułku znajdowało się 28 ciężkich samochodów pancernych Staghound oraz 22 lekkie samochody pancerne GM Mark I Fox.
Wielkopolscy ułani
Dowódcy pułku
ppłk dypl. Wilhelm Lewicki (31 XII 1944 – 31 VIII 1945)
płk Edward Milewski (31 VIII 1945 – VII 1947)
Obsada dowódcza 25 pułku Ułanów Wielkopolskich na dzień 1 I 1945
Dowódca pułku – ppłk dypl. Wilhelm Lewicki
Zastępca dowódcy pułku – rtm. Lucjan Pruszyński
Adiutant pułku – rtm. Roman Eberhardt
Oficer informacyjny – rtm. Dyonizy Michelis
Kwatermistrz – por. Eugeniusz Dobosz
Dowódca szwadronu dowodzenia – rtm. Franciszek Woliński
Dowódca 1 szwadronu – por. Edward Wojciechowicz
Dowódca 2 szwadronu – por. Mieczysław Lech
Dowódca 3 szwadronu – rtm. Edward Różycki
Przypisy
Bibliografia
Witold Biegański: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 5, Regularne jednostki Wojska Polskiego na Zachodzie: formowanie, działania bojowe, organizacja, metryki dywizji i brygad. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1967.
Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945. Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-2043299-2.
Franciszek Skibiński, Wojska pancerne w II wojnie światowej. Warszawa 1982.
Henryk Smaczny: Księga kawalerii polskiej 1914-1947: rodowody, barwa, broń. Warszawa: TESCO, 1989. ISBN 83-00-02555-3.
Andrzej Suchcitz (red.): 5 Kresowa Dywizja Piechoty 1941-1947. Zarys dziejów. Londyn: Fundusz Pomocy Wdowom, Sierotom i Inwalidom 5 Kresowej Dywizji Piechoty, 2012. ISBN 978-0-9559724-0-9.
Juliusz S. Tym: Śladami polskich gąsienic 1939-1947. Polskie Oddziały Pancerne na Zachodzie tom 13, Pułki Rozpoznawcze. Warszawa: Edipresse-Kolekcje Sp.o.o., 2014. ISBN 978-83-7989-112-2.